De 4 sleutels voor een effectieve les De 4 sleutels voor een effectieve les

‘Breinleren' is hip in onderwijsland. Menig schoolteam volgde al een studiedag of jaaropening rondom deze grijze, mysterieuze massa. De gedachte is: dankzij de meest recente kennis over ons brein is het mogelijk onderwijs voor leerlingen radicaal te verbeteren. Maar is deze neuro-claim gerechtvaardigd? Over deze vraag ga ik in gesprek met professor dr. Lydia Krabbendam van de VU in Amsterdam. Als onderwijsneuropsycholoog richt zij zich in haar onderzoekswerk onder andere op de vraag hoe het brein zich gedraagt tijdens het leren en of en zo ja wat je hiermee moet.

Hoe belangrijk is het ‘activeren van voorkennis’ bij de start van de les?

Als we iets willen leren over effectief lesgeven, dan moeten we zeker ook te rade gaan bij dr. Pedro de Bruyckere. Hij is mijn volgende gast in de podcast over ‘de 4 sleutels voor een effectieve les’. Samen met andere wetenschappers (bijvoorbeeld prof. dr. Paul Kirschner) schreef De Bruyckere interessante boeken over leerkrachtgedrag en wat je kunt doen voor een hoog leerrendement. Een van de thema’s die hoog correleert met onderwijsresultaten is ‘het activeren van voorkennis’. In ieder boek over Directe Instructie wordt het belang hiervan onderstreept, maar zelden goed uitgelegd. In deze uitzending staan we daarom stil bij de vraag waar ‘activeren van voorkennis’ over gaat (en waarover niet), hoe je voorkennis kunt meten en welke mogelijke risico’s kleven aan het activeren van voorkennis bij leerlingen uit achterstandsmilieus.

Heeft het nut om leerlingen leerstrategieën aan te leren?

Deze vraag staat centraal in alweer de vijfde podcast-uitzending van ‘de vier sleutels voor een effectieve les’. Veel leerkrachten en schoolteams zijn ermee in de weer, maar heeft het eigenlijk wel nut? Gaan leerlingen met andere woorden hierdoor écht beter leren en verbeteren dan de prestaties? Dr. Pieternel Dijkstra, wetenschapper en auteur, schreef er in 2015 een interessant boek voor leerkrachten over (‘Effectiever leren met leerstrategieën’) en binnenkort komt er een beproefde test op de markt om vast te stellen in hoeverre kinderen belangrijke leerstrategieën beheersen.

Strategieën voor beter lesgeven

In deel 2 van de podcast met prof. dr. Paul Kirschner (een internationaal erkend en veelgeprezen onderwijswetenschapper) gaan we dieper in op het lesgeven zelf. Wie speelt eigenlijk de hoofdrol in de les? Wat doet een vakbekwame leerkracht? Zijn er bepaalde lestechnieken waarmee je leerlingen een grote dienst bewijst? Natuurlijk staan we ook stil bij de afscheidsrede van Kirschner als hoogleraar bij de Open Universiteit (13 december 2019) en het symposium dat rond zijn emeritaat wordt georganiseerd over 'nut en betekenis van onderwijswetenschappen voor het maken van goed onderwijs’. Bij de podcast is een aantal interessante links te vinden.

Onderwijs moet efficiënt, effectief en bevredigend zijn voor zowel de leerling als de docent.

In deze aflevering is prof. dr. Paul A. Kirschner mijn gast. Kirschner is sinds 1 juni emeritus hoogleraar onderwijspsychologie aan de Open Universiteit en veel leraren kennen hem van zijn boeken 'Op de schouders van reuzen', 'Jongens zijn slimmer dan meisjes' en 'Juffen zijn toffer dan meesters'. Kirschner is ook internationaal een veelgeprezen onderzoeker. Zo ontving hij een eredoctoraat in Finland en is hij betrokken bij internationale wetenschappelijke instituten. “Onderwijs moet efficiënt, effectief en bevredigend zijn voor zowel de leerling als de docent”, zo stelt Kirschner, en wanneer we deze criteria op onze lessen toepassen, dan sneuvelen er een flink aantal romantische ideeën over leren op school. Bijvoorbeeld de idee dat leerlingen geoefende ‘zelfontdekkers’ zijn. Ook gaat Kirschner in op de 21e-eeuwse vaardigheden (die volgens hem helemaal niet bestaan!) en vertelt hij bevlogen over belangrijke technieken tijdens de les, bijvoorbeeld om ‘vergeten’ tegen te gaan.

Deze aflevering bestaat uit twee delen. Dit was het eerste deel. Het tweede deel wordt gepubliceerd op 3 oktober.

De academisch geschoolde leerkracht.

In deze aflevering is prof. dr. Anna Bosman mijn gast. Bosman is hoogleraar op de leerstoel 'Dynamiek van leren en ontwikkeling' (Radboud Universiteit) en directeur van de universitaire opleiding voor leerkrachten. Bosman is een groot voorstander van de ‘academisch geschoolde leerkracht’. Waarom? Ze weten nu eenmaal meer over leren en ontwikkeling, kennen de doorgaande leerlijnen beter en snappen gemiddeld genomen beter hoe expliciete directe instructie in elkaar steekt.

Verder: leerkrachten realiseren zich heel vaak niet dat ze onbedoeld de kansenongelijkheid in hun klas versterken, in plaats van deze te verminderen. In deze podcastaflevering legt Bosman uit hoe dat zit en wat je als leerkracht hieraan kunt doen.

Ook het wensenpakket van ‘Curriculum.nu’ komt ter sprake. Als dit pakket aan doelen en didactische aanpakken in Nederland wordt ingevoerd, dan zullen onze kinderen nog veel slechter gaan presteren op taal en rekenen, aldus Bosman. We gaan kelderen op de internationale rankings. Bosman signaleert wel een hele positieve kentering. Steeds meer leerkrachten komen op voor hun vak. Ze willen weer tijd en energie gaan stoppen in echt lesgeven.