Joostelli.be Joost Elli

Een onderzoek door Maurice De Wilde en Etienne Verhoeyen.

De Collaboratie (Episode 6A/10) : De stroomversnelling
Trefw.: prof. Jef Van Bilsen, Jef François, Luc Delafortrie, Frantz Van Dorpe, Jan Brans, Jef Van Dingenen, Tony Van Dyck,
Tijdens de eerste helft van 1941 geraakten de collaboratiebewegingen in een ware stroomversnelling. De Duitse inval in de Sovjet-Unie en de daaropvolgende oprichting van buitenlandse vrijwilligerslegioenen bood Vlaamse en Waalse collaborateurs de kans om hun inzet met daden te bewijzen.

De Collaboratie (Episode 7/10): Op weg naar de Anschluss
Trefw.: DeVlag, Lutz Pesch, Frans De Hoon, Tony Van Dyck, Jef Olaerts, Jef Françcois
De Duits-Vlaamse Arbeidersgemeenschap of De Vlag ontpopte zich onder leiding van Jef Van de Wiele (en later ook de Duitse SS) tot een politieke beweging die de onvoorwaardelijke collaboratie voorstond. Gelijklopend met de machtsevolutie in Duitsland groeide De Vlag uit tot de uiteindelijke nationaal-socialistische partij in Vlaanderen met de Algemene SS Vlaanderen als militie. Dit samengaan van partij en militie komt tot uiting in de figuur van Robert Verbelen.

De Collaboratie (Episode 8/10) : In de ban van de SS
Trefw.: Leon Degrelle, Tony Van Dyck, Jan Brans, Hendrik Elias
Van einde 1942 af was het duidelijk dat enkel die bewegingen die aan de zijde van de Duitse SS stonden in de toekomst nog een kans zouden maken. Degrelle voerde één van zijn spectaculaire koerswendingen uit, die ertoe leidde dat de Duitse SS de Walen als 'Volbloed Germanen' aanvaardde. De tweestrijd VNV - De Vlag leidde ertoe dat de nieuwe VNV-leider Elias de collaboratie probeerde af te remmen, weliswaar alleen binnenskamers. Bij vele VNV-ers veroorzaakte de dubbelzinnigheid van de VNV-leiders een waar gewetensdrama.

De Collaboratie (Episode 9/10) : De teerling is geworpen
Trefw.: Hendrik Elias, Willem Grauls, Jan Brans, Jef Van Dingenen,

In VNV-kringen was sinds 1942 de ontevredenheid gegroeid over het prijsgeven van de Dietse staatsgedachten onder Duitse druk. Deze ontevredenheid leidde tot de oprichting van geheime groeperingen zoals "Nederland Eén" die de collaboratie wilden 'gezond maken'. In 1944 zag de VNV-leiding geen uitkomst meer, schipperde, wou de collaboratie stopzetten, hoopte dan weer op een compromis en bleef tenslotte tot het bittere einde collaboreren. Als laatste redmiddel tegenover kerk en staat wierp het VNV zich nog op als een dam tegen het dreigende communisme, maar zelfs dat mocht niet baten. Degrelle voelde zich nu de rijzende ster. Hij werd in 1944 - eindelijk - door Hitler ontvangen. De Vlag slaagde er nog in twee boegbeelden van het Vlaams-nationalisme in te palmen : Borms en Verschaeve.

De Collaboratie (Episode 10/10): 40 jaar later
Betekenis en gevolgen van de collaboratie voor het Vlaams-Nationalisme en de Vlaamse Beweging. Met medewerking van gewezen collaborateurs , echter ook met Maurits Coppieters, tegenstander van de collaboratie hoewel overtuigd Vlaamsnationalist.

Tekst: © In Respect of Maurice De Wilde (YouTube)

Een onderzoek door Maurice De Wilde en Etienne Verhoeyen.

1. De Collaboratie (Episode 2A/10) : Oude wijn in nieuwe vaten
Trefw. Albert De Jonghe, Lutz Pesch, Maurits Coppieters, Jef Van Dingenen, Jan Brans, Geert Mallefroy, Raymond Derine, Willem Grauwls, Frans De Hoon
De Duitse leiders hadden met bezet België een aantal voornemens die ze niet aan de grote klok hebben gehangen. In deze tweede aflevering wordt besproken wat dit precies inhield. Daarna worden de motieven voor politieke collaboratie onderzocht. Hierbij valt een groot verschil op tussen Vlaanderen en Wallonië.

2. De Collaboratie (Episode 3/10) : De mannen van het eerste uur
Trefw. VNV, Rex, Verdinaso, Jan Brans, Jef Van Dingenen, Jef Olaerts, Albert De Jonghe, Jef François, Frantz Van Dorpe, Luc Delafortrie, prof. Jef Van Bilsen, Albert De Jonghe, Jef Olaerts
Bij het begin van de bezetting hadden de reeds bestaande Nieuwe Orde-bewegingen (VNV, Rex, Verdinaso) grootse plannen waarvan zij de verwezenlijking na de Duitse overwinning mogelijk achtten.

3. De Collaboratie (Episode 4/10) : Een kaper op de kust
Trefw.: SS Vlaanderen, VNV, Robert Verbelen, Tony Van Dyck, Jef François, Jef Olaerts, Jef Van Dingenen, Jan Brans
Ook in Vlaanderen werden mannen bereid gevonden om als "politieke soldaten van de Führer" op te treden. Zij verenigden zich in de Algemene SS Vlaanderen die, in tegenstelling tot het VNV, de aanhechting bij het Grootduitse Rijk onvoorwaardelijk aanvaardde. Spoedig zal de Algemene SS Vlaanderen de eerste geduchte concurrent van het VNV worden.

4. De Collaboratie (Episode 5/10) : De militaire organisatie
Trefw.: Jef Van Dingenen, Dr. Fritz Scheuermann, Leo Tollenaere, Albert De Jonghe
De M.O., de geheime organisatie die door VNV-leider Staf De Clercq geruime tijd voor de 18-daagse veldtocht in het Belgisch leger werd opgericht en in overleg met de Duitse Abwehr werd uitgebouwd, vormt nog steeds één van de meest betwistbare onderwerpen uit de geschiedenis van de collaboratie.

Maurice De Wilde - De Collaboratie (Episode 1A/10) : Belgen tegen wil en dank werd niet weerhouden wegens volledig anderstalig. Tekst: © In Respect of Maurice De Wilde (YouTube)

Een onderzoek van Maurice De Wilde.
1. De nieuwe orde (Episode 16/19) : Op weg naar de collaboratie
Trefw.: Hendrik De Man, Gust De Muynck, Maurits Naessens, Leo Magits, Nic Bal
Hendrik De Man, die in 1939 voorzitter werd van de Belgische Werklieden Partij, dacht reeds voor de oorlog aan de vorming van een eenheidspartij en vakbond. Na de capitulatie van de 28ste mei 1940 dacht De Man dat zijn uur gekomen was. Hij publiceerde zijn berucht geworden manifest van juni 1940, dat in socialistische rangen verwarring en verdeeldheid zaaide. Tijdens de zomer van '40 werkte De Man niet enkel nauw samen met koning Leopold, maar ook latere vooraanstaanden uit de naoorlogse BSP hebben toen het gezelschap van De Man niet geschuwd, wel integendeel. Van de "Eenheidspartij van het Belgisch Volk" die De Man nastreefde kwam niets terecht. Hij kon ook geen nieuwe regering vormen. Maar tot de vorming van de Unie van Hand en Geestesarbeiders heeft De man, samen met de Duitsers en Belgische syndicalisten, actief bijgedragen.

2. De nieuwe orde (Episode 17/19) : Buiten spel
Trefw. Hendrik De Man, Gust De Muynck, Maurits Naessens, Leo Magits, Nic Bal
Toen de Duitse overwinning van eind '40 af niet zo zeker meer scheen, geraakte Hendrik De Man op een zijspoor. Hij had zich een eind op weg naar de collaboratie begeven, maar werd algauw voorbijgestoken door andere, meer uitgesproken collaboratiebewegingen als Rex en het VNV. Midden '41 was De Man een geïsoleerde figuur geworden. Niet alleen vroegere medestanders hadden zich teruggetrokken of waren in het verzet gegaan. Ook voor koning Leopold was De Man van geen nut meer. Eind '41 trok De Man zich ontgoocheld in de Franse Alpen terug, van waaruit hij in september '44 naar Zwitserland trok. Daar werd hem na enkele maanden politiek asiel verleend. In '46 werd De Man wegens collaboratie bij verstek tot 20 jaar gevangenisstraf veroordeeld. In 1953 kwam hij bij een auto-ongeval om het leven.

Tekst: © In Respect of Maurice De Wilde (YouTube)

Een onderzoek door Maurice De Wilde.
Trefw.: Kardinaal Van Roey, Kerk

Tijdens de bezetting stond kardinaal Van Roey onvoorwaardelijk achter koning Leopold. Niet alleen bij de capitulatie op 28 mei 1940 maar ook bij het huwelijk met prinses Liliane. Bij het begin van de bezetting heeft de kardinaal ook rekening gehouden met een mogelijke Nieuwe Orde voor België, maar met collaboratie heeft hij zich niet ingelaten.

Tekst: © In Respect of Maurice De Wilde (YouTube)

Een onderzoek door Maurice De Wilde.

De nieuwe orde (Episode 11/19) : La Grande Muette - deel 1
Trefw.: Jeroom Inghels, Lowie Reekmans, Jan Servaes
Na de capitulatie van het Belgisch leger, de 28ste mei 1940, verkeerden de militairen in de grootste verwarring. Want alhoewel de capitulatie-overeenkomst bepaalde dat het leger in zijn geheel krijgsgevangen was, bleek het niet vast te staan waar die krijgsgevangenschap zich zou afspelen : in België of in Duitsland. Heel wat militairen zagen tijdens de eerste dagen de kans om naar huis terug te keren. De anderen belandden in krijgsgevangenkampen. Eind 1940 kwamen enkel de Vlaamse niet-beroepsmilitairen hieruit vrij, en ook enkele Franstaligen die op voorspraak in België konden rekenen, of die zich in bochten hadden gewrongen om als Vlaming te kunnen doorgaan. Intussen was op initiatief van koning Leopold een organisme opgericht om vooral over de officieren een oogje in het zeil te houden.

De nieuwe orde (Aflevering 12A/19) : La Grande Muette - deel 2
Trefw.: Pierre van Outryve d'Ydewalle, kolonel H. Rombouts
Onder leiding van Franstalige officieren in Duitse krijgsgevangenschap ontstonden allerlei studiegroepen die zich op een vorm van Nieuwe Orde voorbereidden. Sommige van deze groepen zoals "Les Cadets du Roi" waren koningsgezind. Maar anderen gingen verder : de "Kring voor Nationale Hernieuwing", onder leiding van kolonel Wanty, dacht aan een nieuwe regering waarin militairen én de koning een grotere rol zouden spelen.

De nieuwe orde (Episode 13/19) : De nieuwe raad van Vlaanderen
Trefw.: Luitenant De winde kring, Jeroom Inghels, Lowie Reekmans
Ook in krijgsgevangenschap voelde de kleine minderheid van Vlaamsvoelende officieren zich opnieuw in de verdrukking. Om hun eigenheid te bevestigen stichtten enkelen onder hen in september 1940 in het kamp in Tibor de "Luitenant de Windekring", die oorspronkelijk zonder politieke oogmerken tot de verheffing van het Vlaamse volk wilde bijdragen. Sommige Franstalige officieren noemden de leden spottend "De Nieuwe Raad van Vlaanderen".

De nieuwe orde (Episode 14 /19) : Het kamp der verdrukte minderheden
Trefw.: Luitenant De winde kring, Jeroom Inghels, Lowie Reekmans
In december 1940 werden 121 Vlaamse beroepsofficieren, onder wie de leden van de Luitenant de Winde-kring, door de Duitsers naar het indoctrinatiekamp de Lückenwalde bij Berlijn overgebracht. Daar slaagde de leider van de geheime kern van de kring, Herman Verreydt, erin de leiding van de hele kring in handen te nemen. Intussen was aan de leden van de Luitenant De Winde-kring een bijvoegsel bij de oorspronkelijke statuten ter ondertekening voorgelegd, waarin zij zich voor het nationaalsocialisme en de collaboratie uitspraken. In 1941 werden de Lückenwalders naar huis gestuurd : de meesten onder hen kwamen in Nieuwe Orde-organisaties of in Belgische ordediensten terecht.

Tekst: © In Respect of Maurice De Wilde (YouTube)

Een onderzoek van Maurice De Wilde

1. De nieuwe orde (Episode 7A/19): De gevangene van Laken**
Trefwoorden: Leopold III, beginjaren, koningskwestie, Albert De Jonghe

Hoewel koning Leopold als krijgsgevangene niet kon regeren, ondernam hij tijdens de bezetting politieke stappen. In de overtuiging dat Duitsland de oorlog had gewonnen, vroeg hij vanaf juni 1940 herhaaldelijk om een ontmoeting met Hitler. Hitler had eerder zo'n verzoek afgewezen, maar na de Frans-Duitse wapenstilstand werd Leopold vragende partij. De ontmoeting vond plaats op 19 november 1940. Naast humanitaire kwesties vroeg Leopold ook of België enige zelfstandigheid kon behouden na een Duitse overwinning, maar Hitler hield het toekomstig lot van België in het ongewisse. Na de oorlog werden deze ontmoetingen Leopold zwaar aangerekend.

2. De nieuwe orde (Episode 8A/19): Tot het bittere einde**
Trefwoorden: Leopoldisten, koningskwestie, neutraliteitspolitiek, latere jaren, Pierre van Outryve d'Ydewalle, kolonel H. Rombouts, Albert De Jonghe

Tijdens de bezetting volgde koning Leopold een actieve aanwezigheidspolitiek. Zijn secretaris, graaf Capelle, onderhield contacten met prominenten uit de collaboratie. Leopold ontmoette tot 1941 regelmatig Hendrik De Man, die ook een Nieuwe Orde voor België voorstond. Leopold volgde een politieke lijn die tegen de politiek van de Belgische regering in Londen en de geallieerden inging. Ook dit werd de koning na de oorlog verweten.

3. De nieuwe orde (Episode 9A/19): De gekroonde republiek**
Trefwoorden: naoorlogs, koningskwestie, Gaston Eyskens, Achiel Van Acker

Tussen 1945 en 1950 werd het politieke leven in België beheerst door de koningskwestie. Dit begon meteen na Leopolds bevrijding uit Duits krijgsgevangenschap op 9 mei 1945 door de Amerikanen. Alleen de CVP-PSC wilde zijn onvoorwaardelijke terugkeer. Andere partijen vonden dat hij zich tijdens de bezetting politiek onmogelijk had gemaakt. In parlementaire debatten en processen tegen collaboratie werden details over Leopolds oorlogshouding bekend, zoals tijdens het proces van journalist Robert Poulet.

4. De nieuwe orde (Episode 10A/19): De gekroonde republiek**
Trefwoorden: koningskwestie, Boudewijn, Gaston Eyskens, de kolonel, August De Schrijver

Na zijn verhuizing naar Zwitserland in oktober 1945 bleef de koningskwestie aanslepen. Alleen de CVP-PSC bleef Leopold verdedigen. De koning stelde een volksraadpleging voor, maar deze kon pas in maart 1950 plaatsvinden, nadat de CVP-PSC in 1949 een absolute meerderheid behaalde. De volksraadpleging gaf Leopold een meerderheid, maar toonde ook een duidelijke verdeeldheid tussen Vlaanderen en Wallonië en tussen links en rechts. Toen Leopold III in juli 1950 terugkeerde, was het land in rep en roer. Onder dreiging van een burgeroorlog en een Waalse socialistische republiek deed hij op 18 augustus 1950 afstand van de troon. Dit bracht de rust terug, en België bleef een monarchie.

5. De nieuwe orde (bonusepisode 18/19): Het Eldrie-Verbond
Tekst: © In Respect of Maurice De Wilde (YouTube)