![](/assets/artwork/1x1-42817eea7ade52607a760cbee00d1495.gif)
185 episodes
![](/assets/artwork/1x1-42817eea7ade52607a760cbee00d1495.gif)
فکتنامه | Factnameh factnameh
-
- News
مرور هفتگی فکتچکهای سایت فکتنامه
-
سرنوشت مشروبهای سفارت
در قسمت ۱۷۳ پادکست هفتگی فکتنامه چند فکتچک را مرور کردیم که مستقیم و غیرمستقیم به موضوعات خارج از ایران مربوط میشوند.
ابتدا سراغ این ادعا رفتیم که گفته شده بود طی یک رفراندوم، حجاب در سوئیس ممنوع شده و اسلام دیگر به رسمیت شناخته نمیشود؛ ادعایی که البته نادرست بود.
بعد از تلاش ناموفق برای ترور دونالد ترامپ، چند شایعه و حاشیه مطرح شد و در یکی از آنها نام ایران هم به میان آمد. ادعای ایرانی بودن دوستدختر ضارب ترامپ و همچنین ادعای پیشگویی این ترور توسط یک فرد مسیحی، از موضوعاتی هستند که در این قسمت به آنها اشاره کردیم.
اما این تنها دفعاتی نبود که پای آمریکا به فکتچکهای ما باز شد. رابطه کامالا هریس و یک سیاستمدار با نفوذ حزب دموکرات در حدود سه دهه قبل و جعل خبر فوت جیمی کارتر از سوی یک کاربر توییتر نیز به سوژههای این هفته ما تبدیل شدند.
یاسر جبرائیلی از افراد نزدیک به حکومت ایران که بارها ادعاهای اقتصادی عجیبی را مطرح کرده، اینبار به یک مقایسه گمراهکننده بین فقر و گرسنگی در آمریکا و ایران پرداخته است.
یکی از مهمترین اتفاقات روزهای اخیر، بروز اختلال گسترده کامپیوتری و اینترنتی در جهان به دلیل بهروزرسانی معیوب یک شرکت تولید نرمافزار امنیت سایبری بود. در ایران، این خبر و نیز بروز نیافتن اختلالی جدی در این کشور با یک روایت گمراهکننده همراه شد.
چند سالی است که در شبکههای اجتماعی میگویند جک استراو وزیر خارجه پیشین بریتانیا در کتابش درباره حمله به سفارت انگلیس در تهران ادعا کرده که بطریهای مشروب شکسته نشدند، بلکه دزدیده شدند. ما این کتاب را بررسی کردیم و در این قسمت پادکست، آن را مرور کردهایم.
گزارش پایانی پادکست این هفته، بیان حقایقی درباره «تب دِنگی» است؛ بیماریای که این روزها در برخی نقاط ایران شیوع پیدا کرده و دستکم یک مرگ ناشی از آن در آمارهای رسمی اعلام شده است.
00:01:28 مقدمه
00:05:18 حجاب در سوئیس ممنوع نشده است
00:10:57 ادعای نادرست درباره ایرانیبودن دوستدختر ضارب دونالد ترامپ
00:14:48 ادعای گمراهکننده درباره پیشگویی حمله به ترامپ
00:21:37 رابطه عاشقانه کامالا هریس و ویلی براون
00:27:57 خبر جعلی مرگ جیمی کارتر
00:30:55 ادعای گمراهکننده جبرائیلی درباره گرسنگی ۴۲ میلیون نفر در آمریکا
00:38:14 عدم بروز اختلال در ایران بعد از مشکلات جهانی ویندوز
00:45:30 حمله به سفارت بریتانیا و عاقبت بطریهای مشروبات الکلی
00:50:31 درباره تب دنگی چه میدانیم؟
00:58:20 کامنتها
پادکست فکتنامه را فرهاد و رضا اجرا میکنند که به ترتیب سردبیر و دبیر تحریریه سایت فکتنامهاند. گفتوگوهای هفتگی آنان با -
شایعه شیوع جذام
در قسمت ۱۷۲ پادکست فکتنامه، دو سوژه پر حرف و حدیث را مرور کردیم که یکی از آنها واکنشهای زیادی را برانگیخت.
در ابتدا، پاسخمان به این سوال را مرور کردیم که آیا تحلیل نتایج انتخابات براساس قانون بنفورد، اعتبار دارد؟ پس از اعلام نتایج دور دوم انتخابات شائبههایی درباره صحت آمارهای اعلامی با استناد به قانون ریاضی بنفورد مطرح شد. ما این موضوع را بررسی کردیم و در یک گزارش بدون نشان به آن پاسخ دادیم.
موضوع بعدی، یعنی پربحثترین فکتچک هفته قبل ما، بررسی این ادعا بود که مسعود پزشکیان باسوادترین رئیسجمهور تاریخ جهان است؛ ادعایی که در به آن نشان «شاخدار» دادیم و بعد از بازخوردهای زیاد، مجددا بررسی و در نهایت نشان آن را تمدید کردیم.
موضوع مهاجران افغانستانی در ایران همچنان واکنشهای زیادی دارد و این بار ادعایی درباره شیوع بیماری جذام به دلیل انتقال آن از سمت این مهاجران مطرح شده بود که بررسی و فکتچک آن را در این قسمت مرور کردیم.
در این هفته دو فکتچک مرتبط با موضوعات اعتقادی هم داشتیم؛ نخست بررسی ادعایی درباره اعتقادات مذهبی ایرانیان در دهه ۱۳۵۰ شمسی و دوم، درستیسنجی یک ادعای اینستاگرامی درباره وجود «روز حسین» تقویم آمریکا. اولی - با کمی تخفیف - نشان نیمهدرست و دومی نشان نادرست از ما دریافت کرد.
برای چندمینبار یک ادعای تکراری با استناد به یک سری پژوهش تکراری درباره ضریب هوشی (IQ) ایرانیها و رتبه آن در جهان مطرح شد که ما بررسی کردیم و برای چندمین بار به آن نشان نادرست دادیم.
آخرین گزارشی که در پادکست این هفته مرور کردیم، سوژه و فکتچک نسبتا متفاوتی بود. یک حساب کاربری ادعا کرد محمدرضا پهلوی تنها پادشاه ایرانی است که به حج رفته است. این موضوع در شبکههای اجتماعی و برخی رسانهها دست به دست شد. هرچند در ابتدا کمی عجیب به نظر میرسید اما بررسی دقیقتر موجب شد به آن نشان «درست» بدهیم.
00:01:33 مقدمه
00:02:32 تحلیل نتایج انتخابات براساس قانون بنفورد چقدر اعتبار دارد؟
00:14:10 ادعا درباره «باسوادی» پزشکیان در مقایسه با روسای جمهوری سایر کشورها
00:29:34 ادعای نادرست درباره نقش مهاجران افغانستانی در شیوع جذام در ایران
00:44:06 اعتقادات ایرانیان در دهه ۱۳۵۰
00:49:32 آیا «روز حسین» در تقویم آمریکا وجود دارد؟
00:53:56 ادعای نادرست درباره ضریب هوشی ایرانیان
01:00:33 کدام یک از شاهان ایران به حج رفتند؟
01:08:12 کامنتها
پادکست فکتنامه را فرهاد و رضا اجرا میکنند که به ترتیب سردبیر و دبیر تحریریه سایت فکتنامهاند. گفتوگوهای هفتگی آنان بازتابی از تلاشهای تیم فکتنامه برای درستیسنجی خبرها و نقلقولهای سیا -
هزارداستان بودجه؛ قسمت سوم - «داستان یک کتابخانه خاص»
در ایران دستکم ۱۴ هزار کتابخانه فعال وجود دارد، از این میان اما ماجرای یکی، سالی چند میلیارد تومان با بقیه فرق دارد.
در سومین قسمت پادکست «هزارداستان بودجه»، سراغ داستان کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی رفتهایم؛ کتابخانه، موزه و یکی از بزرگترین مراکز جمعآوری و نگهداری کتابهای خطی که سالها است هزینههای آن از بودجه عمومی تامین میشود.
هزارداستان بودجه، کار مشترک فکتنامه و رادیو فردا؛ پادکستی برای بازخوانی ماجراهای شنیدنی در لابلای تبصرهها، بندها و ردیفهای بودجه.
لینکهای تکمیلی:
هزارداستان بودجه در کستباکس
هزارداستان بودجه در سایت رادیو فردا
سایت ایرانبودجه
سایت کتابخانه آیتالله مرعشی
مقاله گزارشی از پراکندگی نسخههای خطی اسلامی در برخی کتابخانههای مهم جهان
گزارشی از وضعیت کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی/ خبرگزاری رسا -
ابهام ضریب سه
قسمت ۱۷۱ پادکست هفتگی فکتنامه هم مانند سه شماره اخیر بیتاثیر از فضای انتخابات و بعد از انتخابات ریاست جمهوری در ایران نبود. در این قسمت ابتدا درباره پروفایل مسعود پزشکیان در وبسایت فکتنامه توضیح دادیم؛ کسی که به عنوان نهمین رئیس جمهوری در ایران اعلام شد و از این به بعد ادعاهای بیشتری از او و دولتش را درستیسنجی خواهیم کرد.
در بخش ابتدایی مرور فکتچکهای این هفته به یک تصویر ساختگی اشاره کردیم که ادعا میکرد رئیس ستاد انتخابات سعید جلیلی را در حال حمله به سفارت عربستان سعودی در تهران نشان میدهد.
در ادامه یک گزارش بدون نشان (بدون نشانهای ششگانه میرزا در فکتنامه) اشاره کردیم که به تلاش مقامهای حکومت ایران برای توجیه قطع و محدود کردن اینترنت میپردازد؛ تلاشی که مربوط به امروز و دیروز نیست و سابقهای به اندازه ربع قرن دارد.
تمام آمارهای نتیجه نهایی شمارش آرا در دور اول انتخابات اخیر ایران از جمله آرای چهار نامزد نهایی و همچنین آرای باطله، مضرب ۳ بودند. این هفته یک گزارش مفصل درباره این ابهامِ پربحث و پرحاشیه در فکتنامه منتشر شد و در این قسمت پادکست آن را مرور کردهایم.
در روز رایگیری دور دوم انتخابات یک ادعا درباره رای دادن علی خامنهای مطرح شد که آن را درستیسنجی کردیم و همچنین به ادعای شاخداری درباره پیام تبریک جمیله علمالهدی به مسعود پزشکیان پرداختیم.
بعد از انتشار آمارهای نهایی دور دوم انتخابات، ادعا شد که میزان آرا صندوقهای خارج از کشور چهار برابر شده است؛ ادعایی که آن را بررسی کردیم و به آن نشان «گمراهکننده» دادیم.
موضوع غیرانتخاباتی این هفته هم به ویدیویی مربوط میشود که در توضیح آن ادعا شده بود عدهای در حال دستبوسی از شهردار مسلمان شهر برایتون انگلستان هستند.
در پایان و البته پیش از مرور کامنتهای مخاطبان، گزارشی از متن و حاشیه تازهترین کنفرانس جهانی فکتچکینگ (Global Fact) را خواهید شنید.
00:01:51 مقدمه
00:03:52 تصویر ساختگی از رئیس ستاد انتخابات جلیلی در حال حمله به سفارت عربستان
00:05:51 آیا قطع اینترنت در شرایط اضطراری پروتکلهای جهانی دارد؟
00:16:19 آیا تعداد آرای مرحله اول انتخابات ضرب در سه شدهاند؟
00:27:29 ادعای نادرست درباره اینکه خامنهای رای خود را در مقابل هیات اجرایی صندوق نوشت
00:32:01 ادعای شاخدار درباره تبریک جمیله علمالهدی به مسعود پزشکیان
00:33:51 ادعای گمراهکننده درباره مشارکت چهار برابر در صندوقهای خارج از کشور
00:36:59 کلیپی که با عنوان دستبوسی از شهردار مسلمان برایتون منتشر شده است
00:41:28 گزارش کنفرانس جهانی فکتچکینگ
01:18:20 کامنتها
پادک -
نمودارهای سعید و مسعود
قسمت ۱۷۰ پادکست هفتگی فکتنامه نیز مانند قسمت قبلی به مناظرهها و ادعاهای نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری در ایران پرداخته است. این انتخابات به دور دوم رفت و دو مناظره دیگر بین مسعود پزشکیان و سعید جلیلی به عنوان کاندیداهای نهایی برگزار شد و فکتنامه نیز روند درستیسنجی همزمان این مناظرهها را در هفته اخیر نیز ادامه داد؛ مناظرههایی که کمی متفاوت از دور نخست برگزار شد و نامزدها بارها به بحث و جدل با یکدیگر پرداختند.
در ابتدا توضیح دادیم که چرا درباره کنفرانس جهانی فکتچکرها (Global Fact) در این قسمت گزارشی ندادهایم و چند کلمهای هم درباره پادکست «هزار داستان بودجه» و سوژه جذاب و عجیب قسمت دوم این پادکست حرف زدهایم.
در ادامه پادکست این هفته فکتچکهای مناظره اول در دور دوم انتخابات را مرور کردیم. در این مناظره ۶ درستیسنجی همزمان انجام شد که ۲ ادعا نادرست و ۲ ادعا درست و یک ادعا نیز گمراهکننده بود.
سپس به مرور درستیسنجی صحبتهای مطرحشده در مناظره دوم پرداختیم. در دومین و آخرین مناظره جلیلی و پزشکیان، در مجموع ۹ ادعا را درستیسنجی کردیم که البته یکی از آنها تکرار یک ادعا از سوی جلیلی بود و قبلا آن را فکتچک کرده بودیم. یک ادعا نیز از سوی پزشکیان مطرح شد اما در میان درستیسنجیهای مناظره از قلم افتاد و بعد از ضبط پادکست منتشر شد و در نتیجه در این قسمت به آن اشاره نشده است. او گفته بود «در دولت رئیسی قیمت گوشت هشت برابر شد». ما به آن نشان «نادرست» دادیم، چون هرچند قیمت گوشت طی سالهای اخیر افزایش چشمگیری داشته اما طبق دادههای مرکز آمار، متوسط قیمت گوشت گوسفند در مناطق شهری از مرداد ۱۴۰۰ تا اردیبهشت ۱۴۰۳ به میزان ۴/۵ برابر و متوسط قیمت گوشت گوساله ۴ برابر شده است.
به جز این دو فکتچک، از هفت درستیسنجی باقیمانده، یک ادعا نیمهدرست بود، ۳ ادعا نشان گمراهکننده و ۳ ادعا نیز نشان نادرست دریافت کردند.
در پایان این قسمت پادکست هفتگی فکتنامه، ادعای فرمانده کل سپاه درباره تفاوت محبوبیت ابراهیم رئیسی و حسن روحانی را مرور کردیم و توضیح دادیم که چرا به آن نشان «نادرست» دادهایم.
00:01:34 مقدمه
00:04:19 درستیسنجیهای مناظره اول جلیلی و پزشکیان
00:17:58 درستیسنجیهای مناظره دوم پزشکیان و جلیلی
00:33:17 ادعای نادرست فرمانده سپاه درباره نظرسنجی گالوپ
00:38:23 کامنتها
پادکست فکتنامه را فرهاد و رضا اجرا میکنند که به ترتیب سردبیر و دبیر تحریریه سایت فکتنامهاند. گفتوگوهای هفتگی آنان بازتابی از تلاشهای تیم فکتنامه برای درستیسنجی خبرها و نقلقولهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و ف -
هزارداستان بودجه؛ قسمت دوم - «چند هزار میلیارد تومان انتخابات»
«چندهزار میلیارد تومان انتخابات»؛ در دومین قسمت پادکست هزار داستان بودجه، درباره انتخابات و هزینههای آن صحبت کردهایم؛ اینکه هر انتخابات چقدر خرج دارد و پول آن از کجا تامین میشود؟
در این قسمت همچنین درباره هزینههای نامزدها و ماجرای عجیب تامین مالی انتخابات ریاستجمهوری ۱۴۰۳ صحبت کردهایم. این قسمت که یک هفته پیش در رادیو فردا منتشر شده، حالا در کانال فکتنامه در دسترس شما است.
«هزارداستان بودجه»، کار مشترک فکتنامه و رادیو فردا، پادکستی برای بازخوانی ماجراهای بودار و کمتر شنیده شده، از لابلای تبصرهها، بندها و ردیفهای بودجه سالانه کل کشور است که هر دو هفته یکبار منتشر میشود.
این پادکست یک هفته زودتر در رادیو فردا منتشر شده است.
لینک کانال کستباکس هزارداستان بودجه