Beter | BNR BNR Nieuwsradio

We kunnen miljoenen, zelfs miljarden besparen als we stoppen met onnodige behandelingen. Minder CT-scans, minder medicijnen, minder operaties en minder bezoekjes aan het ziekenhuis.

Heupoperaties

In het St Antonius Ziekenhuis in Utrecht krijg je met een gebroken heup niet meer automatisch een operatie. Trauma geriatrische chirurg Detlef van der Velde vertelt waarom hij niet meer iedereen opereert aan een gebroken heup. 'In veel gevallen is het een teken van een naderende dood.' 

Samen beslissen

Maar ja, vertel dát de familieleden maar eens. Toch lukt het Van der Velde. Familieleden en patiënten zelf zien vaker in dat een operatie overbodig is dan we vooraf misschien denken. 

Dat gesprek is helemaal niet moeilijk, vindt ook Arthur Schellekens, directeur van de Patiënten Federatie. Artsen en patiënten moeten een gelijkwaardig gesprek met elkaar voeren. Als je het patiënten zelf vraagt, zegt 41 procent dat ze afgelopen twee jaar te maken hebben gehad met onnodige zorg. 'Ons doel is niet om minder zorg te leveren, maar als je patiënten zelf vraagt wat ze willen, is het antwoord vaak wel minder zorg.'   

Medicijn gebruik is schieten met hagel

Peter van der Voort, hoogleraar intensive care bij de Rijksuniversiteit Groningen en hoogleraar gezondheidszorg bij TIAS, de business school van Tilburg University, ziet nog meer mogelijkheden. Vooral het medicijngebruik zou véél efficiënter kunnen. Nu schieten we met hagel. Twintig patiënten moeten een medicijn vijf jaar slikken om één hartinfarct te voorkomen.  

'We hebben de data om die groep veel gerichter te maken!' zegt van der Voort. 

 

Over BNR Beter  

In BNR Beter – over de zorg van morgen laten we zien welke oplossingen er bedacht worden. Hoe deze in de praktijk uitpakken en hoe patiënten en zorgprofessionals hiermee geholpen worden.  

Nina van den Dungen interviewt de uitvinders van de nieuwste zorginnovaties en ze spreekt specialisten en verpleegkundigen wiens werk verlicht worden door deze innovaties. Nina gaat samen met redacteur Sterre ten Houte de Lange op reportage naar de ziekenhuizen, UMC’s, zorginstellingen en laboratoria en testruimten waar deze nieuwe technieken worden ontworpen of voor het eerst worden ingezet in de patiëntenzorg.  

De vraag die we ons elke aflevering stellen: wat is het probleem waar de zorgprofessionals en patiënten tegenaan lopen? Wat is de oplossing die bedacht is? Is deze oplossing efficiënter, effectiever en goedkoper? Hoe kijken de behandelend artsen naar deze ontwikkelingen? Lukt het om de innovaties te implementeren? Welke obstakels komen de wetenschappers, uitvinders.  

Presentatie door Nina van den Dungen. Nina is journalist en presentator bij BNR Nieuwsradio. Redactie door zorgjournalist Sterre ten Houte de Lange. 
See omnystudio.com/listener for privacy information.

Zou jij liever door een robot of door een dokter geopereerd worden? Hoogleraar Maroeska Rovers, gespecialiseerd in robotica in de zorg, kiest vandaag de dag nog voor een chirurg, maar in de nabije toekomst gaat ze zéker voor de robot. 'Omdat de technologie zo snel gaat, en robots op termijn beter en preciezer gaan zijn.'

Da Vinci

Hoogleraar robotchirurgie Jelle Ruurda, van het UMC Utrecht, zweert bij de Da Vinci. Het is een console waar de chirurg achter gaat zitten, een paar meter of een paar kilometer van de operatietafel af.  'Ik kan met mijn back hand een hechting zetten. Met een kijkoperatie kan dan niet.' En een ander groot voordeel is dat de chirurg bij de Da Vinci operatierobot heel ontspannen kan zitten. Terwijl hij bij een kijkoperatie zich in bochten moet wringen om erbij te komen. 

Duur

Toch is Rovers kritisch. Deze operatierobot levert nog geen betere uitkomsten dan een reguliere kijkoperatie - voor de patiënt. En dan wordt zo'n robot, á 1,6 miljoen per robot, wel een erg dure arbo-maatregel. 

Augmented Reality

Al gaan operatierobots wel degelijk de zorg verbeteren, verwacht ook Rovers. Het biedt de mogelijkheid om augmented reality over de operatiebeelden heen te projecteren. 'Zo zie je altijd waar je bent', aldus Ruurda. 

Tonnie

Naast operatierobots ziet Rovers nog veel meer robot-mogelijkheden. In de ggz gebruikt GGZ Oost Brabant robot Tonnie. Een robotje die helpt bij het herinneren aan afspraken, moppen tapt en die patiënten op hun signaleringplan wijst. 

'Het is een verlengstuk van de begeleiding', legt verpleegkundige Ton de Kleijn uit. En toch denkt hij dat hij meer patiënten kan helpen in zijn dag, dankzij de robot. 

Gezelschapsrobots, pillen transport, huishoudelijke hulp en exoskeletten. 'Inzet van techniek en robotica gaat de standaard worden', meent Rovers. 'Over 20 jaar kunnen we ons niet meer voostellen dat we ooit zonder konden.'

Maroeska Rovers

Maroeska Rovers is hoogleraar medische technologie en innovatie aan het Radboudumc en wetenschappelijk directeur van TechMed centre van de Universiteit van Twente. Ze is gespecialiseerd in besluitvorming over robots in de zorg.  

Presentatie: Nina van den Dungen. 

Redactie en reportages: Sterre ten Houte de Lange
See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wat doe je als je ziek bent en er in het buitenland een behandeling beschikbaar is die jouw leven kan redden? In BNR Beter twee patiënten die dit overkwam. Waar liepen deze twee ondernemende patiënten tegenaan? 

Dwarslaesie

De eerste gast is Katelijne Langezaal. Zij brak haar rug in 2016 tijdens een zeiltocht. Het resulteerde in een dwarslaesie: vanaf haar navel tot aan haar tenen was ze verlamd. De reguliere dwarslaesiebehandeling in Nederland gaat langs het revalidatiecentrum waar je leert om te gaan met je beperking: hoe kom je van je rolstoel naar je bed en terug? 

Activity Based Therapy

Maar in Amerika bleek er een behandeling te zijn die probeert om weer gevoel en functie terug te krijgen onder de dwarslaesie. Dit is Activity Based Therapy. Katelijne zette alles op alles om die behandeling voor zichzelf te organiseren. Dat lukte, met hulp van haar zorgverzekeraar en vrienden en familie.

Neuromove

En ze ging nog een stap verder: ze richtte een stichting op die deze behandeling in Nederland ging aanbieden, genaamd Neuromove. In de reportage horen we een van de cliënten van Neurmove, Menno Streefland die 20 uur in de week traint om weer zelfstandig te kunnen lopen. 

Kanker

De tweede gast is Lotte ten Dam. Zij heeft uitgezaaide borstkanker. Om de groei van de kanker te onderdrukken heeft chemotherapie nodig. Tot nu toe werkt de huidige therapie, maar op een gegeven moment gaat de kanker hier doorheen breken.

In medische tijdschriften (die Lotte kan lezen omdat ze verpleegkundig specialist is) ontdekte ze een goedgekeurd kankermedicijn dat haar naar verwachting 28 stabiele maanden kan geven. 28 maanden zonder uitzaaiingen en dus een enorm uitstelt tot die onherroepelijke dood.

Sluis

Een probleem: het medicijn, Enhertu, stond 'in de sluis'. Het medicijn was heel duur, en de overheid moest over de prijs onderhandelen met de farmaceut. Maar het zat al een hele tijd in die sluis. En Lotte's tijd begon te tikken. Tijd voor actie dus!

Influencer?

'Je moet zorgen dat je viraal gaat', zei een vriendin tegen Lotte. 'Word ik echt zo iemand?', vroeg Lotte zich af. Maar als je leven in de waagschaal ligt, stap je toch net iets makkelijker over je gêne heen. Ze ging brieven schrijven aan de ministers, Kamerleden en zocht de pers op. 

Toevallig of niet, kwam het medicijn niet lang daarna uit de sluis. En nu ligt het op de plank voor Lotte en vele andere mensen met allerlei vormen van kanker.  

 

Presentator: Nina van den Dungen

Redactie en reportage: Sterre ten Houte de Lange
See omnystudio.com/listener for privacy information.

Nederland heeft de grootste medicijntekorten van heel Europa. Hoe kan dat? En vooral: hoe lossen we het op? Dat onderzoeken we in BNR Beter. Te gast zijn Aris Prins, voorzitter van de apothekersvereniging KNMP en René Claassen, Tweede Kamerlid namens de PVV en woordvoerder zorg. 

Natuurlijk, als er wereldwijd te weinig grondstoffen zijn om medicijnen te maken, dan zijn er direct wereldwijd medicijntekorten. Daar kunnen Nederlandse bestuurders weinig aan doen.

Logistiek

Als het vervoer van medicijnen van China of India naar Europa wordt bemoeilijkt door een blokkade in het Suezkanaal of trammelant in de Rode Zee, dan zit heel Europa met een medicijntekort.

Daarom klonk tijdens de coronapandemie de roep om meer medicijnfabrieken naar Europa te halen. Echter, dat zou betekenen dat de medicijnproductie moet gaan voldoen aan Europese milieuwetgeving, en dat zou medicijnen toch flink duurder maken. Dus daar wordt nog niet veel haast mee gemaakt. 

Preverentiebeleid

En toch blijkt er los van logistiek íets in het medicijnbeleid van Nederland te zitten waardoor Nederland veel vaker met een geneesmiddelentekort kampt dan andere Europese landen. Grote boosdoener volgens KNMP: het preferentiebeleid. Doordat zorgverzekeraars per middel één fabrikant uitkiezen en dus maar één fabrikant vergoeden, wordt de markt heel kwetsbaar. Met een beetje geluk kiezen de vier grote zorgverzekeraars vier verschillende fabrikanten, maar bij 37 middelen kozen ze allemaal voor één fabrikant. Het is voor niet-preferente fabrikanten heel moeilijk om de middelen rendabel op de markt te houden. Het risico is dus dat niet-preferente middelen van de Nederlandse markt verdwijnen, en dat die fabrikanten zich helemaal terugtrekken uit deze toch al kleine markt. Als er dan iets mis gaat bij de preferente-fabrikanten, dan wordt de Nederlandse markt gelijk geraakt. 

De vraag is wel óf dit gebeurt, hoe vaak en met welke economische- en gezondheidsschade. Hierover heeft KNMP geen cijfers. Er is een tekort aan epilepsie-medicatie, aan Parkinson medicijnen. Recent was er een tekort aan astma-medicatie voor kinderen. Vooral als het kinderen raakt, is de politiek alert. 

PVV

René Claassen van de PVV wil graag dat er een nationale reserve komt. Een reservoir aan geneesmiddelen, waar apothekers die zonder zitten aanspraak op kunnen maken. De minister van VWS antwoordde hierop dat dat logistiek niet kan.

Daarnaast wil Claassen dat het preferentiebeleid aangepakt wordt. Zorgverzekeraars zouden minder op de details afspraken moeten maken en bijvoorbeeld liever twee of drie geneesmiddelen als preferent moeten aanwijzen. Zouden deze voorstellen wel lukken als de PVV een zorgminister zou leveren? 

Zelf geneesmiddelen maken

In de reportage is Paul Lebbink te horen. Hij is een van de weinige apothekers in Nederland die nog zelf medicijnen maakt in de apotheek. Voor zijn eigen patiënten - maar die kunnen overal vandaan komen. Redacteur Sterre ten Houte de Lange bezocht het laboratorium en keek over de schouder van apothekersassistent Katlien mee terwijl ze capsules maakt.
See omnystudio.com/listener for privacy information.

Kunstmatige intelligentie software is nu al in staat om medische beslissingen te nemen. Dat vertellen André Dekker en Marieke Pierik in deze aflevering van BNR Beter die opgenomen is op het ICT&Health congres. 

André Dekker is klinisch fysicus en hoogleraar Clinical Data Science aan het Maastricht UMC+. Hij zoekt en verzamelt medische data van over de hele wereld om daarmee AI te trainen. 

Marieke Pierik is maag-, darm-, leverarts aan het Maastricht UMC+ en hoogleraar Real world data hetzelfde UMC. Zij wil al jaren dat medische data beter ingevoerd en gebruikt wordt voor wetenschap. 'Er zijn medische onderzoeken die je niet kan doen met clinical trails, omdat het onmogelijk is om voldoende data te krijgen, maar die onderzoeken kan je wel doen als je beschikking hebt over bestaande data.' Waarbij Pierik benadrukt dat die data wel veilig en met in acht neming van de privacy van de patiënten vergaard moet worden. En daar zit natuurlijk ook net de moeilijkheid. 

Automatische piloot

Dekker vertelt dat we niet te bang moeten zijn voor AI die medische beslissingen neemt. 'Als je gaat vliegen, wil je dan liever dat een automatische piloot vliegt of een mens?', vraagt hij presentator Nina van den Dungen retorisch. 

Arts is luxe

Nina heeft liever dat een computer de beslissing neemt, maar dat er wel nog een arts naar kijkt. 'In Nederland hebben we die luxe nog. Maar in India, waar niet in elk dorp een oogarts zit, hebben ze die luxe niet meer, en daar laten ze AI beslissingen nemen', zegt Dekker. Suggererend dat als de personeelsschaarste in Nederland nóg groter wordt, dat wij ook in Nederland niet meer de luxe van een levende arts hebben voor elke medische beslissing. 

Tegelijkertijd schuilt daar ook een risico in. Artsen moeten het handwerk niet verleren als AI beslissingen en analyses van ze gaat overnemen. Je wil niet zo afhankelijk worden van AI dat artsen het zelf niet meer kunnen en dus ook niet meer kunnen beoordelen of de AI de juiste beslissing maakt. 

Minister Helder

In deze uitzending ook minister van Volksgezondheid Welzijn en Sport, Conny Helder. VWS neemt sinds kort het voortouw om gegevensuitwisseling in de zorg beter mogelijk te maken. De eerste deadline van 1 juli gaat VWS niet halen, bleek uit Helders Kamerbrief van 7 mei. Het is een simpele wens, maar een ingewikkelde opdracht in een veld dat versnipperd is. 

Luister ook aflevering 13 van dit seizoen over gebrekkige gegevensuitwisseling in de zorg. 
See omnystudio.com/listener for privacy information.

Zeker een miljoen Nederlanders hebben een depressie, en bij 12 procent van hen duurt die zelfs langer dan anderhalf jaar! Hoe kunnen we depressie nou het beste behandelen? Dat onderzoeken we in BNR Beter. 

Te gast zijn Robert Schoevers, hoogleraar psychiatrie bij het Universitair Medisch Centrum Groningen. En hij doet een grote trial met ketamine. En Pim Cuijpers, emeritus-hoogleraar klinische psychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam, bekend als één van de meest vooraanstaande depressiewetenschappers. 
See omnystudio.com/listener for privacy information.