Bertso jarriak Berria

Eñaut Martikorena. Hernanin (Gipuzkoa) jaio zen 1995ean. 2019ko Gipuzkoako Txapelketan hartu zuen parte, eta finalaurrekoetara iritsi zen. Horri esker, 2022an Bertsolari Txapelketa Nagusia jokatzeko txartela eskuratu zuen. Azken horretan finalaurrekoen bigarren faseraino ailegatu zen.

Doinua: Mainontzi

1.
Maltzurki esan zenidan
damurik ez al zen nigan
laster arte bat bota nuela
bien despedidan
a(ha)ztu nintzela segidan
galduz hizketa espiran
bateratzean hotz jardun behar
minen perspektiban

Doinua: Eguzkiak urtzen du han goian

1.
Maitasunari zenbat olerki,
kantu eta omenaldi:
Ken Zazpi, U2, Dellafuente,
Lana del Rey ta Anari.
Nahiz eta noski ohikoena den
belaunaldiz belaunaldi,
beste gauza bat buruan pasa
ditut hainbat azkenaldi.
Aprobetxatuz ez nabilela
gaiari heltzeko nagi,
begiratzeko hark dituen ertz
ilunei eta xarmari,
erreparatuz ahal dudan eran
dudana ta ez dudanari,
gaur bertso batzuk nahi nizkioke
jarri laguntasunari.

Doinua: Galerianoarena

1.
Malaga, Lekeitio,
Salou, Kroazia…
eguneroko estresa
geldiarazia.
Hartu kulero batzuk,
krema, orrazia…
txoko bat bihur dadin
gure oasia.


2.
Udan eraldatzen da
herria asteka:
astelehenak zapatu,
eguenak domeka.
Kaleak garbituta
ta lorez beteta,
beste behin bisitariz
beteko da eta.


3.
Bizitza bilakatzen
da ustekabean
gauak kaña artean
ta goizak harean.
Merezi du ordaintzea
—fijatu marean!—
kafe bat hiru euro
itsaso parean.



4.
Neure etxean arrotz
sentitzea dana,
jendea, erritmoa,
kaleko jarana…
ez da bateragarri
zazpietan lana.
Gauero hamarretan
ixten dut pertsiana.


5.
Gauero kontzertuak
daude zuzenean,
tabernetan turista-
-filak barrenean;
herritarrak guri esker
dabiltza lanean!
Zer egiten da hemen
gu ez gaudenean?


6.
Irailean, beroa
lurruntzen hasia,
berreskuratzen dugu
itsaso gazia.
Bukatzean zikloa
ta lo eskasia
negua bihurtzen da
gure oasia.

Xabat Illarregi Marzol. Leitzan jaioa (Nafarroa), 2001ean. Zortzi urte zituela hasi zen bertso eskolan. Geroztik, birritan izan da Nafarroako Eskolarteko txapeldun, eta Euskal Herrikoan ere kantatu du lau aldiz. Pare batean izan da Nafarroako finalean, eta Txapelketa Nagusiko saio batean kantatu du, iazko irailean.


Doinua: Kantuz egin behar det

1.
Herri hau bete-bete
dagoenez guduz
zalantza asko dauzkat
sortzeko helburuz
asko aldatu gara
jendez, testuinguruz
nahiz hornitua egon
abestiz, liburuz
galdera bat badaukat
nik nire aburuz
zein ikuspegi dugu
kulturari buruz

2.
Behar dira plazetan
Zetak eta Huntza
behar da herrigintza,
dirua, hezkuntza
herri hau salbatzeko
zein da asmakuntza
euskarak eramango
gaitu gu goruntza
zer behar du: hizkuntzak
kulturaren funtsa
edota alderantziz
kulturak hizkuntza?

3.
Elkar beharko dute
gutxi gorabehera
baina zer da kultura?
da nire galdera
da artea, da dantza,
da bertsoa bera,
da lituratura, da
musika, opera...
hamaika arlo daude
nire arabera
baina denek ez dute
garrantzia bera

4.
Makro festibaletan
kontzertuak iaio
baina txikia ez da
hain eroso jaio
Zernbat diru-laguntza?
Zenbat bertso saio?
Beti gabiltza zama
beraren karraio
kultura bizi bat nahi
dugu, ze arraio!
baina behar duena
eman behar zaio

5.
Hau dena noiz hasi zen
ezin da zehaztu
hori galtzeak dakar
horrenbeste gastu
historiak indarrez
gaitzake erraztu
urte luzeetako
lanetik arnastu
sor dezagun berria,
asmatu, jolastu
baina nondik gatozen
ez dezagun ahaztu

6.
Nahi nuke azkeneko
ideia azaldu
herri honek askoren
beharra ez al du?
ez dezagun hizkuntza
handitara saldu
nahiz ta hegemoniak
txikitu, zapaldu
sor dezagun kultura,
babestu, zabaldu
daukagun ondarea
ez dezagun galdu

Sustrai Colina Akordarrementeria. Urruñan jaioa (Lapurdi), 1982an. Gazte hasi zen bertsotan, Hendaiako (Lapurdi) bertso eskolan. Irakasle ere aritu zen bertan, baita Iruñeko bertso eskolan ere. 2001az geroztik izan da finalista Txapelketa Nagusian, eta bi aldiz lortu du txapela Xilaba txapelketan.

Doinua: Mutil koxkor bat

1. Desegin baino lehenago nola
zitroinak Coca-Coletan,
aldi galduen bila gabiltza
oinetakoen zoletan.
Mailuak ezin iltzerik jota
ahazturaren oholetan,
garun-aztarnak agertu omen
dira intxaur-oskoletan;
zure izenik kantatzen al da
biharko ikastoletan?

2. Jende artean bezain bakarrik,
libre baina kaioletan,
Tchia haziak gosaldu arren
gauak bustiz alkoholetan,
Instagramean betikoturik
hilak legez formoletan,
fedea krosfit, Mindfulness, Tinder
edo Williamsen goletan...
Gure izenik kantatzen al da
biharko ikastoletan?

3. Hausten zein eusten konbentzioen
araberako roletan,
non kontsolatzen da haragia?
Ez bideo-kontsoletan.
Desagertuen izenik ez da
hilerriko marmoletan,
ez arimarik ChatGPTean
zein parazetamoletan.
Gure izanik kantatzen al da
biharko ikastoletan?

4. Laster dira bus turistikoak
basque green artzain-txaboletan,
haize-erroten gasna dastatzen,
5G bila arboletan.
Bankuak ezin ordain litezkeen
etxeen errekolektan,
baserritarrak berriz itotzen
poltsako eskaroletan.
Lurrak oraindik kantatzen al du
biharko ikastoletan?

5. Etorkizunik ez bazegoen
burdin nahiz berun oletan,
Ibarretxeren planean ala
Iglesiasen koletan,
gure esku zer dago estatu
frantses zein espainoletan?
Susmagarriak ez izatea
polizia-kontroletan?
Ze hizkuntzatan kantatzen dute
biharko ikastoletan?

6. Nahiz Landetako udatiarren
zorion ezaxoletan
besteen itzalak baizik ez diren
ikusten guardasoletan.
Zure bisaia marrazten ari
da hondar-zirimoletan,
zer kantatua izan dezaten
biharko ikastoletan,
desegin baino lehenago nola
zitroinak Coca-Coletan.

Oier Etxeberria Zubimendi. Azpeitian (Gipuzkoa) jaioa, 1997. urtean. 11 urterekin hasi zen bertsotan, eta, egun, Erniarraitz bertso eskolako kidea da. Bere lehenengo plazak gazte sariketetan egin zituen, eta 2019an lehenengoz parte hartu zuen Gipuzkoako Bertsolari Txapelketan.


Doinua: Kantuz sortu naiz eta

Zerbitzatu gaitzaten
nola dugun laket
desoreka daukate
barraren bi aldek
kafe kikara edo
txikito godalet
zer ikusten dituen
kontatu dezaket
mostradore atzetik
tabernari batek

Goizetan kafesnea
lehenengo otordu
kaixo eta mesedez
eskatzeko modu
langile bakartien
proletario gu
adeitasun tanta bat
gehitzen badiogu
zenbat ordaintzen da ta
zenbat balio du?

Eguerdian terrazan
begira aritu
familiak haurrekin
nitzake aurkitu
ezin badu amaren
bermuta ukitu
umeak kalamarrak
behar omen ditu
bazkaria mikatza
baietz iruditu


Lehen zutenek Manso
ardoaren mantxa
errioxar barrikan
dute esperantza
batzuek urtekoa
gehienek kriantza
lehen biak dastatu
laurekin balantza
kopak mokoa findu
egiten du antza

Ilunabarrez tripa
zorriak ugaldu
koadrila bat barrara
ohi zaigu azaldu
galdetzeko: tortillak
tipula ba al du?
parrandan ezin denez
denborarik galdu
Voll-Damm bana besterik
ez dute afaldu

Regetoidun larunbat
iluntze osoak
nerabe aurrenekoz
mozkorren pausoak
amonaren pagatik
beteta basoak
konbinatu xelebre
likore gozoak
begira baleuzkate
euren gurasoak


Goizaldera ixteko
musika emenda
argiak piztu eta
Coca Colak zenba
zabor kamioi hotsik
ez da entzuten ba
gosaltzera doazen
horditu zerrenda
ilunetako lanez
lotsatzen hasten da