हठयो‪ग‬ Sanaatana | सनातन

‘हठयोग’ श्रव्यचिन्तनमा हठयोगका ७ अङ्गको विवेचना गरिएको छ। षट्कर्म, आसन, मुद्रा, प्रत्याहार, प्राणायाम, ध्यान हुँदै समाधिमा पुग्नु नै हठयोगको लक्ष्य हो। हाम्रो शरीरमा प्राणवायु, मन र शुक्र सम्बन्धित हुन्छन्। हठयोगमा प्राणवायुमाथि नियन्त्रण प्राप्त गरेर मन र शुक्रलाई पनि नियन्त्रण गर्न सकिन्छ भनेर मानिन्छ। यसो गर्नका लागि प्रथमतः स्थूलशरीरलाई दृढ गर्नुपर्दछ। षट्कर्म- धौति, वस्ति, नेति, लौलिकी, त्राटक र कपालभाँति गरेर शरीरमा दृढता र शुद्धता आउँछ। यस्तो शरीरलाई कुनै एकठाउँमा स्थिर राख्नु आसन हो। अङ्गप्रत्यङ्गलाई विशेष अवस्थामा राखिराख्नु नै मुद्रा हो। त्यस्तै मनलाई कुनै विशेष स्थलमा नै राखिराख्नु प्रत्याहार हो। शरीरमा श्वास-प्रश्वासको गतिलाई नियमित पार्नु नै प्राणायाम हो। यसरी प्राणायाममा साधक निपुण भइसकेपछि उसले ज्योतिध्यान गर्न सक्छ। आफ्नो भ्रूमध्यमा ज्योतिको ध्यान गर्दै समाधिमा पुग्नु नै हठयोग को लक्ष्य हो। हठयोगको समाधिलाई महाबोधसमाधि भनिन्छ।



The 7 steps of Hathayog are discussed in ‘Hathayog’. The goal of Hatha Yoga is to reach Samadhi through Shatkarma, Asana, Mudra, Pratyahara, Pranayama, Dhyana. Pranavayu, Mana and Shukra(sexual capability) are related in our body. It is believed that Mana and Shukra can also be controlled by gaining control over the Pranavayu . In order to do this, first of all, the Sthula-sarira(gross body) must be strengthened. Shatkarma - Dhauti, Vasti, Neti, Lauliki, Tratak and Kapalbhanti brings firmness and purity to the body. Asana keeps such a body stable in one place. Keeping different parts of the body in a special condition is Mudra. Similarly, keeping the Mana in a special place is Pratyahara. Pranayama is to regulate the rhythm of breathing in the body. In this way, after the seeker becomes proficient in pranayama, he can meditate on Jyoti. The goal of Hathayog is to reach Samadhi by meditating on the Jyoti in between one's eyebrows. The Samadhi of Hathayog is called Mahabodhasamadhi.