Θρησκεία και γλώσσα στην ελληνική περίπτωση

Ποιοι είναι Έλληνες; Οι Χριστιανοί και ειδικότερα οι Ορθόδοξοι, απάντησε η Α΄ Εθνική Συνέλευση. Το ίδιο ίσχυσε έναν αιώνα αργότερα, στην υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών με την Τουρκία.  Για γλώσσα ή καταγωγή ως πρωταρχικά κριτήρια δεν μπορούσε να γίνει λόγος, ούτε το 1821 ούτε το 1923. Ως κρατική εκκλησία, η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν μπορούσε πλέον να υπάγεται στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, αφού παρέμενε αιχμάλωτο αλλοθρήσκων. Το ζήτημα αυτό προκάλεσε οξύτατη εμφύλια διαμάχη.