Met de stroom mee MVI-Energie

In deze voorlopig laatste aflevering van ‘Met de Stroom mee’ spreken Xander en Martine met Jeroen Koijen van de Gemeente Breda en met Peter Hermans, oud CTO van Stedin, om met hen te reflecteren op eerdere gesprekken in deze serie en tot conclusies te komen: gaat het ons lukken om een digitaliserend energiesysteem eerlijk, inclusief en democratisch bestuurbaar te houden? Of gaat het in het energiedomein net zo hard mis als in andere maatschappelijke domeinen, waar digitale platforms hun intrede deden? 
Jeroen werkt bij de Gemeente Breda aan de energietransitie en ziet dat slimme, lokale, digitale oplossingen nodig zijn om bedrijventerreinen en woonwijken op tijd te kunnen laten verduurzamen, groeien en vernieuwen. Hij blijkt daarbij nog weinig houvast te hebben om borging van publieke waarden te kunnen afdwingen, maar zijn team groeit en ze zijn steeds beter in staat om de juiste vragen te stellen aan partijen die met slimme digitale oplossingen komen. 
Peter startte zijn werkzame leven bij KPN en maakte daar de transitie mee van analoog naar digitaal. Vervolgens werd hij CTO bij een netbeheerder, waar hij zag dat het spelletje in Europa bepaald werd. Na zijn pensionering vroeg hij zich af hoe de energietransitie in zijn eigen woonplaats eigenlijk verloopt en werd hij lid van een lokale energiecoöperatie. Op dat schaalniveau kon hij niet genoeg voor elkaar boksen, dus werd hij ook actief in de koepelorganisatie van energiecoöperaties ‘Energie Samen’. En ook van daaruit trekt hij weer naar Europa. Hij blijkt meer hoop te putten uit het regelgevend kader dat in Europa wordt ontwikkeld en uit de intelligentie in de coöperatieve wereld, dan uit het regelgevend kader op nationale schaal. En waarschuwt dat we nu pas op windkracht 7 zitten en de energietransitie op weg is naar windkracht 12.
Xander en Martine zijn in deze aflevering vooral nieuwsgierig naar de publieke context voor de digitale energieoplossingen waar ze eerder kennis mee maakten: BeNext, dat focust op het meten van energieprestaties van een woning, Watthub, dat het slim laden van groot materieel faciliteert en E.On Ectogrid, dat bedrijventerreinen helpt verduurzamen door vraag/aanbod op het gebied van warmte-koude en elektriciteit collectief te organiseren en af te stemmen.
Weet de overheid dit soort oplossingen effectief te reguleren en te controleren? En pakt de overheid waar nodig de rol van ontwikkelaar van platforms die maatschappelijk van belang zijn? Helaas lukt dit nog niet. Maar al lerend vooruit struikelen lukt wel. De ontwerpprincipes die zijn ontwikkeld door de Club van Wageningen helpen hier gelukkig goed bij.

In deze aflevering gaan Xander en Martine met Mirjam Davidson in gesprek van Essent om onder de motorkap te kunnen kijken van de digitale oplossingen die Essent aan het ontwikkelen is voor bedrijventerreinen. De naam die Essent heeft gegeven aan haar digitale oplossing voor bedrijventerreinen, is E.On Ectogrid. De belangrijkste zoektocht in het gesprek: waar verdient Essent nu precies haar geld aan?
Mirjam heeft het over ‘oude’ en ‘nieuwe manieren’ van geld verdienen. Niet meer geld verdienen met de verkoop van zoveel mogelijk kilowatturen, of het digitale equivalent ‘data’, maar geld verdienen met de diensten die nodig zijn om op een betrouwbare wijze toegang te hebben tot energie – die volgens haar steeds goedkoper zal worden – en om onderling te kunnen uitwisselen zonder gedoe. Net als KPN eerst per tik verdiende en nu aan de service van je pakket (mobiel, tv, internet).
Het gesprek verrast Martine. Ze had niet verwacht dat Essent agnostisch zou zijn in de organisatie van haar dienstverlening; via een marktmodel of coöperatief. Dat is Essent om het even. En Xander is nog iets geruster na dit gesprek; de energiemarkt kent dusdanige waarborgen dat Siliconvalley de markt niet zomaar overneemt.

Gerlach Velthoven is initiatiefnemer en projectleider van Watthub. Een slim laadplein voor aannemers met groot materieel, dat nu al operationeel is. Het laadplein zelf is zo ingericht dat iedereen er de hele tijd slimmer van wordt. De overheid is een fijne partner om mee te werken, maar zou dit soort laadpleinen nooit met dezelfde kennis van zaken kunnen opzetten. Indrukwekkend. Toch houdt Martine een klein stemmetje in haar hoofd dat zich zorgen maakt: zijn er nog honderd Gerlachs, die dit net zo integer gaan doen op andere plekken?

Xander kent Edwin van Kessel, oprichter van BeNext, al langer dan vandaag. Toch leert ook hij nieuwe dingen, door een voor een de keuzes van Edwin te bevragen, per platformmechanisme. Zo doet Edwin stapsgewijs uit de doeken welke keuzes hij maakt als ondernemer in het ontwerp van zijn dienst die energieprestaties meet voor nul-op-de-meter woningen. En vertelt hij ook welke kansen hij bewust laat liggen en waarom. 

Xander en Martine blikken terug op de eerste serie. Waarom was het daarmee nog niet klaar en voelden ze het belang om onder de motorkap te kijken van ondernemers die digitale platforms ontwikkelen in het energiedomein? Gaan die ondernemers dit wil durven? En wat waren die mechanismen nou ook alweer precies, die hoogleraar Jose van Dijck beschreef in haar boek over de platformsamenleving? Al stoeiend met voorbeelden uit de mediawereld snapt ook Xander weer wat met dataficatie, commodificatie en selectie wordt bedoeld en is hij klaar om op pad te gaan.

In aflevering 6a vertelt José van Dijck over een platform ecosysteem op basis van publieke waarden. In deze aflevering 6b luister je naar de paneldiscussie die hierop volgde met Martine, Xander, José, Pallas Achterberg en Rinie van Est. Het publiek mocht mee discussiëren. Ze hebben het over de mogelijkheid om een “Europese Boom” te creëren gebaseerd op publieke waarden. “als je het nu doet is het vrij simpel, als je het straks doet is het te laat”.
Luister ook aflevering 6a