GALIPORTUS german estevez

Hoxe viaxamos até Liboa para falarmos con Tereixa Constenla, estradense (PO-GZ) que vive en Lisboa desde a Pandemia e que traballa como correspondente para o xornal "El País". Ela vén de publicar o magnífico libro "Abril é un país" (Kalandraka), no que, mediante pequenos relatos persoais no antes, no despois e no, sobre todo, o durante da Revolução dos Cravos (o 25 de Abril), analiza pormenorizadamente todos os eventos que rodearon uns momentos que mudaron Portugal para sempre. Episodios que ensalzan a figura do sarxento Salgueiro Maia, a de Otelo Saraiva ou a de Melo Antunes, mais tamén a daquel cabo insubmiso que se negou a disparar ou a daquel locutor de radio censurada que pon en marcha o plan. Pequenos momentos cruciais, detalles que moitos non sabían ou nos que non se reflexionara suficiente, e que decidiron os acontecementos. Presos liberados, brindes e manifestacións, mais tamén mortos esquecidos, ditadores conmocionados ou anos de menos "trascendencia". Unha delicia de conversa, na que tentamos desgranar o 25-abril, como nunca antes. A perspectiva galega, nun dos grandes momentos da historia dos veciños. O peche, obra do Zeca, como non: "Os Vampiros" (1983)
E agora, que temos liberdade... que imos facer con ela?

Do lado galego é muito frequente este debate: o que são galego e português? a mesma língua, com fonéticas e escrita (castelhanizada) diferente? duas variantes do sistema galaico-português medieval? ou duas línguas já separadas por causa da história? De Lisboa fala-nos o tradutor, professor da Univ. Nova e escritor Marco Neves, que já tem sido muito ativo nesta questão no seu blogue (certaspalavras.pt) ou nas suas redes sociais. Assim sendo, e graças à Através editora, publicou recentemente um livro muito interessante, sobre o qual conversamos. Mais do que nunca, interessa-nos a perspetiva do lado sul, tantas vezes sendo ignorados enquanto galegos, e dissoltos no marco espanhol. Serão que as coisas estão a mudar? O que acham os portugueses sobre essa língua deste canto da península tão semelhante? Há conhecimento geral? Apenas até o Douro? E podem utilizar o português padrão em Santiago ou Corunha? O futuro?
Muitas coisas no debate, com a leitura do prólogo do seu livro e o encerramento de parte das Tanxugueiras... será que não há fronteiras? Com certeza?

Hoxe falamos de motor, xa tocaba. Paixón incríbel a norte e sul do Minho, a maior cita de todas é o Rally de Portugal, celebrado tradicionalmente no norte, cada mes de maio (con algún período onde se levou para o Algarve) Até medio millón de persoas se xuntan na superespecial de Fafe, no que é un exemplo da importancia do evento, anotado en vermello para milleiros de portugueses... e de galegos, que están na casa. Visítanos Miguel Fernández Mosquera, ourensán afeccionado a este mundo desde hai ben anos, habitual participante nas carreiras de clásicos e grande coñecedor do Mundial de Rallies (xa visitou Montecarlo, Catalunya, Finlandia... e case 20 veces Portugal) Con el falamos do significado desta "loucura", como se vive, que supón e como foi a sua evolución nas case 60 edicións que se leva celebrando. Ao telefono tamén nos atende Maria Pérez, integrante da escudería Chrono Gallaecia, para conversarmos un pouco sobre o papel destes clubes, a seguridade e as diferentes disciplinas existentes, fora dos grandes focos do mundial. Para acabar, comentamos con Miguel moitas anecdotas máis... e descubrimos libros espectaculares sobre os rallies. E marchamos cunha música destas que chega ao peito para os máis románticos dos coches! "Carro preto", de Jorge Ferreira. Aceleramos a fondo?

Toca falar de dúas vilas ben queridas e que teñen moito en común. Dun lado, Allariz (Ou-Gz), de orixe alto medieval, reconfigurouse arredor da recuperación do seu río Arnoia, e hoxe é un referente patrimonial e ambiental. Do outro, Ponte de Lima (Alto Minho-Pt), co seu rio Lima (de orixe e curso partillado coa parte galega) e o seu título de "vila mais antiga" de Portugal. Nas últimas décadas, ambas camiñaron xuntas, coas súas festas (A Vaca das Cordas e o Boi, a celebrárense nestes días de maio) e os seus festivais de xardins (expostos de maio a outubro). Falamos de todo iso con Xian Bobillo, profesor de lingua e literatura galega, que nos visita para falar dos anos nos que participou como "home do sedeño", na área "dos bois" da Asociación "Xan de Arzúa", parte importantísima do evento. El tamén axudou a escribir o Manual da Festa do Boi (na etapa moderna, é unha festa con 700 anos de antigüidade) e traballou durante case unha década na animación sociocultural do concello. Por outra banda, conversamos en liña coa vila "limiana" con Anibal Varela, eterno presidente da Associação Tradicional da Vaca das Cordas. En canto aos xardíns, explícanos de que vai esta edición Maria Lopez, concelleira alaricana de promoción económica, comercio e turismo. E ao teléfono, desde Lisboa, aténdenos Francisco Caldeira, eminencia da arquitectura paisaxista e presidente de ambos certames. Con el abordamos questións relativas á arte floral, as mudanzas de pel que supoñen festivais así para as vilas ou o desenvolvemento sustentábel, coas temáticas diferentes de cada ano. Unha marabilla de programa, a cabalo entre a celebración, os lazos de amizade e e convivencia natural co entorno... a un e outro lado da Raia! Escoitamos Grupo de Concertinas, e tamén aos Zés Pereiras, bombeiros de Amarante que fan as delicias por Allariz cada ano. Finalmente, bailamos cos Festicultores e o seu "Olivia Newton Jon era de Pantón".

As Letras Galegas deste ano (17-Maio) representan a homenaxe á cultura, a lingua e a literatura galegas (e en parte, tamén portuguesas, como nos comentan algúns...) Este ano tocoulle a Luisa Villalta, escritora, filóloga, profesora e até violinsta coruñesa. O seu legado analizámolo co grande e polifacético artista Xurxo Souto, que nos insiste na importancia de vincularmos música e poesía como elementos indisociábeis, e que trataron históricamente de "apartárnolos", sinala o acordeonista, actor, locutor, e activista incansable da causa galega. Un programa delicioso e tan creativo como "o momento da nosa música". Grande a ecuación, entre Villalta e Souto, coas obras sempre vixentes e celebradas da primeira ("O outro lado da música, a poesía" ou "ruído") e o recente libro do segundo, "Somos un pobo de artistas, o método Luísa Villalta" (Xerais) Será que si? Orquestra Bravú Xangai, co seu Grelocúmbia, para acabar danzando e mesturando letras e música. Sempre xuntas! Viva!

Hoxe falamos da grande aposta vertebradora da Eurorrexión a nivel de infraestruturas: a conexión de alta velocidade ferroviaria entre Porto e Vigo. E facémolo coa xente do Eixo Atlántico, o ente que asocia máis de 40 cidades a norte e sul do Minho. Xoán Vázquez Mao, secretario xeral, e Luís Nobre, presidente (desde o 1 de febreiro) e rexedor de Viana do Castelo, responden ás nosas dúbidas: cal é o momento actual do proxecto? Para cando será unha realidade? A prioridade continuará a ser esta conexión atlántica, fronte ás presións que buscan priorizar o Madrid-Lisboa? Para analizarmos todos os prismas, rebuscamos nos xornais, para ver o estado da cuestión nos últimos meses. A pregunta que fica no ar, ao final, é: cando poderemos confiar nun transporte público sobre vias, eficiente e rápido, que non nos faga ver aínda o Minho como esa fronteira que non se pode atravesar se non é co teu coche? A música de despedida, como non, un clásico de Andrés Dobarro: O tren... Viaxeiros a bordo!!! Pipiiiii!!!