Koronavirüs ve Hukuk Baris Kaska

Evlilik kurumuna ne çerçeveden baktığınız bence önemli öyle ya aynı pencereden bakan iki insan biri çamuru görür diğeri yıldızları.Türk medeni kanunu mükemmel bir evlilikten bahsetmiyor ancak Aristo felsefesini andıran bir düzenleme yapmaktan da geri kalmamış. TMK 185 diyor ki ‘’ Evlenmeyle eşler arasında evlilik birliği kurulmuş olur. Eşler bu birliğin mutluluğunu elbirliği ile sağlamak ve çocukların bakımına ,eğitim ve gözetimine beraberce özen göstermekle yükümlüdür. ‘’ Görüldüğü gibi Türk Medeni Kanunu hatta Devlet konuya mutluluk bağlamında yani en azından bu konuda Aristo gözüyle ve emektar bir çerçevede bakıyor. Bu bölümde evliliğe sadece yasa maddeleri açısından değil filozofların gözünden de bakmaya gayret ediyoruz. Umarım keyif alarak dinlersiniz.

Aşırı İfa Güçlüğü” başlıklı TBK 138. Maddesinde, “Sözleşmenin yapıldığı sırada taraflarca öngörülmeyen ve öngörülmesi de beklenmeyen olağanüstü bir durum, borçludan kaynaklanmayan bir sebeple ortaya çıkar ve sözleşmenin yapıldığı sırada mevcut olguları, kendisinden ifanın istenmesini dürüstlük kurallarına aykırı düşecek derecede borçlu aleyhine değiştirir ve borçlu da borcunu henüz ifa etmemiş veya ifanın aşırı ölçüde güçleşmesinden doğan haklarını saklı tutarak ifa etmiş olursa borçlu, hâkimden sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasını isteme, bu mümkün olmadığı takdirde sözleşmeden dönme hakkına sahiptir. Sürekli edimli sözleşmelerde borçlu, kural olarak dönme hakkının yerine fesih hakkını kullanır.Bu madde hükmü yabancı para borçlarında da uygulanır.” şeklinde bir düzenlemeye yer verilmiştir.’’ demek suretiyle emprevizyon yasal dayanağa da sahiptir. Bu açıklamalar ışığında Kovid -19 salgının öngörülemeyen ve öngörülmesi de beklenmeyen olağanüstü bir durum olduğunun kabülü gerekir. Böylece Yargıtayı’ın kararlarında yer verdiği ilk önemli kıstas emprevizyon için bulunmaktadır. Diğer iki kriterinde oluşup oluşmadığı özellikle katlanılması gereken rizikonunun aşılıp aşılmadığına göre her somut olayda farklılık gösterecektir. Bu noktada diğer karıştırılan bir hususu dile getirmek yerinde olacaktır. Haklı sebeple fesihte sebebin belirli tek bir hukuki sonucu vardır o da sözleşmenin feshidir. Sözleşme ilişkisi kendisi için çekilmez hale gelen taraf, haklı sebebe dayanarak tek taraflı fesih beyanı ile sözleşmeyi feshedebilir ancak emprevizyonda ise hukuki sonuç sözleşmenin feshi veya sözleşmenin uyarlanmasıdır. Ancak dikkat edilmesi gereken nokta ise emprevizyonda feshin son çare olmasıdır. Böylece değişen koşullar açısından taraflar anlaşamazlarsa değişen koşullar nedeniyle uyarlama isteyen taraf hakimin kapısını Yargıtay emprevizyon nedeniyle sözleşmenin uyarlanabilmesi için üç ana kriter getirmiştir. Bunlar ; öngörülemez bir dış olayın mutlak varlığının oluşması, sözleşme ekonomisinin bozulması ve objektif olarak katlanılması beklenebilecek rizikonun aşılmasının gerekliliğidir. Öngörülemez dış olay kusura dayanmayan süjenin dışında öngörülemez bir olay olmalıdır. Sözleşme ekonomisinin bozulmasında ise henüz ifa edilmeyen edim karşı edim arasındaki ilişkilerde bozulma olmalıdır. Üçüncü kriterde ise; emprevizyon teorisini ileri süren tarafın üstlenmesi gereken azami rizikonun belirlenmesi gerekir. Şayet riziko aşılmışsa, hakim sözleşmeye müdahale edebilecektir. İşlem temelinin çökmesi teorisi Alman Hukukunda emprevizyonun karşılığı olarak kullanıldığı için Yargıtay, birçok kararında bu teoriye de emprevizyonla birlikte atıf yapmıştır. Bu noktada çok karıştırılan bir hususu açıklamak gerekir. Geçici süre de olsa imkansızlık derecesindeki hadiseler mücbir sebep (force majeure) olarak nitelendirilirken, imkansızlık derecesine varmayan haller emprevizyon olarak isimlendirilmektedir. Aşırı ifa güçlüğünü oluşturan hallerin varlığı durumunda borcun yerine getirilmesi imkansızlaşmış olarak kabul edilmemekte ve sözleşme değişen şartlara uyarlanmaktadır. Mücbir sebep teşkil eden bir durumun varlığı halinde ise imkansızlık durumu ortaya çıkmakta ve borçlu borcundan kurtulmaktadır. Bu durumda ticari hayattın güvenliğini ciddi şekilde tehlikeye sokacağından borcun yerine getirilmesinin imkansız kıldığı iddia edilen bir olayın mücbir sebep olarak kabul edilebilmesinin istisnai nitelik taşıması asıl ve doğaldır. Bu nedenle mahkeme böyle bir iddia halinde ifa engelinin varlığını, ifa engeli teşkil eden olayın borçlunun kontrolü dışında ortaya çıkıp çıkmadığını,