Podkast amerykański Piotr Tarczyński i Łukasz Pawłowski

400 lat temu powstał Nowy Jork. Ale czy rzeczywiście wtedy? I czy rzeczywiście Nowy Jork? Ile jest prawdy w opowieści, że Peter Minuit zrobił najlepszy w historii interes na rynku nieruchomości i kupił od Lenapów całą wyspę za jedyne 24 dolary? Czy Indianie faktycznie przehandlowali Manhattan za jakieś bezwartościowe paciorki?
Zapraszamy na odcinek o samych początkach nowojorskiej metropolii: o wielokulturowym i wieloreligijnym mieście kupców i piratów, rządzonym dyktatorsko przez jednonogiego menadżera.
Dowiecie się czym były wampumy; co można było kupić za bobra, a co zmierzyć przy pomocy kija od miotły; co Joe Biden ma wspólnego z Nową Szwecją, a Polacy z Nowym Amsterdamem.

17 maja 1954 roku Sąd Najwyższy jednomyślnie orzekł, że zasada „oddzielni, ale równi” w edukacji publicznej jest niezgodna z Konstytucją. Cofnął tym samym jeden z najbardziej niesławnych wyroków w historii amerykańskiego orzecznictwa, wcześniejszy o pół wieku Plessy v. Ferguson, który otworzył tamę do wprowadzenia na rasistowskich praw Jima Crowa.
Amerykańskie Południe było krainą apartheidu – czarni i biali nie jeździli tymi samymi wagonami, gdzie indziej siadali w kinie, nie mogli korzystać z tych samych toalet, poidełek, książek w bibliotekach, gdzie indziej mieszkali i gdzie indziej chodzili do szkoły.
W dzisiejszym odcinku opowiadamy o tym dlaczego w połowie wieku XX segregacja zaczęła się chwiać w posadach i dlaczego Sąd Najwyższy wydał taki, a nie inny wyrok. A także jak w praktyce wyglądała desegregacja amerykańskich szkół. Posłuchajcie o Lindzie Brown, „Dziewiątce z Little Rock” i Ruby Bridges, znanej ze słynnego obrazu Normana Rockwella.

Od zawsze powtarzamy, że w USA kampania wyborcza trwa nieustannie, ale przychodzą takie momenty, kiedy ten pędzący pociąg przyspiesza do naprawdę zawrotnej prędkości.

W tym odcinku podsumowujemy najważniejsze i najbardziej kontrowersyjne wydarzenia ostatnich tygodni. Zebrało się ich sporo. „New York Times” opublikował ciekawy sondaż badający poparcie dla dwóch głównych kandydatów w najważniejszych stanach. Nie wygląda on różowo dla urzędującego prezydenta, ale przestrzegamy przed słuchaniem tych, którzy już dziś mówią, że wiedzą jaki będzie wynik listopadowych wyborów.

Kilka kilometrów od redakcji dziennika toczy się z kolei pierwszy w historii kraju proces kryminalny byłego prezydenta, a ława przysięgłych wysłuchuje zeznań m.in. byłej aktorki porno, która ze szczegółami opowiada o seksie z byłą głową państwa. 

Mało? Inny pretendent do Białego Domu, startujący jako niezależny Robert F. Kennedy Jr., poinformował, że jakiś czas temu został zainfekowany pasożytem, który zjadł mu… część mózgu. Mimo to nadal uważa, że jest najlepszym kandydatem do pełnienia najwyższego urzędu w państwie.

W międzyczasie potencjalna kandydatka na wiceprezydentkę u boku Donalda Trumpa w wydanej właśnie autobiografii sama pochwaliła się tym, że zastrzeliła nazbyt krnąbrnego szczeniaka, co - przynajmniej na razie - zmniejszyło jej szansę na nominację wiceprezydencką. Jaki ma to wszystko ma wpływ na wspomniane sondaże? Posłuchajcie.

Nie da się w jednym odcinku opowiedzieć o całej mozaice rdzennych narodów i kultur Ameryki Północnej, dlatego zaczynamy nieregularną serię odcinków o Rdzennych Amerykanach w których opowiemy o ich historii i relacjach z kolonistami, a potem ze Stanami Zjednoczonymi.

W pierwszym z odcinków dowiecie się, jak wyglądało życie Indian przed nadejściem Europejczyków. Dlaczego w ogóle mówimy o „Indianach” i czy to na pewno poprawne określenie? Ile jest prawdy w pojawiającej się niekiedy narracji, że rdzenni Amerykanie żyli w zgodzie z naturą i z samymi sobą, w harmonii i pokoju, nie znając wojen do czasu nadejścia kolonizatorów?

Opowiemy o Konfederacji Irokezów, z jednej strony bezwzględnych i okrutnych wojowników, z drugiej prekursorów demokracji, którzy stworzyli w Ameryce egalitarne społeczeństwo. Opowiemy o zręcznej irokeskiej dyplomacji i o tym dlaczego ich imperium było w stanie rywalizować z przybyszami. I dlaczego projekt kolonizacji kontynentu amerykańskiego wcale nie musiał nieuchronnie zakończyć się zwycięstwem Europejczyków.

A do tego: konie, psy-jelenie, „śmierdzące aligatory” i bobry, oczywiście.

18 kwietnia, na prośbę rektorki nowojorskiego Uniwersytetu Columbia, policja usunęła miasteczko namiotowe, które w imię solidarności z Palestyńczykami wnieśli na kampusie uczelni jej studenci. Efekt był dokładnie taki, jak można się spodziewać – miasteczko na Columbii natychmiast wyrosło ponownie, a na uczelniach w całym kraju studenci zaczęli protestować w imię solidarności z kolegami i koleżankami z Nowego Jorku.

Opowiemy Wam dziś o tych protestach, ale też o wcześniejszych – w latach 60., przeciw wojnie w Wietnamie i w latach 80., przeciw apartheidowi w RPA. W jaki sposób ta fala protestów jest do nich podobna, a czym się od nich różni? Jak pogodzić wolność słowa jednych studentów z komfortem drugich? Czy to w ogóle możliwe? Czy sednem protestu nie jest właśnie bycie uciążliwym? I czy uczelnie same nie zapędziły się w kozi róg, stawiając wcześniej komfort studentów ponad wszystko inne – w tym także ponad swobodę wypowiedzi?

Dowiecie się też, jak na obecne protesty reagują obie partie: dlaczego Demokraci nie mogą dojść do porozumienia, zaś Republikanie robią wszystko, żeby pogłębić podziały wśród Demokratów i za wszelką cenę przywołać skojarzenia z rokiem 1968, w nadziei, że retoryka „prawa i porządku” przyniesie im zwycięstwo? I dlaczego obie strony popisują się przy tym hipokryzją?

Po wielu miesiącach zwłoki Izba Reprezentantów w końcu przegłosowała wart 60 miliardów dolarów pakiet pomocowy dla Ukrainy. A dokładniej pozwolił na to spiker Mike Johnson, który indywidualnie decydował, czy ustawa w ogóle trafi pod głosowanie.

Johnson spikerem jest od kilku miesięcy, a kongresmanem też od niedawna, bo pierwszą kadencję rozpoczął w styczniu 2017 roku. Kiedy po usunięciu poprzedniego spikera i wielotygodniowych przepychankach trafił na to stanowisko nawet wielu jego kolegów i wiele koleżanek z Partii Republikańskiej nie wiedziało kim jest. Senatorka Susan Collins z Maine mówiła, że musiała sobie informacje o nim wygooglować.

Wiadomo było jednak, że Johnson wspierał Donalda Trumpa w wysiłkach zmierzających do podważenia wyniku wyborów z 2020 roku, że ma bardzo konserwatywne poglądy na dostęp do aborcji, a nawet seks przedmałżeński i że jest przeciwny pomaganiu Ukrainie. 

Pół roku po objęciu stanowiska spikera zdanie zmienił. Zagłosował za, mimo że większość jego partyjnych kolegów w Izbie była przeciwna, a ustawa przeszła dzięki poparciu Demokratów. Nie pierwszy raz w krótkiej karierze spikera Johnsona. Nic dziwnego, że część republikanów natychmiast po głosowaniu zarzuciła mu zdradę. Marjorie Taylor Greene chce jego usunięcia ze stanowiska, Steve Bannon nazywa „świętoszkowatym głupkiem”, zaś Donald Trump Junior twierdzi, że przegłosowano „śmieciową ustawę”. Dlaczego Johnson zdecydował się na taki krok? Czy będzie zależał od poparcia Demokratów? I co o tym wszystkim sądzi Donald Trump Senior?