Nauka XXI wieku Borys Kozielski

W całym XX wieku na ospę zmarło około 300 milionów ludzi. Hiszpanka w ciągu dwóch lat zabrała 50 milionów ludzi. Po trzech latach SARS-Cov-2 mamy ponad 6 milionów ofiar. Czy to znaczy, że coraz skuteczniej potrafimy się bronić? czy może coraz skuteczniej oswajamy się z coraz to nowymi zagrożeniami? Jesteśmy coraz silniejsi i coraz bardziej odporni? czy coraz słabsi i coraz bardziej uzależnieni od medycyny? A przecież bakterie zaczynają się uodparniać na antybiotyki. Stosujemy nowe metody obrony, nowe rodzaje szczepionek ale ewolucja z żelazną konsekwencją modyfikuje kolejne mutacje wirusów i bakterii.

Dopiero poznajemy tajemnice naszego nalbliższego środowiska. Naukowcy spierają się czy w naszym ciele funkcjonuje tyle samo bakterii ile mamy komórek, czy 10 razy więcej? W organizmie zdrowego czlowieka żyje podobno około 380 bilionów wirusów. Odkrywamy, że są one niezbędne do prawidłowego funkcjonowania ludzi, ale nie znamy wszystkich właściwości, budowy i działania cząstek, które przecież tworzą nasze życie.

O tym jak medycyna w XXI wieku zajmuje się rozwiązaniem tych zagadek rozmawiam z dr Emilią Skirmuntt, która jest wirusologiem ewolucyjnym. Jej zainteresowania naukowe obejmują odkrywanie zasad działania genomu i ewolucji wirusów, w tym wspólnej ewolucji wirusów i ich gospodarzy.

Zapraszam

Borys Kozielski

Opis odcinka na licencji CC0, a odcinek dostęny jest na licencji CC-BY dostępnej pod adresem https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/

Zapraszam do wysłuchania bonusowego, 173 odcinka podkastu Nauka XXI wieku pod tytułem "Historia Oksfordu". Podczas wyjazdu do Oksfordu, który mógł się wydarzyć tylko dzięki słuchaczom, którzy są patronami nie mogłem ominąć żadnej okazji, żeby porozmawiać na ciekawe tematy. Historia Oksfordu ma swoich pasjonatów i jednym z nich jest dr Paweł Puczkarski, z którym nagrałem również odcinek o jego pasjach naukowych.

Borysław Kozielski

(00:00) Intro

(00:15) Zapowiedź

(01:28) Początek rozmowy

(53:53) Zapowiedź końcowa

Opis odcinka na licencji CC0, a odcinek dostęny jest na licencji CC-BY dostępnej pod adresem https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/

Czy policzyliśmy wszystkie zwierzęta na naszej planecie? Ile globalnie potrzeba pieniędzy, żeby ochronić ptaki przed wyginięciem? Skąd ponownie wzięły się dziki w Wielkiej Brytanii? Czy borsuki są tu samotnikami? Skąd się wzięły szare weiwiórki? Jak wygląda inicjatywa obywatelska liczenia ptaków? Czy zwierzęta zmieniają swoje zachowanie ze względu na zmiany klimatyczne?

To tylko kilka pytań związanych z bioróżnorodnością. Rozmowa, którą nagrałem z dr Joanną Bagniewską w Oksfordzie przybliży nam niektóre zagadnienia nauk o środowisku.

Zapraszam Borys Kozielski



(00:00) Intro

(00:50) Zapowiedź

(02:15) Rozmowa z dr Joanną Bagniewską

(37:33) Zapowiedź końcowa

23 grudnia 2022 roku otrzymałem informację prasową na temat przełomowej publikacji fizyków teoretyków z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego oraz Oxford University, którzy łączą zasady mechaniki kwantowej ze szczególną teorią względności, w czasoprzestrzeni czterowymiarowej.

W komunikacie czytamy: "Jak widzieliby nasz świat obserwatorzy poruszający się z prędkością większą niż światło w próżni? Byłby to obraz wyraźnie różny od tego, z czym stykamy się na co dzień. Można byłoby spodziewać się nie tylko zjawisk dziejących się spontanicznie bez żadnej przyczyny ale i cząstek podróżujących jednocześnie wieloma drogami, czyli tego, co znamy z teorii kwantowej – przekonują polscy i angielscy fizycy.

Całkowitemu przenicowaniu uległaby także sama koncepcja czasu i przestrzeni — świat opisywany byłby trzema wymiarami czasowymi i jednym przestrzennym, a żeby nadać takiemu opisowi sens, trzeba by posługiwać się językiem teorii pola, który świetnie znamy. Obecność nadświetlnych obserwatorów nie prowadzi więc do niczego paradoksalnego, co więcej, jest niewykluczone, że obiekty nadświetlne rzeczywiście istnieją."

Autorami publikacji, która jest dostępna w otwartym dostępnie (linka wyślę newsletterem) są prof. Andrzej Dragan z UW, Artur Ekert z Uniwersytetu Oksfordzkiego oraz Kacper Dębski, Szymon Charzyński oraz Krzysztof Turzyński z UW.

Do studia Nauki XXI wieku zaprosiłem prof. Andrzeja Dragana, do którego miałem wiele pytań po przeczytaniu jego książki "Kwantechizm, czyli pułapka na ludzi 2.0" a podczas naszej rozmowy poruszyliśmy zaledwie kilka tematów. Oto niektóre z nich:

Czego dotyczy praca o której mowi komunikat? Czemu obserwator zaburza doświadczenie? Czym jest mikroskop Heisenberga? Czy odkrycie fal grawitacyjnych to przełom w nauce podobny do odkrycia fal elektromagnetycznych? Czy fale grawitacyjne poruszają się szybciej niż światło? Jak wygląda praca nad tak abstrakcyjnymi zagadnieniami?



(00:00) Intro

(00:14) Zapowiedź

(00:44) Komunikat z Uniwersytetu Warszawskiego

(03:29) Rozmowa z prof. Andrzejem Draganem

(59:48) Zakończenie

Potrafimy komunikować się nie tylko w sprawach bieżącyh i podstawowych. Język służy nam do wymiany doświadczeń, poglądów, zmienia nasze postępowanie, wpływa na działania. A jak to było zanim nauczyliśmy się pisać? Jak wtedy wyglądała nasza komunikacja? Skąd wzięły się słowa i zdania? Jakie są podstawowe jednostki głosu? To niektóre tematy poruszone podczas rozmowy w bibliotece Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu z dr Martą Sibierską. 

Dr Marta Sibierska jest adiunktką w Katedrze Językoznawstwa Eksperymentalnego, Instytutu Językoznawstwa i zajmuje sią prehistorią języka i badaniami nad ewolucją języka. 

Zapraszam Borysław Kozielski  

Fotografia na okładce Etologic horse study, Chauvet´s cave. Autor: Thomas T. from somewhere on Earth na licencji CC-BY 2.0  

(00:00) Intro 

(00:07) Zapowiedź 

(01:31) Rozmowa z dr Martą Sibierską 

(01:18:19) Zakończenie

"Jeśli nikt mnie o to nie pyta - wiem. Jeśli usiłuję pytającemu wytłumaczyć - nie wiem". Tak mówił św. Augustyn. Postanowiłem jedna spytać o czas. Co to jest czas? Na czym polega względność czasu i jak można ją udowodnić? Czy czas jest gęsty czy dyskretny? Jak filozofia pomaga matematyce i jak matematyka rozwiązuje równania filozoficzne? Czym jest modelowanie wnioskowania komputerowego? Czy logika to nauka ścisła? Czym jest problem nierozstrzygalny i problem stopu? Jakie odzwierciedlenie ograniczeń naszego mózgu widzimy w matematyce? Czy czas może płynąć wstecz? Czy człowiek może jeszcze wygrać z komputerem w szachy? Czy maszyna pomoże nam odróżnić maszynę od człowieka?

To pytania, które zadałem dr Przemysławowi Wałędze, dr nauk logicznych a ukończył także studia na mechatronice oraz filozoficzne. Obecnie pracuje w Oksfordzie i udało mi się namówić go na spotkanie podczas mojej podkastowej podróży.

Zapraszam, Borys Kozielski



(00:00) Intro

(00:11) Zapowiedź

(01:51) Rozmowa z dr Przemysławem Wałęgą

(01:06:56) Zakończenie