DURSUN GÜRLEK - Ayasofya’da Namaz Kılma Zevki Yeni Şafak Yazarlar

Ayasofya hakkında fikir beyan eden devrin yazarlarından
yahut mîmarlarından biri, yaptığı bir konuşma esnasında “Bir
Türk mîmarisi yoktur. Görünen eserler Ayasofya’nın on defa
tekrarından başka bir şey değildir” şeklinde bir cümle sarf
ediyor. Halbuki bu kıyaslama yanlıştır. Süleymaniye ve
Sultanahmed gibi Osmanlı selâtin camileri asla Ayasofya’nın
taklidi değildir, bilâkis orijinal mîmâri şaheserlerdir. Gerçi
Türk mimarları da sanatlarını icra ederken Bizans’ın bu kadim
mâbedinden az- çok etkilenmişlerdir, lâkin bu onların
yaptıkları camilerin taklit eseri olduğunu göstermez.
Sultanahmed meydanına gelen bir adam orada yüzünü bir
kere kuzeye çevirip Ayasofya’ya, bir kere de güneye döndürüp
Sultanahmed Camii’ne bakarsa kuzey tarafında sanki bir taş
yığını, bir kale duvarının üzerine konmuş büyük bir kubbe
görür. İşte bu, Ayasofya’dır. Yani Bizans mîmarisinin
şaheseridir. Bu kubbeyi tutturmak için doğusuna ve batısına
iki ufak kubbe daha konulmuştur. Fakat kuzeyinde ve
güneyinde öyle bir şeyler de yoktur. Bunlara karşılık iki kaba
destekleme duvarı yapılmıştır. Ama denilirse ki, bu duvarları
sonradan Türkler yapmışlardır. Bu söz asıl iddiayı çürütemez.
Aynı kişi, yüzünü güneye çevirip bir kere de Sultanahmed
Camii’ne bakarsa, dört tarafından kademe kademe ve küçüklü
büyüklü birçok kubbenin yükseldiğini görür. Bunların üstüne
de onlarla orantılı büyük bir kubbe oturtulduğunu fark eder.
Böylece, Ayasofya’daki kabalığa karşılık Sultanahmed’deki
orantı ve âhenk anlaşılmış olur.

Aynı şahıs, her iki binanın da içine girerse, birinde ağzı
çirkin bir adamın dişlerine altın taktırması gibi altın yaldızlı
mozayiklerle, ötekinde ise bir park, bir bahçe içinde
geziliyormuş dedirtecek kadar türlü türlü renklerle, çinilerle
karşılaşır. Bu manzarayı gören bir kimse, Sultanahmed gerek
yapılışı, gerekse süslenişi bakımından Ayasofya’nın aynısıdır,
taklididir, hiçbir yeniliği, hiçbir özelliği yoktur diyebilir mi?