De kosmos van Pannekoek Edda Heinsman

Anton Pannekoek. Filosoof, socialist, wetenschapspopularisator, sterrenkundige. Een man die er alles voor overhad om de sterrenhemel in kaart te brengen en die aan de wieg stond van de moderne astronomie. Nog nooit is onze blik op het universum zo gegroeid als de afgelopen 100 jaar. 100 jaar geleden hadden we nog geen idee van de grootte van ons universum, van wat de zon nou precies is, en van zwarte gaten had niemand nog gehoord. In deze podcast gaan we op zoek naar het verhaal van Pannekoek en ontdekken we de kosmos door zijn ogen.

Een van de vragen die sterrenkundigen vaak krijgen is: wat is het nut van de sterrenkunde? Chaokang neemt ons mee naar de middelbare school van Pannekoek: de KSG te Apeldoorn. Hier ontwikkelde Pannekoek zijn voorliefde voor de natuur, voor de wereld om hem heen. Niemand minder dan de achterkleinzoon van Pannekoek, Gijs Nelemans, vertelt wat volgens Pannekoek het nut van de sterrenkunde is. En er duiken radio-fragmenten op, voor het eerst horen we de echte stem van Pannekoek.

Is de zon een soort hete planeet? Om inzicht te krijgen in de raadselen rond de zon, gaat Anton Pannekoek op eclips-expeditie. Chaokang Tai en Edda Heinsman duiken het depot van Museum Boerhaave in om te ontdekken of zijn spannende missie slaagt. Alex de Koter gebruikt modellen die Pannekoek ontwikkelde om de sterren te bestuderen. En dan vooral de zware sterren. Wat maakt die zware sterren zo interessant?

Anton Pannekoek verlaat de astronomie! Hij richt zich op zijn andere carrière: het marxisme. Ed van den Heuvel legt uit dat het Anton Pannekoek-instituut niet bestaan had zonder deze carriere-switch. In het archief van het instituut stuit Chaokang Tai op iets bijzonders. Nathalie Degenaar legt uit over het werken met de grootste telescopen op aarde, en in de ruimte.

Als jonge jongen deed Anton Pannekoek al sterrenkundige ontdekkingen. Zo kwam hij er achter dat de Poolster variabel is. Hij verandert in lichtsterkte. Chaokang en Edda proberen de helderheid van de poolster te bepalen en ontdekken dat dat niet meevalt. Carsten Dominik legt uit dat één van de redenen dat een ster variabel is, kan zijn dat er een planeet omheen draait. Wat maakt deze exoplaneten interessant? Zou er misschien buitenaards leven te vinden zijn?

Hoe ziet de Melkweg er uit? Maken we met z'n allen deel uit van een grote draaiende schijf, of zijn er meerdere melkwegstelsels? Honderd jaar geleden was dit een van de grote vragen binnen de sterrenkunde. Anton Pannekoek bracht heel nauwgezet de Melkweg in kaart. Wetenschapshistoricus Chaokang Tai en journalist Edda Heinsman gaan op zoek naar oude Melkweg-tekeningen van Pannekoek. Wat hopen ze te vinden in een put onder in het planetarium in Artis? Langzaamaan wordt er steeds meer bekend over de Melkweg. Maar de grote vraag: wat zit er in het centrum van de draaiende spiraal, blijft lang onbeantwoord. Sera Markoff fotografeerde niet alleen het zwarte gat dat zich daar bevindt, maar ontdekte ook weer een heel nieuw soort objecten...