De wet als kunstwerk Nick Schoemaker

Rondje Rechtsstaat - de rechtsstaat staat volop in de aandacht, maar ook onder druk. Wat betekenen grondrechten als privacy eigenlijk? En wat is hun belang? Waarom hebben we ons politieke systeem ingericht met een tweeledig parlement? En wat is daar eigenlijk het nut van? Deze en andere vragen komen aan bod in de speciale serie “rondje rechtsstaat” van De Wet als Kunstwerk.



Te gast in deze aflevering van de Wet als Kunstwerk is een man die vele facetten van de Nederlandse rechtstaat van binnenuit heeft gezien en ook mede heeft vorm gegeven. Thom de Graaf studeerde Rechten in Nijmegen, waarna hij een indrukwekkend aantal politieke en bestuurlijke rollen vervulde, onder andere als Tweede en Eerste Kamerlid namens D66, voorzitter van de Vereniging Hogescholen en Burgemeester van Nijmegen; een rol waarin hij onder andere in de voetsporen van zijn vader Theo de Graaf trad. Hij was Minister voor Bestuurlijke Vernieuwing en Koninkrijksrelaties, tevens vice-premier in het kabinet Balkenende II en is sinds 2018 Vice-President van de Raad van State.

Rondje Rechtsstaat - de rechtsstaat staat volop in de aandacht, maar ook onder druk. Wat betekenen grondrechten als privacy eigenlijk? En wat is hun belang? Waarom hebben we ons politieke systeem ingericht met een tweeledig parlement? En wat is daar eigenlijk het nut van? Deze en andere vragen komen aan bod in de speciale serie “rondje rechtsstaat” van De Wet als Kunstwerk. Deze serie wordt gemaakt in het kader van de Week voor de Rechtstaat. 



Te gast in deze aflevering is prof. dr. Ingrid Leijten. Zij studeerde rechten en politicologie aan de Universiteit Leiden en Columbia Law School in New York. Na het behalen van het New York Bar Exam, deed zij promotieonderzoek in Leiden en werkte als universitair docent aldaar. Leijten is onder meer lid van de redactie van het Nederlands Tijdschrift voor de Mensenrechten. Sinds 1 januari 2022 is zij hoogleraar Nederlands en Europees Constitutioneel Recht aan de Universiteit van Tilburg.


Bijzondere dank gaat uit naar iedereen die aan deze bijzondere serie heeft meegewerkt; als eerste de Academie voor Wetgeving, organisator van de Week van de Rechtstaat: https://rechtenoverheid.nl/week-van-de-rechtsstaat. Ook dank aan alle teams en vertegenwoordigers van organisaties en anderen die in deze serie naar voren komen: de Autoriteit Persoonsgegevens: https://autoriteitpersoonsgegevens.nl, De Eerste Kamer: https://www.eerstekamer.nl, Geert Corstens (oud-president Hoge Raad): https://www.hogeraad.nl, Wim Voermans: https://wimvoermans.wordpress.com en Ingrid Leijten: https://www.ingridleijten.com.




Meer lezen over de rectente grondwetswijzigingen kan hier: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/grondwet-en-statuut/herziening-grondwet
Er is een mooie link te maken tussen de oproepen van verschillende mensen om meer bewustwording voor grondrechten te creëren naar waar lector Hessel Nieuwelink zich mee bezig houdt aan de HvA: https://www.hva.nl/profiel/n/i/h.nieuwelink/h.nieuwelink.html

Rondje Rechtsstaat - de rechtsstaat staat volop in de aandacht, maar ook onder druk. Wat betekenen grondrechten als privacy eigenlijk? En wat is hun belang? Waarom hebben we ons politieke systeem ingericht met een tweeledig parlement? En wat is daar eigenlijk het nut van? Deze en andere vragen komen aan bod in de speciale serie “rondje rechtsstaat” van De Wet als Kunstwerk. Deze speciale serie wordt gemaakt in het kader van de Week voor de Rechtstaat.  De stellingen die we prof. dr. Wim Voermans, hoogleraar Staats- en bestuursrecht aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Leiden voorlegden zijn als volgt:


De Nederlandse Grondwet leeft niet onder de Nederlandse bevolking en dat is prima.
Het is tijd voor een Grondwet in eenvoudig Nederlands.
Het ongeschreven constitutionele recht is belangrijker dan de geschreven grondwet.
De balans in de Nederlandse Trias Politica is zoek.



Bijzondere dank gaat uit naar iedereen die aan deze bijzondere serie heeft meegewerkt; als eerste de Academie voor Wetgeving, organisator van de Week van de Rechtstaat: https://rechtenoverheid.nl/week-van-de-rechtsstaat. Ook dank aan alle teams en vertegenwoordigers van organisaties en anderen die in deze serie naar voren komen: de Autoriteit Persoonsgegevens: https://autoriteitpersoonsgegevens.nl, De Eerste Kamer: https://www.eerstekamer.nl, Geert Corstens (oud-president Hoge Raad): https://www.hogeraad.nl, Wim Voermans: https://wimvoermans.wordpress.com en Ingrid Leijten: https://www.ingridleijten.com.




Lees het nieuwste boek van Wim Voermans: https://uitgeverijprometheus.nl/boeken/onze-constitutie-gebonden/ 
We starten ons gesprek met een verhandeling over de nieuwe pensioenwet. De brandbrief van o.a. Wim Voermans is hier terug te lezen: https://wimvoermans.wordpress.com/2023/05/29/brandbrief-hoogleraren-staatsrecht-aan-de-voorzitter-eerste-kamer-over-wetsvoorstel-toekomst-pensioenen/
De rijksoverheid heeft een zogenaamde flitspeiling laten uitvoeren om in kaart te brengen in hoeverre burgers in hun dagelijks leven bezig zijn met de Grondwet en hun grondrechten. Lees de uitkomsten terug via deze pagina: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2023/02/28/flitspeiling-grondwet 
Wil je de Grondwet op rijm lezen? Kijk dan op de website van Sander Schroevers: http://www.schroevers.nl/publicat_nl_nwgrw.html.

Alex Corra is senior Beleidsadviseur Recht en Ethiek bij de Sociale Verzekeringsbank, het uitvoeringsinstituut dat onder andere verantwoordelijk is voor het verstrekken van de AOW-uitkering, kinderbijslag en het persoonsgebonden budget. Voor hij in overheidsdienst trad, promoveerde Alex aan de Rijksuniversiteit Groningen op een proefschrift rondom de vraag: “hoe borgen gemeenten publieke belangen bij het uitbesteden van re-integratie?” en studeerde rechten in Amsterdam en Bologna. Volgens mijn eigen studenten, die Alex toevallig onlangs ook geïnterviewd hebben, “geeft hij advies aan mensen met ethische vragen bij de SVB, heeft hij zijn positie zelf bedacht en hebben veel mensen tunnelvisie en helpt Alex hen een nieuw inzicht te geven.” 



De stellingen


Uitvoeringsinstanties als het SVB moeten er naar streven hun werk zo efficiënt mogelijk te doen. 
Overheidsjuristen stellen alleen fundamentele vragen over hun werk wanneer je ze daartoe dwingt. 
Besluiten van overheidsinstellingen worden rechtvaardiger wanneer je ze door een robot laat maken.
In een juridisch geschil tegen de overheid delven burgers altijd het onderspit.
Je kunt ambtenaren nooit verantwoordelijk houden voor politiek beleid.



overige informatie


Relevant voor ons gesprek zijn onder andere de ABBA; de algemene beginselen van behoorlijk afwegen. Je kunt er dieper op in gaan via deze link: https://spreekenluister.nl/wp-content/uploads/2023/06/ext-Algemene-Beginselen-voor-Behoorlijk-Afwegen-ABBA-handout-1.0.2.pdf (PDF).
Het ethics center is een afdeling van de SVB, oftewel de Sociale Verzekeringsbank. Lees meer over wat zij doen: https://www.svb.nl/nl/
Lees hier meer over de algemene beginselen van behoorlijk bestuur: https://www.infomil.nl/vaste-onderdelen/onderwerpen/lucht-water/handboek-water/handreiking-lozingen/procedure-keuze-rechtsbescherming/algemene-beginselen-behoorlijk-bestuur/
algemene beginselen van werken volgens de bedoeling: https://www.svb.nl/nl/over-de-svb/hoe-werken-we/we-werken-volgens-de-bedoeling
Lees hier het kritische artikel van NRC: "Het was zo’n goed idee: een podcast over morele dilemma’s van ambtenaren. Tot ze hem hoorden" via deze link maar wel achter de paywall: https://www.nrc.nl/nieuws/2023/02/10/het-was-zon-goed-idee-een-podcast-tot-de-ambtenaren-hem-hoorden-a4156672?t=1686920607
CIP Cast - Webinar Ethiek - ChatGPT, via https://www.youtube.com/watch?v=Hahj0CuTFEY

Rondje Rechtsstaat - de rechtsstaat staat volop in de aandacht, maar ook onder druk. Wat betekenen grondrechten als privacy eigenlijk? En wat is hun belang? Waarom hebben we ons politieke systeem ingericht met een tweeledig parlement? En wat is daar eigenlijk het nut van? Deze en andere vragen komen aan bod in de speciale serie “rondje rechtsstaat” van De Wet als Kunstwerk. Deze speciale serie wordt gemaakt in het kader van de Week voor de Rechtstaat. 
Remco Nehmelman is in aflevering #25 van de Wet als Kunstwerk te gast. Hij is hoogleraar publiek organisatierecht aan de Universiteit Utrecht, maar belangrijker voor ons gesprek is dat hij sinds 2018 hij de rol Griffier van de Eerste Kamer vervult. Verder was hij voorheen lid van de Kiesraad en van de Raad voor het Openbaar Bestuur. Samen met Niels Graaf interviewt Nick Schoemaker hem over de rol van de Eerste Kamer, hoe het nu precies zit met constitutionele toetsing en de politieke cultuur in de Eerste Kamer. We legden hem de volgende stellingen voor:

De belangrijkste taak van de Eerste Kamer is het bewaken van de kwaliteit van wetgeving.
De Eerste Kamer zou eigenlijk volledig moeten bestaan uit wetenschappers die door een lotingsproces worden gekozen.
Het is een zegen voor de democratie dat het Kabinet geen meerderheid heeft in de Eerste Kamer.
De bescherming van grondrechten is beter geborgd bij een constitutioneel hof dan bij de Eerste Kamer.


Bijzondere dank gaat uit naar iedereen die aan deze bijzondere serie heeft meegewerkt; als eerste de Academie voor Wetgeving, organisator van de Week van de Rechtstaat: https://rechtenoverheid.nl/week-van-de-rechtsstaat. Ook dank aan alle teams en vertegenwoordigers van organisaties en anderen die in deze serie naar voren komen: de Autoriteit Persoonsgegevens: https://autoriteitpersoonsgegevens.nl, De Eerste Kamer: https://www.eerstekamer.nl, Geert Corstens (oud-president Hoge Raad): https://www.hogeraad.nl. 
Lees meer over het vraagstuk van constitutionele toetsing op de website “de Nederlandse Grondwet” https://www.denederlandsegrondwet.nl/id/vhnnmt7l3ozx/constitutionele_toetsing
De minor die tijdens het gesprek aan bod kwam is het “het internet is stuk” en wordt door de Hogeschool van Amsterdam georganiseerd. Meer informatie hier: https://2022.minorpublicstack.amsterdam
Algemene informatie en meer vind je op de website van de Eerste Kamer: https://www.eerstekamer.nl

Rondje Rechtsstaat - de rechtsstaat staat volop in de aandacht, maar ook onder druk. Wat betekenen grondrechten als privacy eigenlijk? En wat is hun belang? Waarom hebben we ons politieke systeem ingericht met een tweeledig parlement? En wat is daar eigenlijk het nut van? Deze en andere vragen komen aan bod in de speciale serie “rondje rechtsstaat” van De Wet als Kunstwerk. Deze speciale serie wordt gemaakt in het kader van de Week voor de Rechtstaat. 

Geert Corstens is te gast in aflevering #24 van de Wet als Kunstwerk, wederom een bijzondere aflevering in het kader van de Week van de Rechtstaat. Corstens was tot 2014 president van de Hoge Raad der Nederland, de hoogste rechter in Nederland voor civiele zaken, strafzaken en belastingzaken. Daarvoor werkte hij o.a. als officier van justitie, hoogleraar strafrecht en raadsheer bij de Hoge Raad. Na zijn tijd bij de Hoge Raad sloeg hij aan het schrijven over de rechtsstaat en de rol van de rechter in de samenleving. Met boeken als “de rechtsstaat moet je leren” en “de rechter grijpt de macht” verschafte hij inzicht in de werking en het belang van de rechtsstaat. En onlangs publiceerde hij zijn nieuwste boek: “onze rechtsstaat, strijdbaarder en weerbaarder” En over die rechtsstaat gaan we met hem in gesprek.




Bijzondere dank gaat uit naar iedereen die aan deze bijzondere serie heeft meegewerkt; als eerste de Academie voor Wetgeving, organisator van de Week van de Rechtstaat: https://rechtenoverheid.nl/week-van-de-rechtsstaat. Ook dank aan alle teams en vertegenwoordigers van organisaties en anderen die in deze serie naar voren komen: de Autoriteit Persoonsgegevens: https://autoriteitpersoonsgegevens.nl, De Eerste Kamer: https://www.eerstekamer.nl, Geert Corstens (oud-president Hoge Raad): https://www.hogeraad.nl. 
Wil je het boek van Geert Corstens aanschaffen? Bekijk dan de pagina op de website van de uitgever: https://uitgeverijprometheus.nl/boeken/onze-rechtsstaat-paperback/, of bestel het boek via je lokale boekhandel: https://www.athenaeum.nl/boek?authortitle=geert-corstens/onze-rechtsstaat--9789044653014 
Lees hier nog eens terug welke ophef er ontstond na de uitspraken van Piet Hein Donner over de mogelijkheid van het invoeren van de Sharia in Nederland: https://www.bndestem.nl/overig/donner-handhaaft-uitspraken-over-sharia~a7ba5624/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F
Via het YouTube kanaal van Urgenda kun je de zogenaamde “Urgenda-uitspraak” van de Hoge Raad terugkijken, althans, een samenvatting van het volledige oordeel: https://www.youtube.com/watch?v=3W71TxycYGw