Koinonia Bijbelstudie Live Robbert Veen

Samenvatting:

In de bespreking van het christendom binnen een postmoderne context, onderzoeken we de relevantie van het christelijk geloof in onze hedendaagse, vaak als postmodern bestempelde, tijdperk. De discussie voert ons terug naar de 19e eeuw en de filosofie van Friedrich Nietzsche, die vijf kernconcepten over het christendom introduceerde die nog steeds van belang zijn voor het begrijpen van de positie van het christendom vandaag de dag.
Het eerste concept is Nietzsche's idee van 'de dood van God', wat suggereert dat het christelijk geloof zijn geloofwaardigheid heeft verloren. Nietzsche beschrijft een prediker die verkondigt dat God dood is omdat het geloof in Hem is verdwenen. Volgens Nietzsche bestaat God alleen zolang mensen in Hem geloven. De dood van God moet worden 'begraven' om plaats te maken voor een nieuw levensperspectief.
Het tweede concept is 'rancune', voortkomend uit Nietzsche's kritiek op de christelijke moraal, die hij ziet als een uiting van de wil tot macht van de zwakkeren over de sterkeren. Deze moraal zou leiden tot een gelijkschakeling van zwak en sterk uit haat tegen de sterkeren.
Het derde concept is de reductie van sociale en psychologische processen tot biologische en metafysische processen, gecentreerd rond de 'wil tot macht'. Nietzsche stelt dat alles wat bestaat een inherente wil tot macht heeft, die streeft naar zelfbehoud en voortbestaan.
Het vierde concept is de 'übermensch' of bovenmens, die een nieuwe vorm van menselijkheid vertegenwoordigt, gericht op zelfbelang. Dit staat in contrast met de oude humaniteit die zocht naar morele waarden buiten zichzelf.
Het vijfde en laatste concept is de 'eeuwige terugkeer van hetzelfde', wat een afwijzing inhoudt van eschatologisch denken waarin de geschiedenis een uiteindelijke vervulling vindt.
Deze concepten vormen samen de postmoderne cultuur die zich afzet tegen het christendom. Het is essentieel om te begrijpen hoe deze ideeën zich manifesteren in onze samenleving om de dialoog tussen geloof en cultuur levend te houden. In de moderne tijd, die lijkt op Prometheus, domineren techniek en economie ons gezamenlijk bestaan. Tegenover deze technologische en economische krachten staan Bijbelse parabels zoals die van de dagloners in de wijngaard en de torenbouw van Babel. In deze postmoderne tijd is het van belang dat de christelijke theologie trouw blijft aan haar oorspronkelijke motieven en Nietzsches bezwaren terzijde schuift. Dit is een punt dat verder uitgewerkt zal worden.

Samenvatting:

In de historische context van Jezus van Nazareth, kunnen we met enige zekerheid stellen dat hij zichzelf zag als de laatste boodschapper van God voor het aanbreken van het koninkrijk. Hij verwachtte een nieuwe orde, gekenmerkt door de hereniging van de twaalf stammen, een nieuwe tempel, en een samenleving zonder geweld of echtscheiding, waarin zelfs de gemarginaliseerden, inclusief zondaars, een plek zouden hebben.

Jezus had volgelingen die zijn visie deelden en bereid waren om een levenstransformatie te ondergaan, zelfs na zijn dood. Zijn boodschap en genezingen trokken grote menigten aan, en sommigen zagen in hem een figuur vergelijkbaar met grote profeten uit Israëls verleden, of zelfs als de 'zoon van God'.

Historisch gezien is niets van wat we over Jezus weten uniek; vergelijkbare wonderen, geweldloosheid, eschatologische verwachtingen en aandacht voor gemarginaliseerden zijn ook in andere figuren te vinden. Echter, de combinatie van deze elementen maakt zijn persoonlijkheid onderscheidend. De gelijkenissen toegeschreven aan Jezus zijn literair bijzonder, hoewel het onzeker is of ze daadwerkelijk door hem zijn verteld.
Het christendom begon als een vernieuwingsbeweging binnen het jodendom, en veel over Jezus' rol in het toekomstige koninkrijk blijft onbekend. Hij claimde nooit expliciet koningschap, hoewel zijn acties en uitspraken implicaties hadden die daarmee overeenkwamen. De discipelen transformeerden zijn boodschap na zijn dood, gelovend dat hij gestorven was om zondaars te redden.

Deze historische analyse suggereert dat de theologie zich moet aanpassen aan de geschiedenis, in plaats van andersom. Het Nieuwe Testament wordt gezien als propagandistische literatuur, gevormd door theologische interpretaties na Jezus' dood. Hedendaagse theologie zou deze historische lagen moeten integreren om tot een vernieuwde visie te komen, zoals voorgesteld door geleerden als Sanders en James Dunn. Dit vereist een theologie die overeenkomt met wat we historisch over Jezus weten, in plaats van een die wordt gedicteerd door traditionele theologische perspectieven.

Samenvatting:
Het artikel "Geestesdoop en menselijke autonomie" uit het boek "Vermaningen" bespreekt de christelijke levensweg en de Doop met de Heilige Geest volgens Karl Barth. Barth stelt dat het begin van de christelijke levensweg niet voortkomt uit menselijke autonomie, maar uit een goddelijk initiatief. De menselijke ervaring en zelfbepaling zijn wel aanwezig in het christelijke leven, maar deze zijn ondergeschikt aan de werking van Gods woord.

Barth benadrukt dat kennis van Gods woord een menselijke kwaliteit is, maar geen resultaat van autonome menselijke actie. Hij verwerpt het idee dat menselijke vrijheid en goddelijke genade samenwerken in een Pelagiaanse zin. In plaats daarvan is de mens volledig afhankelijk van goddelijke genade. Barth spreekt zich uit tegen de Europese culturele notie dat vrijheid vanuit de mens zelf begint. Hij stelt dat ware vrijheid en zelfstandigheid alleen in relatie tot het woord van God bestaan. De mens is een schepsel van God en kan alleen in die hoedanigheid zijn bestaan begrijpen en waarderen.

De geestesdoop wordt verder uitgelegd als een bevestiging van de theologische differentie tussen God en mens. Barth gaat in tegen Descartes' "Ik denk, dus ik ben" door te stellen dat het menselijk bestaan een gave van God is en dat de mens alleen in dankbaarheid en toewijding aan God zijn ware doel kan vinden. Vrijheid en autonomie zijn dus niet zelfstandig, maar afhankelijk van Gods aanwezigheid en activiteit. Dit vormt de basis voor het begrijpen van de doop en de relatie tussen goddelijke soevereiniteit en menselijke vrijheid.

Deel 3 van de serie over het eerste artikel in het boek "Vermaningen" dat ik publiceerde in 2005.
De conclusie die ik hier uit trok in 2005 was dat het nodig was om weer terug te gaan naar de klassieke bronnen van het doopsgezinde denken. Wat betekenden nu precies termen als de beteringe des levens en de ommekeer, de navolging van Christus, de wedergeboorte, het berouw en de boete, woorden die in een twintigste eeuwse context nogal moraliserend klinken.

Ik dacht dat bij Menno dit juist aanduidingen waren van het goddelijke werk aan de mens. Immers, de grondslag en eerste oorzaak van het christelijke leven lag in Christus zelf. De menselijke component daarin was secundair, was daarin opgesloten. Keerzijde van een en dezelfde gebeurtenis dus, de mens was immers als zondaar door god gerechtvaardigd, maar ook een heilige in gods kracht.

Rechtvaardiging en heiliging waren keerzijde van een en dezelfde transformatie van het menselijk leven. Menno zou het verwijt maken aan Luther, maar ook aan Calvijn, dat zij alle ethiek concentreerden op het werk van Christus in de mens. Daarmee zou het door god opgeroepen en mogelijk gemaakte menselijke antwoord op de genade uiteindelijk geheel en al verdwijnen in het soevereine handelen van god.

Het formele standpunt van de doopsgezinden, het formele standpunt in de ethiek, kan het beste worden omschreven met de term possibilisme. De messias is gekomen, heeft zijn geest uitgestort in ons en dat maakt concrete gehoorzaamheid aan het gebod van Christus mogelijk.

Calvijn had gezegd dat de wet een functie heeft voor degenen die wedergeboren zijn, wat in het Latijn dan heet Oesus in Renátis. Aan de wet kunnen we immers aflezen hoe het door god gewilde leven er uitziet. Voor Kalfijn, evenals voor de menísten, is een christen werkelijk een dienaar van god.

Dat roept natuurlijk de vraag op, hoe zit dat nou met die zogenaamde uiterlijkheid van de wet? Is dit dan een oproep tot casuïstiek? Het lijkt juist alle casuïstiek uit te sluiten.

Er is een mooie brief van Pilgram Marpek uit 1531. Die brief kreeg de titel mee “oordeel en beslissing.” Daarin zegt Marpek dat Christus, ik citeer, zonder gebod of verbod tegenover de zijnen, de gelovigen staat.

Dat lijkt een extreem antinomistisch standpunt te zijn, dat bij de spiritualistische en extreme zijde van de wederdopers wel voorkwam. De nadruk bij Marpek ligt schijnbaar exclusief op de bevrijding, dat wil zeggen op de bevrijding van de eisen van de wet.

Dat valt makkelijk aan te vullen. De wet kan alleen veroordelen, de genade in Christus vergeeft en maakt vrij. De mens is geroepen tot een vrij antwoord van liefde op de liefhebbende god.

Maar Marpek vervolgt met deze woorden, ik citeer: “deze liefde in god is de werkelijke vrijheid. Zonder enige dwang vervult de liefde waarachtig alle geboden en verboden die behoren bij het welbehagen van god. Dat is de ware vrijheid in Christus Jezus. Wie hij ook maar vrij maakt is waarachtig vrij en wie in zijn woorden blijft is zijn waarachtige discipel.” Einde citaat.

Dit possibilisme moet goed worden onderscheiden van het perfectionisme. Het perfectionisme is de opvatting dat een christen in staat is zich te ontworstelen aan de macht van de zonde. Dat is dus de overtuiging dat een christen volmaakt voor god kan leven. Dat vinden we bij iemand als John Wesley. Ik citeer: “Ik geloof dat de geest van god, een christelijke volmaaktheid kan uitwerken in ware christenen.”

En datzelfde vinden we bij graaf von Zinzendorf, die zegt dat Christus onze enige volmaaktheid is.
Als Wesley zegt dat de geest van god in de gelovigen daadwerkelijk hun heiliging tot stand brengt dan is dat meer een proces van vervolmaking dan dat het een resultaat bedoelt aan te geven. Het resultaat is echter de overtuiging dat de mens tot perfectie is geroepen en deze perfectie ook bewerken kan – zij het dan...

In deze aflevering bespreek ik de vorm van de Protestantse ethiek in het algemeen en zet daar de Doopsgezinde ethiek tegenover. Maar wat is er gebeurd met die Doperse ethiek na de tijd van de Reformatie? Dit is een bespreking van de pp. 18 - 22 uit mijn boek "Vermaningen", hoofdstuk 1: " Ethiek in de Radicale Reformatie."

Weergave en bespreking van een aantal pagina's uit mijn boek "Vermaningen. Theologische opstellen over de ethiek van de gemeente" (Huizen, 2005).
Het ethisch subjectivisme en de afwijzing van alle dogmatiek in het Doperdom lijken mij in strijd met de concrete band tussen de gemeente en de Torah zoals Jezus zelf die in Mattheus 5 heeft onderwezen.