فکت‌نامه | Factnameh factnameh

قسمت ۱۶۹ پادکست هفتگی فکت‌نامه به طور کامل انتخاباتی است. در قسمت قبل اظهارات نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم در مناظره اول را بررسی کردیم و در این قسمت درستی‌سنجی ادعاهای کاندیداها در چهار مناظره دیگر را مرور کرده‌ایم.
در مقدمه این قسمت توضیح داده‌ایم که چرا درستی‌سنجی زنده این مناظره‌ها مهم است و دلایل و روش پرداختن ما به موضوع انتخابات چه بوده است. 
در ادامه به مرور درستی‌سنجی مناظره دوم پرداختیم؛ شامل ۹ فکت‌چک با ۳ نشان «نادرست»، ۳ نشان «گمراه‌کننده»، ۲ نشان «نیمه‌درست» و یک نشان «غیرقابل اثبات».
بعد از آن سراغ درستی‌سنجی‌های مناظره سوم رفتیم که ۱۱ ادعا را شامل می‌شد و از این تعداد، چهار ادعا نشان «شاخ‌دار»، سه ادعا «نادرست»، دو ادعا «گمراه‌کننده»، یک ادعا «نیمه درست» و یک ادعا نشان «غیرقابل اثبات» گرفتند.
در ادامه پادکست این هفته به مرور فکت‌چک مناظره‌های چهارم و پنجم پرداختیم. از میان مجموعا ۱۴ درستی‌سنجی انجام‌شده در این دو مناظره ۸ ادعا نشان «گمراه‌کننده»، ۳ ادعا نشان «نادرست» و ۲ ادعا نشان «شاخ‌دار» گرفتند و یک ادعای «غیرقابل اثبات» هم به فهرست ادعاهای بررسی شده نامزدها در مناظره‌های انتخابات ۱۴۰۳ اضافه شد. 
بعد از ضبط این قسمت از پادکست و پیش از انتشار آن، دو نفر از نامزدهای انتخابات یعنی امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی و علیرضا زاکانی از حضور در انتخابات انصراف دادند. بیشترین آمار مربوط به فکت‌چک‌های انتخاباتی مربوط به این دو نفر بود و بسیاری از ادعاهای آنها نشان گمراه‌کننده، نادرست یا شاخ‌دار دریافت کرد.
پس از مناظره‌ها، به مرور درستی‌سنجی دو ادعای انتخاباتی دیگر پرداختیم؛ ابتدا درباره یک اینفوگرافیک پر حرف و حدیث یکی از رسانه‌ها که به سهم دولت‌ها در فیلترینگ و وضعیت اینترنت اشاره می‌کرد و ادعای شاخ‌داری را مطرح کرده بود و سپس ویدیویی دستکاری‌شده از سریال سیمپسون‌ها درباره سرنوشت انتخابات ریاست جمهوری در ایران که ظاهرا یک شوخی بوده اما برخی آن را جدی گرفته‌اند.
 
00:01:43 مقدمه
00:14:01 درستی‌سنجی‌های مناظره دوم
00:28:54 درستی‌سنجی‌های مناظره سوم
00:47:52 درستی‌سنجی‌های مناظره‌های چهارم و پنجم
01:15:46 اینفوگرافیک شاخ‌دار درباره سهم هر دولت در فیلترینگ
01:21:42 پیش‌بینی نتیجه انتخابات ۱۴۰۳ ایران توسط سیمپسون‌ها!
01:25:22 کامنت‌ها
 
پادکست فکت‌نامه را فرهاد و رضا اجرا می‌کنند که به ترتیب سردبیر و دبیر تحریریه سایت فکت‌نامه‌اند. گفت‌وگوهای هفتگی آنان بازتابی از تلاش‌های تیم فکت‌نامه برای درستی‌سنجی خبرها و نقل‌قول‌های سیاسی،‌ اقتصادی، اجتماعی

قسمت ۱۶۸ پادکست هفتگی #فکت‌نامه را با درستی‌سنجی خبرسازی‌ها در مورد حکم اخیر دادگاه عالی انتاریو در کانادا درباره پرونده ساقط کردن هواپیمای اوکراینی آغاز کردیم.
در ادامه این قسمت به مرور نخستین مناظره نامزدهای #انتخابات ریاست جمهوری دوره چهاردهم پرداختیم و فکت‌چک‌هایی را که همزمان با برگزاری این #مناظره یعنی دوشنبه شب ۲۸ خرداد انجام دادیم، بررسی و یادآوری کرده‌ایم.
در این مناظره ۱۲ اظهارنظر و ادعای کاندیداها بطور همزمان فکت‌چک شد، در یک مورد نیز یکی از نامزدها به اظهارنظری نیمه‌درست استناد کرد که پیش‌تر فکت‌چک شده بود و همان درستی‌سنجی قبلی را یادآوری کردیم و یک مورد کار درستی‌سنجی نیز به ساعاتی بعد از مناظره موکول و در ادامه در فکت‌نامه منتشر شد.
به جز اینها، برخی از نامزدها در برنامه‌های دیگر انتخاباتی نیز اظهاراتی مطرح کردند که مورد بررسی قرار گرفتند. پیش از این مناظره، زاکانی ادعای نادرستی درباره حجاب‌بان‌های متروی تهران بیان کرده بود که درمورد آن صحبت کردیم و بعد از مناظره نیز محمدجواد ظریف در کنار مسعود پزشکیان به نمودارهایی در حوزه اقتصاد ایران اشاره کرد که یک نکته گمراه‌کننده داشت.
همچنین یک خبر جعلی انتخاباتی به محمدرضا شفیعی کدکنی نسبت داده شده بود که فکت‌چک کردیم و در این قسمت پادکست به آن اشاره شده است.
محمود احمدی‌نژاد نیز چند روز قبل آمارهایی از درآمد نفتی دولت‌های خود داده بود که به سوژه یکی از فکت‌چک‌های ما تبدیل شد.
 
00:01:21 مقدمه
00:05:54 ادعاهای نادرست درباره حکم دادگاه انتاریو و شلیک به هواپیمای اوکراینی
00:14:34 فکت‌چک‌های مناظره اول
00:47:44 نمودارهای گمراه‌کننده پزشکیان از «رشد، تورم و فروش نفت»
00:51:58 زاکانی و فکت‌هایی درباره دخترش، نوه‌اش و دامادش
00:57:13 ادعای شهردار تهران درباره حجاب‌بان‌ها در مترو
01:02:55 نقل قول جعلی منسوب به شفیعی کدکنی درباره حمایت از پزشکیان
01:06:04 اظهارات نادرست احمدی‌نژاد درباره درآمدها و هزینه‌‌های نفتی
 
پادکست فکت‌نامه را فرهاد و رضا اجرا می‌کنند که به ترتیب سردبیر و دبیر تحریریه سایت فکت‌نامه‌اند. گفت‌وگوهای هفتگی آنان بازتابی از تلاش‌های تیم فکت‌نامه برای درستی‌سنجی خبرها و نقل‌قول‌های سیاسی،‌ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است.
هیلا نیکو، کاورهای پادکست را طراحی می‌کند، باربد بیات، موسیقی پادکست را ساخته و افشین صدری، شان جم و نادر صمدی کار تهیه و تولید این قسمت را بر عهده داشته‌اند.
پادکست فکت‌نامه را می‌توانید صبح جمعه هر هفته ساعت هشت صبح به وقت ایران در همه اپلیکیشن‌های پادکست دریافت کنید.
فهرست فکت‌چک‌

اولین قسمت پادکست «هزارداستان بودجه» به ماجرای بوی مشکوکی اختصاص دارد که از سه دهه پیش تاکنون، در فاصله مرقد تا فرودگاه امام خمینی احساس می‌شود. بویی که به رغم صرف صدها میلیارد تومان، از منابع بودجه عمومی کشور برای رفع و رجوعش، هنوز حتی منشاء آن هم مشخص نشده است.تا امروز پای ده‌ها نهاد سیاسی و عمومی کشور، از دفتر رهبر تا ریاست‌ جمهوری، سازمان محیط زیست، استانداری، شهرداری تهران… به این ماجرای بودار باز شده، اما تا حالا هیچ پیشرفتی به دست نیامده است…«هزارداستان بودجه»، کار مشترک فکت‌نامه و رادیو فردا، پادکستی برای بازخوانی ماجراهای بودار و کمتر شنیده شده، از لابلای تبصره‌ها، بندها و ردیف‌های بودجه سالانه کل کشور است.این پادکست یک هفته زودتر در رادیو فردا منتشر شده است. لینک رادیو فردا: https://www.radiofarda.com/z/23229 لینک کانال کست‌باکس هزارداستان بودجه https://castbox.fm/channel/%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%AC%D9%87-id6179207?country=us

در ابتدای قسمت ابتدایی قسمت ۱۶۷ پادکست هفتگی به حرف و حدیث‌ها درباره موضع مسعود پزشکیان در قبال کشته شدن زهرا کاظمی در سال ۱۳۸۲ پرداخته‌ایم؛ موضوعی که این روزها دوباره بر سر زبان‌ها افتاده است. سپس یک ادعای تکراری از سوی حداد عادل در مورد آزاد بودن انتخابات در ایران را بررسی کرده‌ایم و در ادامه به گزارش یکی از رسانه‌ها پرداختیم که در مورد موضع پورمحمدی در برابر طرح صیانت از اینترنت، ادعای گمراه‌کننده‌ای کرده بود.
تعداد پرتاب‌های فضایی دولت سیزدهم و تصاویری که برای خبر افتتاح کارخانه آب‌شیرین‌کن زاهدان از سوی برخی رسانه‌های حامی دولت منتشر شد، دو موضوعی هستند که این هفته سوژه فکت‌چک‌های ما شدند.
با بیشتر شدن حساسیت‌ها نسبت به موضوع ورود اتباع خارجی به ایران، اخیرا ادعا شد که این کشور رتبه اول پذیرش پناهنده در سال ۲۰۲۳ را داشته است. در این پادکست به درستی‌سنجی این ادعا پرداختیم.
یک عکس منتسب به کودکی روح‌الله خمینی اما با رنگ و بوی هندی، ادعایی در مورد یک فیل نقاش و ترفند تکراری برای استفاده ابزاری از صحبت‌های یک پزشک اهل ترکیه، از جمله شاخ‌دارهای این هفته بودند.
وایرال شدن ویدیویی تقطیع‌شده از جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا، ادعای ضربه سهمگین به گنبد آهنین اسرائیل با موشک ایرانی و نقل قول گمراه‌کننده از فائوچی درباره فاصله‌گذاری اجتماعی دوران کرونا نیز در این پادکست مرور شده‌اند.
در پایان به ادعای صداوسیما درباره میزان بازنشر نامه رهبر جمهوری اسلامی خطاب به دانشجویان آمریکایی حامی فلسطین پرداختیم.
 
00:01:37 مقدمه
00:05:39 موضع مسعود پزشکیان درباره پرونده کشته شدن زهرا کاظمی
00:21:41 ادعای حداد عادل درباره آزاد بودن انتخابات در ایران
00:27:01 ادعای سکوت پورمحمدی در برابر طرح صیانت
00:31:32 تعداد پرتاب‌های فضایی دولت
00:35:35 تصاویر نادرست از آب‌شیرین‌کن زاهدان
00:37:41 آمارهای سال ۲۰۲۳ پذیرش پناهنده از سوی جمهوری اسلامی ایران
00:43:41 انتساب عکس یک مهاراجه هندی به روح‌الله خمینی
00:50:15 ادعای شاخ‌دار درباره دلایل علمی حرام بودن زنا در اسلام
00:53:08 ویدئوی تقطیع‌شده و ادعای سردرگمی بایدن
00:56:29 ادعای نادرست حمله حزب‌الله به گنبد آهنین اسرائیل با موشک ایرانی
01:00:07 ادعای گمراه‌کننده نقش فائوچی در دستور «فاصله دو متری»
01:03:25 ویدیوی ساختگی از فیلی که نقاشی می‌‌‌کشد
01:06:28 آمارسازی صداوسما درباره بازنشر نامه علی خامنه‌ای به دانشجویان آمریکایی
 
پادکست فکت‌نامه را فرهاد و رضا اجرا می‌کنند که به ترتیب سردبیر و دبیر تحریریه سایت فکت‌نامه‌اند. گفت‌وگوهای هفتگی آنان بازتابی از تلاش‌های تیم فکت‌ن

از فردای ۱۵ خرداد ۴۲، آیت‌الله خمینی و هواداران او مدعی کشتار ۱۵ هزار نفر از تظاهرکنندگان مخالف حکومت شاه شدند؛ روایتی به‌شدت اغراق‌شده که بعد از انقلاب ۵۷ تبدیل به روایت رسمی تاریخ‌نویسان جمهوری اسلامی شد. این محدود به ۱۵ خرداد نیست. در کتاب‌های تاریخ، اسناد رسمی و حتی در مقدمه قانون اساسی جمهوری اسلامی، تعداد کل کشته‌شدگان انقلاب ۶۰ هزار نفر اعلام شده؛ عددی بسیار بزرگ و غیرمنطقی که فراتر از بزرگ‌نمایی‌های معمول، به عددسازی و جعل سازمان‌یافته شباهت دارد. در مستند جدید فکت‌نامه با استناد به برآوردها و آمارهای معتبر از تعداد کشته‌شدگان انقلاب ۵۷، ابعاد این بزرگ‌نمایی را بازخوانی کرده‌ایم.
لینک نسخه تصویری در یوتیوب فکت‌نامهhttps://youtu.be/EDKRGRkLwCE?si=OIC0w7u3XEYhS2kF

در هفته‌ای که گذشت، همچنان بخش زیادی از خبرهای ایران مربوط به درگذشت ابراهیم رئیسی و اتفاقات بعد از آن بود. در قسمت ۱۶۶ پادکست هفتگی فکت‌نامه نیز ابتدا چند فکت‌چک را مرور کرده‌ایم که مستقیم و غیرمستقیم به همین مساله برمی‌گردد؛ ابتدا اعداد و ارقام آنچنانی از حضور مردم در مراسم تشییع جنازه رئیسی و سپس مصاحبه‌ای که به بهانه کشته شدن رئیسی انجام شد و باز هم صحبت اعدام‌های تابستان ۶۷ را به میان آورد و بعد هم ادعای یک مصاحبه جنجالی از سوی رئیس اتحادیه قنادان در مورد افزایش فروش شیرینی، بعد از مرگ رئیسی.
 
سرپرست فعلی ریاست جمهوری در ایران هم این هفته ادعای پربحثی را درباره نسبت موشک و اقتصاد در دولت سیزدهم مطرح کرده بود که به آن پرداخته‌ایم و در ادامه سراغ انتخابات ریاست جمهوری رفتیم و حرف و حدیث در مورد قانونی بودن یا نبودنِ کاندیداتوری رئیس مجلس در آن؛ انتخابات زودهنگامی که دلیل برگزاری‌اش، همین سقوط هلی‌کوپتر است.
 
مخبر و قالیباف تنها مسئولانی نبودند که حرف‌هایشان سوژه فکت‌چک‌های ما شد. رئیس سازمان برنامه و بودجه هم ادعایی داشته که بررسی کردیم و بعد هم سراغ دو ویدیو در حوزه اخبار درگیری‌های اسرائیل و فلسطین رفته‌ایم. سوژه‌های برون‌مرزی به اینجا ختم نشد و پای همسر بشار اسد هم به فکت‌نامه باز شد؛ البته به لطف رسانه‌های داخلی!
 
دو فکت‌چک پایانی این قسمت هم به دو ادعای غیرعلمی و شاخ‌دار در مورد تونل زمان و همچنین کشف آی‌فون در خانه یک پروفسور ژاپنی، آن هم در حدود چهار دهه قبل، اختصاص پیدا کرده است.
 
00:01:24 مقدمه
00:05:55 ادعای شاخ‌دار حضور ۱۲ میلیون نفر در تشییع جنازه رئیسی و همراهان
00:14:01 چه کسانی در تابستان ۶۷ اعدام شدند؟
00:26:47 ادعای مصاحبه جنجالی رئیس اتحادیه قنادان پس از سقوط بالگرد رئیسی
00:30:15 ادعای نادرست مخبر درباره اقتصاد کشور، پس از حمله‌های نظامی ایران
00:37:30 رئیس مجلس برای کاندیداتوری نیازی به استعفا ندارد
00:43:05 درباره رشد اقتصادی در دولت ابراهیم رئیسی چه می‌دانیم؟
00:45:32 ویدیوی گمراه‌کننده درباره بی‌تفاوتی فلسطینی‌ها به اعتراضات ایرانیان
00:51:03 ماجرای ویدیوی اشغال خانه‌های خالی فلسطینیان توسط اسرائیلی‌ها
00:55:01 خبر نادرست مرگ همسر بشار اسد
00:57:14 ادعای شاخ‌دار ویدیوی تونل زمان و ابعاد دیگر
01:01:07 کشف آی‌فون در ژاپن، ۳۸ سال پیش؟!
 
پادکست فکت‌نامه را فرهاد و رضا اجرا می‌کنند که به ترتیب سردبیر و دبیر تحریریه سایت فکت‌نامه‌اند. گفت‌وگوهای هفتگی آنان بازتابی از تلاش‌های تیم فکت‌نامه برای درستی‌سنجی خبرها و نقل‌قول‌های سیاسی،‌ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است.
هیلا