Nederland en de Apartheid NPO Luister / Omroep MAX

Dit jaar markeert de 75e verjaardag van de invoering van apartheid in Zuid-Afrika en het tiende sterfjaar van Nelson Mandela. In deze serie onderzoeken journalist Remco Tomesen en sing- en songwriter met roots in Zuid-Afrika Joya Mooi, de rol van Nederland in de geschiedenis van apartheid. Hoe is de apartheid ontstaan, en welke rol heeft Nederland daarin gespeeld? Was Nederland een stuwende kracht, of juist een stille volger in het omverwerpen van het regime? 

Tijdens een wandeling door de Amsterdamse Transvaalbuurt met historicus Vincent Kuitenbrouwer ontdekken Remco en Joya de oorsprong van deze ‘Afrikaanderwijken’. Ook spreekt Joya met haar vader Kenneth over zijn tijd als vrijheidsstrijder bij het ANC. In Amsterdam praten Remco en Joya bij de Black Archives met Mitchell Esajas en Nancy Jouwe over de diepgewortelde geschiedenis van de Nederlandse betrokkenheid in Zuid-Afrika.

Luister naar "Nederland en de Apartheid" op de vernieuwde NPO Luister app en binge alvast de hele serie. Nederland en de apartheid is mede tot stand gekomen met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten (www.fondsbjp.nl). 

Deze podcast is gemaakt door Remco Tomesen en Joya Mooi. De muziek is gecomponeerd door Fundile Dlamini uit Johannesburg. Audio mixage en aanvullende muziek door Gijs Friesen. Eindredactie door Nick Preusterink. Begeleiding Jeroen Bos en Robert Doggers.

🎧      Actuele podcasts van MAX (https://linktr.ee/omroepmax?utm_source=linktree_profile_share&ltsid=81d3eeb8-da68-4de9-a3fc-0edd1d1ef65d)

ℹ️          Meer info over podcasts (https://www.maxvandaag.nl/podcast/)

🔗      NPO Luister (https://www.npoluister.nl/)

📧      Reageren? Mail naar podcast@omroepmax.nl (mailto:podcast@omroepmax.nl)

📷      Volg Omroep MAX op Instagram (https://www.instagram.com/omroepmax_/)

Als we willen leren hoe apartheid is ontstaan, en hoe dit nu nog doorwerkt moeten we naar de plek waar dit allemaal heeft plaatsgevonden. Remco Tomesen en Joya Mooi reizen af naar Zuid-Afrika. Is deze connectie met Nederland hier nog voelbaar? En hoe wordt er gekeken naar dit verleden? 

Joya en Remco onderzoeken hoe de Afrikaners arriveren in de Kaap en uiteindelijk uitgroeien tot een machtige groep in Zuid-Afrika. Hun zoektocht brengt ze naar Pretoria, naar het Voortrekkersmonument. Historicus Vincent Kuitenbrouwer vertelt over deze Voortrekkers, de Afrikaners die vanaf 1830 wegtrokken uit de Britse Kaapkolonie. Ook brengen ze een bezoek aan het Freedom Park, een plek die de apartheidsperiode en geschiedenis van Afrika op een geheel eigen andere wijze herdenkt. 

Luister naar "Nederland en de Apartheid" op de vernieuwde NPO Luister app en binge alvast de hele serie.

Nederland en de apartheid is mede tot stand gekomen met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten (www.fondsbjp.nl). 

🎧      Actuele podcasts van MAX (https://linktr.ee/omroepmax?utm_source=linktree_profile_share&ltsid=81d3eeb8-da68-4de9-a3fc-0edd1d1ef65d)

ℹ️          Meer info over podcasts (https://www.maxvandaag.nl/podcast/)

🔗      NPO Luister (https://www.npoluister.nl/)

📧      Reageren? Mail naar podcast@omroepmax.nl (mailto:podcast@omroepmax.nl)

📷      Volg Omroep MAX op Instagram (https://www.instagram.com/omroepmax_/)

Onder het apartheidsregime in Zuid-Afrika werden zwarte inwoners gedwongen zich te vestigen op aangewezen plekken, waarbij de zwarte meerderheid slechts dertien procent van het totale landoppervlakte kreeg. Hierdoor werden ook de grootouders van Joya gedwongen om in de jaren ‘50 te verhuizen van Sophiatown naar Soweto. Remco en Joya bezoeken in Sophiatown de enige twee onaangetaste huizen in Sophiatown uit deze tijd, het huis van Dr. Xuma. 

En terwijl Joya's grootouders werden verbannen uit Sophiatown, migreerden duizenden Nederlanders naar Zuid-Afrika, waar apartheid net officieel was ingesteld. Remco en Joya bezoeken seniorencomplex Oranjehof, waar veel nakomelingen van deze migratie nu wonen. 

Luister naar "Nederland en de Apartheid" op de vernieuwde NPO Luister app en binge alvast de hele serie.

Nederland en de apartheid is mede tot stand gekomen met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten (www.fondsbjp.nl). 

🎧      Actuele podcasts van MAX (https://linktr.ee/omroepmax?utm_source=linktree_profile_share&ltsid=81d3eeb8-da68-4de9-a3fc-0edd1d1ef65d)

ℹ️          Meer info over podcasts (https://www.maxvandaag.nl/podcast/)

🔗      NPO Luister (https://www.npoluister.nl/)

📧      Reageren? Mail naar podcast@omroepmax.nl (mailto:podcast@omroepmax.nl)

📷      Volg Omroep MAX op Instagram (https://www.instagram.com/omroepmax_/)

Nadat een protest in Sharpeville in 1960 uitmondt in een bloedbad, wordt het apartheidsregime alleen maar strenger. Julia Tsolo en haar moeder Gladys vertellen over de belangrijke rol die Gladys echtgenoot speelde bij dit protest in Zuid-Afrika. 

Remco en Joya duiken met historicus Bas Kromhout in het verleden van Hendrik Verwoerd, de premier van Zuid-Afrika tijdens Sharpeville. In Stellenbosch ontmoeten ze iemand die nauw verbonden is met deze politieke leider. Ondertussen worstelt de Nederlandse politiek met de situatie in Zuid-Afrika, waarbij er meer besef ontstaat van de ernst van het regime. Echter, blijft de vraag of de Nederlandse regering actie zal ondernemen?

Luister naar "Nederland en de Apartheid" op de vernieuwde NPO Luister app en binge alvast de hele serie.

Nederland en de apartheid is mede tot stand gekomen met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten (www.fondsbjp.nl). 

🎧      Actuele podcasts van MAX (https://linktr.ee/omroepmax?utm_source=linktree_profile_share&ltsid=81d3eeb8-da68-4de9-a3fc-0edd1d1ef65d)

ℹ️          Meer info over podcasts (https://www.maxvandaag.nl/podcast/)

🔗      NPO Luister (https://www.npoluister.nl/)

📧      Reageren? Mail naar podcast@omroepmax.nl (mailto:podcast@omroepmax.nl)

📷      Volg Omroep MAX op Instagram (https://www.instagram.com/omroepmax_/)

Terug in Nederland onderzoeken Remco en Joya hoe het land omging met apartheid vanaf de jaren ‘70. Er ontstonden talrijke anti-apartheidsbewegingen, met Shell als belangrijk doelwit. Over een grote protestactie tegen het Zuid-Afrikaanse fruitbedrijf Outspan en ander activisme spreken Remco en Joya met journalist en onderzoeker Roeland Muskens. Ook interviewt het duo voormalige KZA-leden Trineke Weijdema, Corrie Roeper, en Kees de Pater. Archivist Kier Schuringa neemt Remco en Joya mee naar de archieven van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, waar duizenden objecten uit Nederlandse anti-apartheidsbewegingen bewaard worden. En in deze aflevering ook een bijzonder gesprek met voormalig minister van ontwikkelingssamenwerking: Jan Pronk. 

In Zuid-Afrika worden de protesten heviger, in 1976 vindt er een scholierenopstand plaats waarbij honderden jongeren worden doodgeschoten. Na dit protest gaat de vader van Joya in het gewapende verzet van ANC.

Luister naar "Nederland en de Apartheid" op de vernieuwde NPO Luister app en binge alvast de hele serie.

Nederland en de apartheid is mede tot stand gekomen met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten (www.fondsbjp.nl). 

🎧      Actuele podcasts van MAX (https://linktr.ee/omroepmax?utm_source=linktree_profile_share&ltsid=81d3eeb8-da68-4de9-a3fc-0edd1d1ef65d)

ℹ️          Meer info over podcasts (https://www.maxvandaag.nl/podcast/)

🔗      NPO Luister (https://www.npoluister.nl/)

📧      Reageren? Mail naar podcast@omroepmax.nl (mailto:podcast@omroepmax.nl)

📷      Volg Omroep MAX op Instagram (https://www.instagram.com/omroepmax_/)

Ondanks veel protest in Nederland, vertrekt Shell niet uit Zuid-Afrika. Anti-apartheidsactivisten richten zich daarom op de politiek en eisen een olie-boycot. Deze activisten hadden daarbij een belangrijke medestander in de politiek: CDA-kamerlid Jan Nico Scholten. 

Joya en Remco bezoeken Rein Willems, oud president-directeur Nederland van Shell. Hoe keek hij tegen de oproep voor een olieboycot? Na Soweto belandt Zuid-Afrika in een oorlogstoestand. Het apartheidsregime staat zo onder druk, dat het uiteindelijk besluit om Mandela vrij te laten. Na de vrijlating start een lange periode van onderhandelingen tussen het ANC en de regering van de Klerk over de toekomst van Zuid-Afrika. De verkiezingen leverden een verpletterende overwinning op voor het ANC, en Nelson Mandela wordt president. Het begin van een lange weg naar een nieuw Zuid-Afrika.

Hoe verwerkt Zuid-Afrika haar apartheidsverleden? Daarover praten we met de dochter van Desmond Tutu: Mpho Tutu. 

Wil je door de podcast meer weten over de Zuid-Afrikaanse geschiedenis? 

Lees dan vooral: 

The Lie of 1652 van Patric Tariq Mellét
Native Life In South Africa van Sol Plaatje
Always Another Country van Sisonke Msimang
Cape Town: The Making of a City
History of South van Thula Simpson 

In deze laatste aflevering bespraken we de excuses van het kabinet voor het Nederlandse slavernijverleden. Zuid-Afrika werd daarbij niet genoemd. We kregen per mail een reactie van het ministerie van Binnenlandse Zaken op onze vraag of Zuid-Afrika in het vervolg-traject wél benoemd gaat worden. Over het vervolg staat in de mail o.a.:

In de kabinetsreactie heeft het kabinet een (..) fonds van €200 mln aangekondigd. Inzet is dat deze middelen het trans-Atlantische slavernijverleden als uitgangspunt hebben, met een focus op het Koninkrijk en Suriname.
Het kabinet is zich ervan bewust dat het slavernijverleden verder reikt dan de trans-Atlantische slavernij, en zich o.a ook uitstrekte richting het voormalig Nederlands-Indie.
Het kabinet gaat de komende periode met nazaten en betrokkenen in gesprek hoe ook deze verhalen een plek kunnen krijgen in ons gedeelde verleden. 

Luister naar "Nederland en de Apartheid" op de vernieuwde NPO Luister app en binge alvast de hele serie.

Nederland en de apartheid is mede tot stand gekomen met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten (www.fondsbjp.nl). 

Deze podcast is gemaakt door Remco Tomesen en Joya Mooi. De muziek is gecomponeerd door Fundile Dlamini uit Johannesburg. Audio mixage en aanvullende muziek door Gijs Friesen. Eindredactie door Nick Preusterink. Begeleiding Jeroen Bos en Robert Doggers.

🎧      Actuele podcasts van MAX (https://linktr.ee/omroepmax?utm_source=linktree_profile_share&ltsid=81d3eeb8-da68-4de9-a3fc-0edd1d1ef65d)

ℹ️          Meer info over podcasts (https://www.maxvandaag.nl/podcast/)

🔗      NPO Luister (https://www.npoluister.nl/)

📧      Reageren? Mail naar podcast@omroepmax.nl (mailto:podcast@omroepmax.nl)

📷      Volg Omroep MAX op Instagram (https://www.instagram.com/omroepmax_/)