KU Leuven Sonoor KU Leuven

In deze tiende aflevering van de KU Leuven-podcast Sonoor vertelt forensisch genetisch wetenschapper Sofie Claerhout hoe een klein stukje mannelijk DNA kan helpen bij het oplossen van vastgelopen moordzaken.

Sofie Claerhout onderzoekt hoe we ‘cold cases’ kunnen kraken met het Y-chromosoom. Dat chromosoom is best uniek: vaders geven het bijna onveranderd door aan hun zoon, generatie op generatie. Daardoor kan je het zien als een soort van ‘genetische handtekening’. Claerhout heeft tools ontwikkeld waarmee ze in één beweging het Y-chromosoom kan analyseren van honderden mannen, en via DNA-verwantschapsonderzoek de dader van een moord kan opsporen.

Tot voor kort was dat alles niet mogelijk in België, maar Claerhout heeft mee voor een doorbraak gezorgd. Dankzij een wetswijziging kunnen we de technieken bij ons binnenkort toch gebruiken. Met haar onderzoek wil ze ook hoop bieden aan de nabestaanden van slachtoffers van ‘cold cases’. “Honderden mensen zijn nog in het ongewisse. Voor mij is dat de drijfveer om te blijven gaan. Om mijn onderzoek nog efficiënter en accurater te maken.”
See omnystudio.com/listener for privacy information.

In deze negende aflevering van de KU Leuven-podcast Sonoor vertelt Bijbelwetenschapper Bénédicte Lemmelijn waarom Het Oude Testament vandaag nog niets aan kracht heeft ingeboet, hoe ze haar wetenschappelijk werk weet te rijmen met haar geloofsovertuiging en hoe het vandaag zit met studenten en hun zoektocht naar zingeving.

Professor Bénédicte Lemmelijn is decaan van de faculteit Theologie en Religiewetenschappen en bijbelwetenschapper. Ze bestudeert het Oude Testament en doet aan tekstkritiek van de Hebreeuwse bijbel en de Griekse vertalingen.

Dé Bijbel bestaat niet, vertelt professor Lemmelijn. Het gaat om een verzameling van boeken, die over een periode van meerdere eeuwen is ontstaan.


"Het Oude Testament is niet zomaar uit de lucht komen vallen. Van alle boeken bestaan meerdere versies of ‘tekstgetuigen’, die van elkaar verschillen. Bijbelteksten waren levende teksten – ze werden door verschillende gemeenschappen in verschillende tijdsperiodes overgeleverd, aangepast en geactualiseerd. Dat maakt een éénduidige opgelegde interpretatie onmogelijk. En dat is dan weer een belangrijk argument tegen fundamentalisme.”


Het Oude Testament mag dan al duizenden jaren oud zijn, het is vandaag nog steeds relevant, zegt Lemmelijn.  “Het gaat over de hoogtes én laagtes in een mensenleven. Je vindt er teksten over jaloezie, overspel, verkrachting en moord … Maar evengoed over vriendschap, liefde en zorg voor elkaar. In tegenstelling tot in het Nieuwe Testament komt het hiernamaals nog niet uitgesproken aan bod. Het gaat heel sterk over het leven in het hier en nu. Hoe kan je de dagelijkse werkelijkheid, met al zijn ups en downs, zinvol vormgeven? Wat doe je met je eigen leven? Hoe stel je je op naar anderen? Hoe bouw je een menswaardige samenleving op?”

Professor Lemmelijn is van kindsbeen af gelovig. Heeft haar wetenschappelijke werk invloed gehad op haar geloofsbelevenis? “Mijn geloof is geëvolueerd van een niet-kritisch weten naar een kritisch niet-weten”, zegt ze. “Door mijn werk als bijbelwetenschapper leerde ik dat geen enkele Bijbeltekst – of eender welke tekst – werkelijk een definitie van God kan geven. Ons menselijk denken is als een luciferdoosje, en je kan God niet in een luciferdoosje steken … Als ik het in één zin moet samenvatten geloof ik in een werkelijkheid die ultieme liefde is, die ons draagt en stuwt.”

Bij de huidige generatie studenten ziet Lemmelijn een grote honger naar zingeving. “Een zoektocht die hen doet uitkomen bij yoga, meditatie of mindfulness, maar ook bij religie. Ik geef al twintig jaar het vak ‘Religie, Zingeving en Levensbeschouwing’ en ik merk dat er vandaag veel minder scepsis is. Er is een grotere openheid dan vroeger.”
See omnystudio.com/listener for privacy information.

In deze achtste aflevering van de KU Leuven-podcast Sonoor vertelt ouderenpsychiater Mathieu Vandenbulcke over de strijd tegen dementie, onze angst om ouder te worden en het recept voor een gelukkige oude dag. “We zien veroudering te vaak als iets negatiefs.” 

Professor Mathieu Vandenbulcke is ouderenpsychiater aan het Universitair Psychiatrisch Centrum KU Leuven en directeur van het Leuven Brain Institute. Hij behandelt onder meer ouderen met dementie, depressies of psychoses, en zoekt naar een verklaring.

“In de geheugenkliniek observeren we patiënten, brengen we hun ziektegeschiedenis in kaart, en doen we neuropsychiatrisch onderzoek. Via hersenscans brengen we het brein in beeld. Die informatie proberen we te linken aan symptomen of gedragsveranderingen.”

Hoewel hij veel ellende te zien krijgt, is Vandenbulcke zelf niet bang om ouder te worden. “Veroudering wordt te vaak als iets negatiefs gezien. We associëren het met zorg en last, ziekte en afhankelijkheid ... Terwijl ouder worden eigenlijk goed is voor ons mentaal welzijn. Ouderen richten zich meer op de positieve aspecten van het leven en zijn emotioneel stabieler. Ook depressies komen minder vaak voor in die leeftijdscategorie. Als de clichés rond ouderdom bevestigd worden, is er geen sprake van ‘normale’ veroudering. Dan is er iets meer aan de hand.”

Gelukkig ouder worden heeft ook deels te maken met aanvaarding, zegt hij. “Veel ouderen krijgen te maken met gezondheidsproblemen. Je daartegen verzetten is zinloos. Mensen die kunnen loslaten en hun verwachtingen afstemmen op wat nog mogelijk is, zijn vaak gelukkiger. Ook hulp durven aanvaarden is belangrijk. En het gevoel hebben dat je een goed leven hebt geleid – dat je een bijdrage hebt geleverd aan de samenleving. Daar kan je best nu al aan beginnen.”

Aan het Leuven Brain Institute, dat het hersenonderzoek aan KU Leuven en UZ Leuven bundelt, zoekt men intussen verwoed naar een middel tegen dementie. “Op tien à vijftien jaar tijd zijn er enorme stappen gezet op het vlak van diagnostiek, hebben we meer inzicht in de ziektemechanismen gekregen, en is er een eerste aanzet gedaan om therapieën te vinden. De hersenen zijn complex, maar als we op hetzelfde elan verder gaan kunnen we over nog eens vijftien jaar misschien wel met doeltreffende behandelingen komen.”
See omnystudio.com/listener for privacy information.

In deze zevende aflevering van de KU Leuven-podcast Sonoor vertelt professor ingenieurswetenschappen Lieve Helsen hoe je efficiënt en duurzaam verwarmt, hoe fair de energieprijzen zijn en hoe we koolstofneutraal worden tegen 2050.

Volgens Helsen moeten we niet elk huis apart voorzien van zonnepanelen of een warmtepomp. “We zouden beter collectief denken. Je zou bijvoorbeeld één warmtepomp kunnen installeren die drie huizen van energie voorziet. Op extreem koude dagen kan een gasketel – die nog aanwezig is in één van de huizen – bijspringen. Als die gasketel einde levensduur is, kan die dan weer vervangen worden door een lucht-warmtepomp. Zo besparen we zowel in investerings- als werkingskost, én hebben we oog voor de waarde van materialen. Door collectief te denken creëer je synergie, dé manier om die duurzame technologieën haalbaar en betaalbaar te maken.”

Hoe kijkt ze naar de huidige energiecrisis? “Energie werd in het verleden onvoldoende naar waarde geschat. De huidige prijs is een eerlijkere prijs. Mensen springen nu bewuster om met energie en maken meer duurzame keuzes. Natuurlijk zijn er sociale correcties nodig voor wie zijn energiefactuur niet kan betalen. Die groep willen immers we mee op de kar richting meer duurzaamheid  krijgen.”

Helsen besluit met een oproep tot meer ‘STEMpathie’: “Naast technische skills moeten we als ingenieurs ook onze menselijke vaardigheden inzetten. Meer afgaan op ons gevoel en peilen naar wat er leeft in de samenleving. Met elkaar in interactie gaan, in plaats van te concurreren. In 2050 moet onze maatschappij koolstofneutraal zijn. Dat zal enkel lukken als we de krachten bundelen over disciplines en sectoren heen, met de neuzen in de juiste richting.” 
See omnystudio.com/listener for privacy information.

In deze zesde aflevering van de KU Leuven-podcast Sonoor vertelt historica Magaly Rodriguez Garcia over haar onderzoek naar ‘marginaliseringsprocessen’.

“Alles wat in de marge van de maatschappij ligt”, zegt ze. Een hoofdthema binnen haar werk is prostitutie en de geschiedenis ervan in België en in het buitenland.

Rodriguez voerde gesprekken met sekswerkers, een vernieuwende bottom-up-aanpak. “Er was veel onderzoek gedaan naar hoe de autoriteiten met sekswerk omgingen, maar ik wilde de zaken omdraaien. Kijken naar mensen binnen de prostitutie: sekswerkers, maar ook pooiers, bordeelhouders en klanten.”

Het bracht haar bij een berg aan clichés. “Dat het voornamelijk jonge vrouwen zijn die zich prostitueren, bijvoorbeeld, terwijl de sector heel divers is – je vindt vrouwen van alle leeftijden, maar ook mannen en transgenders. Andere clichés zijn dat het altijd gaat om gedwongen prostitutie of dat klanten vooral oude mannen zijn, wat niet klopt.” 

Rodriguez wil een omvattend beeld van de geschiedenis schetsen en dat is ook het uitgangspunt van ‘subaltern studies’. “Een alternatieve manier om naar het verleden te kijken. Je vertrekt niet vanuit de grootste gemene deler, maar vanuit de periferie.”
See omnystudio.com/listener for privacy information.

Lien Verpoests fascinatie voor Rusland begon bij de Russische literatuur, maar werd nog groter toen ze eind jaren negentig ging studeren in Sint-Petersburg. “Aanvankelijk vond ik het een norse samenleving”, zegt ze. “In het openbaar komen Russen heel hard over. Maar in de privésfeer – bijvoorbeeld in het gastgezin waar ik logeerde – zijn ze net heel hartelijk, en ondervond ik een mate van gastvrijheid die wij hier niet kennen. Dat grote contrast is me steeds bijgebleven.”  

Vandaag is Verpoest professor Russische en diplomatieke geschiedenis. Ze bestudeert onder meer hoe de relaties tussen Oost en West evolueren. “Er is altijd frictie geweest”, zegt ze. “Toen Rusland in de achttiende eeuw begon te moderniseren zagen de Russische tsaren het Westen als toetssteen. Anderzijds werden ze door Europese schrijvers gezien als barbaren, en voelden de Russen zich vernederd. Dat vernederingsdiscours werkt tot op vandaag door.”

Ruslandkenner Lien Verpoest vertelt over de moeizame verhouding tussen Rusland en het Westen, de clash tussen normen en waarden, en waarom we de Oekraïne-oorlog niet hebben zien aankomen.  
See omnystudio.com/listener for privacy information.
See omnystudio.com/listener for privacy information.