Historie Biblijne

Piotr Borowski

0.0 (0)
HISTORY
EVERY TWO MONTHS

Historie Biblijne Podcast

Biografie mało znanych postaci z biblijnej historii

15 SEPT

59 - Tytus

W 2 Koryntian 8:23 czytamy: “Co do Tytusa, jest on moim towarzyszem i współpracownikiem wśród was; co zaś do naszych braci, są oni posłańcami zborów, chwałą Chrystusową”. Paweł nazwał Tytusa swoim towarzyszem. W greckim oryginale występuje tutaj słowo, którego używano też na określenie wspólnika w interesach. Tytus był więc dla Pawła jak zaufany wspólnik działający we wspólnej sprawie. Co wiemy o tym chrześcijaninie? Około 49 roku Paweł udał się do Jerozolimy w kwestii obrzezania. Później w opisał to w Liście do Galatów 2:1 czytamy tam: “Potem po czternastu latach udałem się z Barnabą znowu do Jerozolimy, zabrawszy z sobą i Tytusa”. Udał się tam w kwestii obrzezania. Tytus był chrześcijaninem pochodzenia pogańskiego. Czy w Jerozolimie został przymuszony do obrzezania? W Galatów 2:3 czytamy: “Ale nawet Tytusa, który był ze mną, chociaż był Grekiem, nie zmuszono do obrzezania”. Paweł przybył z Antiochii Syryjskiej. Wydaje się więc, że Tytus został chrześcijaninem właśnie tam. Gdy doszło do sporu czy chrześcijan pochodzenia pogańskiego należy obrzezać, Paweł zabrał właśnie Tytusa do Jerozolimy. Być może był on takim wzorowym przykładem nowo nawróconego poganina. Niektórzy jednak twierdzą, że imię Tytus jest formą imienia Tymoteusz. Czytaliśmy jednak w Galatów 2:3, że Tytus nie był obrzezany. Tymczasem o Tymoteuszu czytamy w Dziejach Apostolskich 16:3, że został obrzezany przez Pawła. Inny dowód, że Tytus i Tymoteusz to dwie różne osoby znajdujemy w Liście 2 do Tymoteusza 4:10. Czytamy tam, że Tytus udał się do Dalmacji. W kolejnym wersecie Paweł poleca aby Tymoteusz przybył do niego. Wyraźnie to pokazuje, że Tytus to nie Tymoteusz. Jak ułożyć chronologicznie wzmianki o Tytusie? Czytamy o nim w Liście do Galatów, w 2 Liście do Koryntian, 2 Liście do Tymoteusza oraz oczywiście w Liście do Tytusa. Listy te nie zawierają daty napisania. Wydaje się jednak, że najwcześniejsza wzmianka pochodzi właśnie z Listu do Galatów, gdzie Paweł pisał jak zabrał Tytusa do Jerozolimy w sprawie obrzezania. Co potem się dalej działo z Tytusem? Apostoł Paweł wysłał 1 List do Koryntian. Później posłał do Koryntu także Tytusa, który wrócił do niego z dobrymi wiadomościami. W 2 Liście do Koryntian 7:6 czytamy: “Lecz Ten, który pociesza uniżonych, Bóg, pocieszył nas przez przybycie Tytusa”. Tytus opowiedział jak Koryntianie zareagowali na 1 List do nich. Paweł postanowił posłać go więc ponownie do Koryntu. Z jakim zadaniem? W 2 Liście do Koryntian 8:6 czytamy: “Tak iż uprosiliśmy Tytusa, aby, jak rozpoczął, tak też dokończył i u was tej dobroczynnej działalności”. Ten zwrot “tej dobroczynnej działalności” wskazuje na zbieranie datków dla biednych chrześcijan w Judei. W Dziejach Apostolskich 11:28 czytamy o głodzie w czasach cesarza Klaudiusza. O tym samy głodzie wspomina również Józef Flawiusz. Prawdopodobnie właśnie w tym okresie zbierano datki dla głodujących w Judei. Po pierwszym uwięzieniu w Rzymie Paweł udał się na Kretę. W Liście do Tytusa 1:5 czytamy: “Pozostawiłem cię na Krecie w tym celu, abyś uporządkował to, co pozostało do zrobienia, i ustanowił po miastach starszych, jak ci nakazałem”. Wygląda więc na to, że Tytus udał się tam z Pawłem, który go tam pozostawił. Tytus miał ustanowić na Krecie starszych. W innych przekładach to słowo “starszych” oddano jako “prezbiterów” lub “biskupów”. Wielu historyków uznaje Tytusa za pierwszego biskupa Krety. Wydaje się jednak, że on raczej wyznaczał biskupów. Sam Tytus nie miał pozostać na Krecie, w Liście do Tytusa 3:12 czytamy: “Gdy przyślę do ciebie Artemasa albo Tychikusa, staraj się śpiesznie przybyć do mnie do Nikopolis, gdyż tam postanowiłem przezimować”. Wydaje się więc, że po ustanowieniu starszych lub biskupów na Krecie Tytus udał

14 min
15 JUL

58 - Idumea

W czasach Jezusa istniał kraj nazywany Idumea. Ta nazwa pojawia się w Marka 3:8, czytamy tam o ludziach, którzy przyszli do Jezusa: “I z Jerozolimy, i z Idumei, i zza Jordanu, i z okolic Tyru i Sydonu; wielki tłum, słysząc o wszystkim, co czynił, przyszedł do niego”. Idumea to po grecku kraj Edomitów. Zauważmy, że ten kraj pojawia się zaraz po Jerozolimie. Czy więc Idumejczycy to po prostu Edomici? Jaka jest historia tego ludu? Jaką religię oni wyznawali? Idumea to po grecku kraj Edomitów. Innymi słowy ktoś mógłby powiedzieć, że Edom i Idumea to są po prostu dwie nazwy tej samej rzeczy. Istnieje jednak sporo różnic pomiędzy Edomem i Idumeą. Przypomina to trochę sytuację ze współczesną Palestyną i Palestyńczykami. Te słowa pochodzą od Filistei i Filistynów. Jednak współcześni Palestyńczycy nie są Filistynami. Podobnie jest z Belgią. Nazwa tego kraju pochodzi od celtyckiego plemienia, które zniszczył Juliusz Cezar. Tak więc współcześni Belgowie nie mają nic wspólnego (poza nazwą) z Belgami walczącymi z Rzymianami w I wieku p.n.e. Idumea z Edomem ma jeszcze mniej do czynienia, bo Idumea leżała na innym terenie niż starożytny Edom. Jeżeli ziemię obiecaną wyobrazimy sobie jako prostokąt to przez sam środek tego prostokąta płynie rzeka Jordan. Na północy rzeka Jordan przepływa przez Jezioro Galilejskie, a na południu wpada do Morza Martwego. Rzeka Jordan, Jezioro Galilejskie czy Morze Słone zwane Morzem Martwym wszystko to leży w dolinie Jordanu. Ta dolina nie kończy się na Morzu Martwym, ale idzie dalej aż do zatoki Akaba. Ta dolina dzieli ziemię obiecaną na pół. Ale co to wspólnego ma z Edomitami? Edomici mieszkali na wschód od doliny Jordanu. Idumea znajdowała się natomiast na zachód od tej doliny. Jak doszło do tej przeprowadzki? Edomici tak jak Izraelici zostali podbici przez Babilończyków. W Księdze Abdiasza 1:7 czytamy: “Aż do granicy cię ścigali wszyscy twoi sprzymierzeńcy, zawiedli cię i wzięli nad tobą górę twoi przyjaciele; ci, którzy jedli twój chleb, zastawią na ciebie sidła”. Edomici współpracowali z Babilończykami gdy ich królem był Nabuchodonozor. Później jednak gdy królem Babilonu został Nabonid Edom został zniszczony. Edom też został podbity. Stało się to później i dlatego niewola babilońska Edomitów była krótsza. Księga Malachiasza 1:4 mówi jakie mieli plany, czytamy tam: “Choćby Edom mówił: Jesteśmy wprawdzie rozbici, lecz znowu odbudujemy ruiny, to Pan Zastępów mówi: Oni odbudują, lecz Ja zburzę; i nazwą ich krajem bezeceństwa i ludem, na który Pan zawsze się gniewa”. Na ziemi Izraelitów podczas tej niewoli osiedlili się Samarytanie. Podobnie było z Edomitami. Podczas ich niewoli na ich ziemi osiedlili się Nabatejczycy. Gdzie więc zamieszkali Edomici? Edomici nie mogli zamieszkać ponownie na wschód od Jordanu w dawnej ojczyźnie. Zamieszkali więc na zachód od Jordanu w południowej części Judy. Przeprowadzili się z terenów dzisiejszej południowej Jordanii, na tereny dzisiejszego południowego Izraela. Innymi słowy przeszli dolinę Jordanu i zamieszkali na terenie od Hebronu do Beer-Szeby. Opis miejsc, gdzie mieszkali Idumejczycy znajdziemy w 1 Machabejskiej oraz w Dawnych Dziejach Izraela autorstwa Józefa Flawiusza. Tą pierwszą pozycję można znaleźć w Bibliach katolickich. W 1 Machabejskiej 4:29 czytamy: “Przybyli do Idumei i w Bet-Sur rozłożyli się obozem. Juda z dziesięciu tysiącami żołnierzy wyruszył im naprzeciw”. Idumejczycy mieszkali w Bet-Sur (Bet-Cur). Później Juda Machabeusz przebudował to miasto. W 1 Machabejskiej 4:61 czytamy: “[Juda] zostawił też tam wojsko, które miało jej strzec. Umocnił także Bet-Sur, aby jej strzegło, a lud miał miejsce obronne od strony Idumei”. Twierdza w Bet-Sur miała bronić Judę od strony Idumeii. Jaka jest jednak najlepsza forma obrony? Jak się często mówi najleps

14 min
27 JUN

57 - Cezarea Filipowa

Herod Wielki zbudował port o nazwie Cezarea. Później jednak jeden z jego synów Filip zmienił nazwę innego miasta na Cezarea. Aby odróżnić ją od tej sławniejszej dodawano określenie Filipowa. Ta forma pojawia się w dwóch Ewangeliach. W Marka 8:27 czytamy: “I wyszedł Jezus z uczniami do wiosek koło Cezarei Filipa; i pytał w drodze uczniów swoich, mówiąc do nich: Za kogo mnie ludzie uważają?”. Nie wiemy czy Jezus wszedł do tego miasta. Najwyraźniej był jednak w okolicy. Co tam robił? Aby to zrozumieć będzie nam potrzebna nie tylko historia tego miasta, ale także geografia. Starożytne miast Cezarea Filipowa leżała niedaleko źródeł Jordanu. Z trzech stron otaczały to miasto góry. Między innymi góra Hermon. Miasto to nosiło nazwę Cezarea stosunkowo krótko. W tym miejscu Antioch III pokonał wojska ptolemejskie około 200 roku p.n.e. Obie armie składały się głównie z Greków. Walczyły więc przeciw sobie dwie falangi. Antioch III miał słonie i jego armia była silniejsza. Ptolemeusze mieli słabszą armię, ale za to bardziej ruchliwą. Chcieli zatrzymać przeciwników. Ci jednak zdążyli zejść z wzgórz Golan. Te wzgórza na północy dotykają góry Hermon. Wojska Antiochia pokonały armię egipską. Bitwa pod Panion miała wpływ także na historię Izraela, który dostał się pod panowanie Seleucydów. Jeden z synów Antiochia III o tym samym imieniu Antioch IV postawił w świątyni żydowskiej w Jerozolimie posąg Zeusa, ale to już inna historia. My wróćmy do Cezarei. Być może zwróciliście uwagę, że mówiłem o bitwie pod Panion. Tak się nazywało wtedy to miasto. Nazwa pochodzi od greckiego bożka Pana. Jego rzymski odpowiednik to Faun. W tym mieście stała świątynia tego greckiego boga, bo Grecy mieszkali tam już od czasów Aleksandra Wielkiego. Grecy to miasto nazywali Panion lub Paneas. Około roku 20 p.n.e. Oktawian August przekazał to miasto Herodowi Wielkiemu. Ten chcąc okazać wdzięczność zbudował obok świątyni bożka Pana świątynię dla cesarza. Później miasto dostał jeden z synów Heroda Wielkiego znany jako Filip Tetrarcha lub Herod Filip II. Właśnie on na cześć Tyberiusza zmienił nazwę miasta na Cezarea. Aby odróżnić ją od tej nadmorskiej nazywano ją Cezareą Filipową lub Cezareą Filipa. Po jego śmierci miasto i region włączono do rzymskiej prowincji Syria. Później jednak dostał je Herod Agryppa II i zmienił nazwę na Neronias na cześć cesarza Nerona. Później jednak doszło do pierwszej wojny żydowskiej. Miasto wróciło pod panowanie rzymskie i powrócono do nazwy Paneas. Po podboju arabskim greckie Paneas zmieniono w arabskie Banjas, bo w arabskim nie ma głoski “p”. Jak widzicie nazwa Cezarea Filipowa była używana stosunkowo krótko, ale właśnie w okresie życia Jezusa. W Mateusza 16:13 czytamy: “A gdy Jezus przyszedł w okolice Cezarei Filipowej, pytał uczniów swoich, mówiąc: Za kogo ludzie uważają Syna Człowieczego?”. Kolejny rozdział tej Ewangelii mówi o tym jak Jezus zabrał trzech uczniów na bardzo wysoką górę. Jednym z nich był apostoł Piotr, który wiele lat później tak to opisał w 2 Piotra 1:18, czytamy tam: “A my, będąc z nim na świętej górze, usłyszeliśmy ten głos, który pochodził z nieba”. Ewangelie Mateusza i Marka mówią, że Jezus zabrał uczniów na górę. Piotr nazywa ją świętą. Co to za góra? Tego nie wiemy, ale przypominam, że Jezus był w okolicach Cezarei Filipowej. Na północny-wschód od Cezarei Filipowej znajdowała się góra Hermon. Czy to tam poszedł Jezus z trzema apostołami? Czy to o tym wzniesieniu Piotr pisał: “będąc z nim na świętej górze”? Góra Hermon była granicą Ziemi Obiecanej. Jej nazwę można przetłumaczyć jako “święta” w znaczeniu oddzielona. Nie wiemy czy Jezus był w mieście, ale wiemy, że był na pobliskiej górze, prawdopodobnie na Hermonie. Jak wyglądała wtedy sytuacja w mie

14 min
20 MAY

56 - Sól

Dzisiaj sól używamy w zasadzie tylko jako przyprawę do potraw. W czasach starożytnych było jednak inaczej. Sól miała o wiele więcej zastosowań. Widać to także w Biblii. Zacznijmy jednak od hebrajskiego słowa melah zapisywano je przy pomocy trzech liter MLH. Fenickie słowo brzmiała malaha i też zapisywano je jako MLH. Podobno Fenicjanie sprowadzali sól aż z Hiszpanii i miasto Malaga na Półwyspie Iberyjskim ma mieć nazwę od fenickiego słowa sól. Sól występowała jednak także w Izraelu. Czemu sprowadzano ją z tak dalekich regionów? Do czego używano soli w czasach biblijnych? W Księdze Ezdrasza czytamy o urzędnikach, którzy sprzeciwili się budowie świątyni w Jerozolimie. Napisali on list do króla Persji Artakserksesa. W Ezdrasza 4:14 czytamy: “Ponieważ zaś jesteśmy na utrzymaniu twego dworu i nie godzi się nam patrzeć na pohańbienie króla, przeto posłaliśmy wiadomość o tym królowi”. Napisali oni, że są na utrzymaniu króla. Dosłownie w tym miejscu czytamy, że jedzą sól króla. Ten zwrot jeść kogoś sól oznaczał “być na czyimś utrzymaniu. Sól była bardzo droga i czasem używano jej jako pieniędzy. Np. dawać sól po łacinie brzmi: sal dare. Podobno od tego zwrotu pochodzi angielskie słowo soldier. Podobnie salary czyli wynagrodzenie też ma pochodzić od słowa sól. Tak więc w Ezdrasza 4:14 czytamy o urzędnikach, którzy byli na utrzymaniu króla i dostawali sól. Były okresy w historii gdy sól miała wartość jak złoto. Nie zdziwi was chyba więc to, że z jej powodu wybuchały wojny czy rewolucje. Przykładem jest choćby marsz solny Gandhiego. W 1930 ten indyjski przywódca poszedł nad morze i sam odparował sobie trochę soli protestując w ten sposób przeciwko monopolowi rządowemu i sprzedaży soli z wysokim podatkiem. Do czego jeszcze używano soli w czasach biblijnych? Ci urzędnicy z czasów Ezdrasza chcieli wstrzymać budowę świątyni, ale król Artakserkses nakazał pomóc kapłanom. W Ezdrasza 7:22 czytamy co należało dostarczać do świątyni po odbudowie: “Aż do stu talentów srebra, stu korców pszenicy, stu baryłek wina i stu baryłek oliwy, soli zaś bez ograniczenia”. Do świątyni składano w ofierze zwierzęta i inne pokarmy. Nie wszystko spalono, część spożywali kapłani i ich rodziny. Wszystkie te ofiary miały być posolone. Dlatego Kapłańska 2:13 mówi: “Każdą twoją ofiarę z pokarmów posolisz; żadnej twojej ofiary z pokarmów nie pozbawisz soli przymierza Boga twego. Przy każdej ofierze swojej składać będziesz i sól”. Przypominam sól była wtedy bardzo droga. Na szczęście te przepisy nie określały jak wiele soli miano dać wraz z ofiarą. Używanie soli jako przyprawy lub jako czynnika konserwującego żywność nie jest zaskakująca. Ale soli używano także przy narodzinach dzieci. W Ezechiela 16:4 czytamy: “A z twoim narodzeniem było tak: Gdy się narodziłaś, nie przecięto twojej pępowiny i nie obmyto cię wodą, aby cię oczyścić, nie wytarto cię solą i nie owinięto w pieluszki”. Jest to opis zaniedbanego dziecka, którego po narodzinach nie okryto pieluszką, ale też nie natarto solą. Wynika z tego, że to była zwykła praktyka w czasach proroka Ezechiela. Czy to działo się także w późniejszych czasach, np. czy Jezus też był natarty solą po urodzeniu tego nie wiemy. Jezus użył jednak przykładu z solą. W Mateusza 5:13 czytamy: “Wy jesteście solą ziemi; jeśli tedy sól zwietrzeje, czymże ją nasolą? Na nic więcej już się nie przyda, tylko aby była precz wyrzucona i przez ludzi podeptana”. W tym przykładzie przyrównał swoich uczniów do soli. Wspomniał jednak, że ta sól może zwietrzeć albo stracić smak. Jezus nie mówił tutaj o soli jakiej my dzisiaj używamy albo takiej jaką sprowadzali w tamtych czasach Fenicjanie z Hiszpanii. Jezus mówił tutaj o soli jaką można było znaleźć w Izraelu. Nie była to czysta sól, ale taka zmi

11 min
25 APR

55 - Gog i Magog

Gog z Magog lub Gog i Magog to dwa zwroty z Biblii, które pojawiają się w dwóch księgach biblijnych trudnych do zrozumienia. Chodzi o księgę Ezechiela i księgę Apokalipsy. Zanim przejdziemy do tych dwóch zwrotów, które są dość podobne warto przypomnieć, że te dwie księgi mają więcej podobieństw. Np. na początku Ezechiel opisuje tron Boga. Bardzo podobny opis jest w księdze Apokalipsy. Księga Ezechiela opisuje też świątynię i jej mierzenie. Bardzo podobny opis jest w Apokalipsie. Nie dziwi więc, że także opisy Goga z Ezechiela i Apokalipsy są podobne. W Ezechiela 38:2 czytamy: “Synu człowieczy, zwróć swoje oblicze ku Gogowi w kraju Magog, głównemu księciu w Mesech i Tubal, prorokuj przeciwko niemu”. Z Kolei księga Apokalipsy 20:8 (nazywana także księgą Objawienia) mówi: “I wyjdzie, by zwieść narody, które są na czterech krańcach ziemi, Goga i Magoga, i zgromadzić je do boju; a liczba ich jak piasek morski”. Główna różnica polega na tym, że Ezechiel mówi o Gogu z kraju Magog, a Objawienie o Gogu i Magogu. Co wiemy o tych imionach? Księga Rodzaju 10:2 mówi: “Synami Jafeta są: Gomer, Magog, Madai, Jawan, Tubal, Meszech i Tiras”. Mowa tutaj o Jafecie, synu Noego oraz o jego potomkach. Warto zwrócić uwagę, że nie tylko pojawia się imię Magog, ale także imiona Meszech i Tubal. Przypomnę, że Ezechiela 38:2 mówi: “zwróć swoje oblicze ku Gogowi w kraju Magog, głównemu księciu w Mesech i Tubal”. Imiona Magog i Tubal pojawiają się dokładnie w tej samej formie. Imię Meszech z Rodzaju zmienia się w Mesech w Ezechiela. Ale jest tak w tym przekładzie. W oryginale w obu miejscach występuje imię “Meszek”. Przypomnę może, że Noe miał trzech synów: Sema, Chama i Jafeta. Każdy z nich miał pójść w inną stronę. Od Chama pochodzili ci, którzy zamieszkali w Kanaanie i Afryce, od Sema pochodzili między innymi Żydzi, a od Jafeta narody na północy, np. Magog, Meszech i Tubal. Z grubsza można powiedzieć, że od Sema pochodzą Azjaci, od Chama Afrykańczycy, a od Jafeta Europejczycy. Może ciężko to sobie nam wyobrazić, ale właśnie potomkowie Jafeta czyli Europejczycy byli uważani za barbarzyńców. Od Chama pochodzili np. Egipcjanie, od Sema np. Babilończycy, a od Jafeta straszni barbarzyńcy. Gdy więc mowa o Magogu, Meszechu i Tubalu mowa tutaj o plemionach z północy, które budziły strach. Niektórzy utożsamiają ich ze Scytami. Dla wyjaśnienia Scyci dla starożytnych to to samo co np. dla Polaków Mongołowie czy Tatarzy. Czy jednak Gog z Magog to naprawdę Scyci? W Ezechiela 38:15 czytamy: “I przyjdziesz ze swojego miejsca pobytu, z najdalszej północy, a wraz z tobą liczne ludy; wszyscy na koniach, wielkie zastępy, liczne wojsko”. Historia interpretacji kim jest Gog z Magog zwykle opierała się na tej informacji, że ma on przyjść z północy. Na północ od Izraela była Syria. Jednak w tym wersecie wspomniano o najdalszej północy. Już Józef Flawiusz w “Dawnych dziejach Izraela” utożsamia Goga ze Scytami. Czy jednak chodzi o naród Scytów? Warto pamiętać, że gdy starożytni mówili o Scytach mieli na myśli barbarzyńców z północy. Wszystkich pochodzących z tamtych regionów. Podobnie jest z polskim słowem Tatar, używano go na określenie wszystkich ludów na wschód od Kaukazu. To były różne plemiona, ale Polacy ich wszystkich nazywali Tatarami. Zauważmy, że pojęcia Scyta czy Tatar są bardzo pojemne. Być może więc tak samo należy potraktować pojęcie Gog z Magog. Ale może jednak chodzi o konkretny kraj? W Ezechiela 38:8 czytamy: “Po wielu dniach otrzymasz rozkaz, w latach ostatecznych przyjdziesz do kraju uwolnionego od miecza i do ludu zebranego z wielu ludów na górach izraelskich, które długo były spustoszone; wszyscy oni wyprowadzeni spośród narodów, mieszkają bezpiecznie”. Mowa tutaj o “latach ostatecznych” czyli o przyszłości. Zauważmy, że Go

15 min
10 APR

54 - Alfabet hebrajski

Nie wiemy kiedy pierwszy raz użyto alfabetu, który my dziś nazywamy hebrajskim. Pierwszy raz nakaz zapisania czegoś pojawia się w Księdze Wyjścia 17:14, gdzie czytamy: “Wtedy rzekł Pan do Mojżesza: Zapisz to dla pamięci w księdze i wbij to w głowę Jozuego”. Później jest mowa o tablicach kamiennych w Wyjścia 32:16, gdzie czytamy: “Tablice te były dziełem Bożym, a pismo było pismem Boga, wyrytym na tablicach”. Czy w obu tych wypadkach użyto alfabetu hebrajskiego? Co mówią nam w tej sprawie odkrycia archeologiczne? Na początek odpowiedzmy na pytanie czy alfabet hebrajski jest w ogóle alfabetem? Archeolodzy twierdzą, że pierwsze były pisma obrazkowe, w których jakiś znak czy rysunek był zapisem całego słowa. Pismo piktograficzne czyli obrazkowe to np. pismo klinowe w Mezopotamii czy hieroglify w Egipcie. Alfabet to sposób zapisu głosek. Np. woda to 4 głoski: w, o, d oraz a. Alfabet zapisuje to słowo 4 literami. Jednak hebrajski alfabet zapisywał tylko spółgłoski, tak więc w słowie woda zapisano by tylko głoski: w oraz d (wyszłoby: wd). Alfabet, który składa się tylko ze spółgłosek nazywamy: abdżad. Nazwa ta pochodzi od pierwszych 4 liter w takim alfabecie czyli: a, b, g oraz d. Istnieje jednak jeszcze trzeci sposób zapisu słowa woda. Możemy zapisać to słowo zapisując sylaby. Abugida czyli alfabet sylabiczny to taki alfabet, w którym każda litera oznacza całą sylabę. Nazwa abiguda też pochodzi od tych liter: a, b, g oraz d. Tak więc mamy nasz alfabet, gdzie zapisujemy każdy dźwięk (słowo woda zapiszemy 4 znakami). Mamy abdżad, gdzie zapisujemy tylko spółgłoski (słowo woda zapiszemy jako 2 znaki: wd). Mamy abigudę, gdzie zapisujemy sylaby (słowo woda zapiszemy dwoma znakami oznaczającymi sylaby: wo oraz da). Co było pierwsze: alfabet, abdżad czy abiguda? Najstarsze odkrycia to oczywiście pisma piktograficzne: pismo klinowe oraz hieroglify. Później pojawia się abdżad. Najstarsze znaleziska zapisu abdżadem uważa się za zapis fenicki, ale z tego okresu pochodzą też zapisy w języku hebrajskim. Tak więc Żydzi, Arabowie i inne ludy zamieszkujące okolice dzisiejszej Syrii oraz Izraela używali abdżady. To pismo poszło na zachód, gdzie wzięli je Grecy i tak powstał nasz alfabet, który ma także samogłoski oraz na wschód, gdzie powstały abigudy czyli zapis sylab, co jest praktykowane np. w Indiach. Ja będę się w tej audycji posługiwał określeniem alfabet hebrajski, ale pamiętajcie, że jest to w zasadzie abdżad czyli pismo spółgłoskowe. Oczywiście współczesny język hebrajski dodał także samogłoski, tak więc współczesny alfabet hebrajski to już rzeczywiście alfabet, bo zawiera także samogłoski. Nazwa abdżad pochodzi od arabskich liter a, b, g oraz d. Literę g czyta się tam “dż”, a więc nazwa abdżad. Wskazuje to jednocześnie, że podobnym alfabetem posługują się nie tylko Żydzi, ale także Arabowie, a w przeszłości także Fenicjanie. Ale jak powstały te litery? Pierwsze dwie litery alfabetu hebrajskiego nazywa się Alef i Bet. To nie tylko nazwy liter. Te słowa mają swoje znaczenie. Alef możemy znaleźć w Psalmie 8:8, gdzie czytamy: “Owce i wszelkie bydło, Nadto zwierzęta polne”. Słowo “bydło” to w hebrajskim “alef” czyli dosłownie wół. Ten werset można by przetłumaczyć: “Owce, woły, a także zwierzęta polne”. Jeżeli wyobraźcie sobie naszą literę - duże A, ale odwrócone do góry nogami. Ta litera przypomina głowę wołu z rogami. Tak właśnie początkowo zapisywano tą literę jako rysunek głowy wołu. Dopiero Grecy tworząc literę Alfa obrócili ją do postaci, którą my znamy. Druga litera w alfabecie to Bet, a słowo to znaczy dom. Najstarsze wersje tej litery przypominają prostokąt, który symbolizował dom lub namiot. Słowo to oznaczało też rodzinę jak np. w Rodzaju 7:1 gdzie czytamy: “I rzekł Pan do Noego: Wejdź do arki ty i c

20 min
12 MAR

53 - Plemiona izraelskie

Izrael miał dwunastu synów. Naród izraelski dzieli się na dwanaście plemion. Może się wydawać, że od każdego syna pochodziło jedno plemię. Jest to jednak bardziej skomplikowane. Ile było tych plemion? Dwanaście czy trzynaście? Czy dziesięć z tych plemion zaginęło? Z jakich plemion pochodzili Jezus, Apostoł Paweł i inni? Jakub miał dwie żony Leę i Rachelę. Ta pierwsza urodziła mu sześciu synów. O pierwszym w Rodzaju 29:32 czytamy: “I poczęła Lea, i urodziła syna, i nazwała go Ruben, bo rzekła: Wejrzał Pan na niedolę moją, bo teraz mąż mój będzie mnie kochał”. Ten sam rozdział wymienia jeszcze Symeona, Lewiego i Judę. Rachela nie rodziła, postanowiła więc zrobić to co jej babka Sara. W Rodzaju 30:3 czytamy: “A ona rzekła: Oto niewolnica moja Bilha, obcuj z nią, że będzie mogła porodzić na kolanach moich, abym i ja miała z niej dzieci”. Bilha urodziła Dana, a później też Naftalego. Jednak Lea, też dała Jakubowi swoją służącą Zilpę i ta urodziła Gada i Aszera. Później jednak sama Lea także urodziła jeszcze dwóch synów Issachara i Zebulona. Wtedy zaczęła rodzić także Rachela. W Rodzaju 30:25 czytamy: “A gdy Rachela urodziła Józefa, rzekł Jakub do Labana: Zwolnij mnie, abym mógł wrócić na miejsce swoje i do ojczyzny swojej”. Józef był jedenastym synem i ostatnim, który urodził się w Charanie za rzeką Eufrat. Lea urodziła mu: Rubena, Symeona, Lewiego i Judę. Potem Bilha, niewolnica Racheli urodziła Jakubowi: Dana i Naftalego. Później Zilpa, niewolnica Lei urodziła: Gada i Aszera. Następnie Lea zaczęła ponownie rodzić i na świat przyszli: Issachar i Zebulon oraz córka Dina. Ostatecznie także Rachela urodziła Józefa. Narodziny tych 11 synów są opisane w Rodzaju rozdziałach 29 i 30. Ostatni syn Jakuba urodził się niedaleko Betlejem. W Rodzaju 35:18 czytamy: “A gdy uchodziła z niej dusza, bo umierała, nazwała go: Ben-Oni, lecz ojciec nazwał go Beniamin”. Siostry rywalizowały, która urodzi więcej synów. Zmarła Rachela, ale żyła jeszcze jej służąca. W Rodzaju 35:22 czytamy: “A gdy Izrael mieszkał w tym kraju, poszedł Ruben i spał z Bilhą, nałożnicą ojca swego. A Izrael dowiedział się o tym. A synów Jakuba było dwunastu”. Ruben być może wziął nałożnicę ojca, aby ta nie mogła urodzić więcej dzieci, które uznano by za dzieci zmarłej Racheli. Jest to ważne także dlatego, że w tym momencie najstarszy Ruben utracił prawo pierworodnego. Pierworodny syn dostawał dwa działy spadku po ojcu. Ruben jednak za ten występek z Bilhą utracił to prawo. Dostał je Józef. W Rodzaju 48:5 czytamy: “Dlatego teraz do mnie należą obaj synowie twoi, którzy urodzili ci się w ziemi egipskiej, zanim przybyłem do ciebie do Egiptu; Efraim i Manasses będą moimi jak Ruben i Symeon”. Józef miał dwóch synów: Efraima i Manassesa. Jednak Jakub zapowiedział, że będzie ich traktował jak swoich własnych synów. W ten sposób Józef dostał dwa działy, po jednym dla każdego ze swoich synów. Chrześcijan jednak bardziej interesuje linia rodowa Jezusa. W Rodzaju 49 rozdziale są zawarte zapowiedzi Jakuba odnośnie swoich synów. O pierworodnym Rubenie w Rodzaju 49:4 czytamy: “Burzliwyś jak woda, ale nie będziesz miał pierwszeństwa, boś wszedł na łoże ojca swego; splugawiłeś wówczas moje posłanie, na które wszedłeś”. O dwóch kolejnych w Rodzaju 49:5 czytamy: “Symeon i Lewi - to bracia; miecze ich są narzędziami gwałtu”. Nawiązano tutaj do wymordowania przez tych dwóch braci całego miasta za gwałt na ich siostrze Dinie. O czwartym synu Judzie napisano w Rodzaju 49:10, czytamy tam: “Nie oddali się berło od Judy ani buława od nóg jego, aż przyjdzie władca jego, i jemu będą posłuszne narody”. Wskazano tutaj, że potomkowie Judy będą rządzić. Będą królami. Z tej linii rodowej miał też pochodzić mesjasz. Jakub nazywany Izra

19 min
1 MAR

52 - Dolina Kidron

Niestety trudno dziś pojechać do miejsc opisanych w Biblii ponieważ cały czas trwa tam konflikt palestyńsko-izraelski. Miejsce, o którym chciałbym wam dzisiaj opowiedzieć znajduje się we Wschodniej Jerozolimie czyli po stronie Palestyńskiej. Granica między Zachodnią Jerozolimą należącą do Żydów, a tą wschodnią przebiega przy starym mieście, gdzie kiedyś znajdowała się świątynia, a teraz stoi tam muzułmańskie sanktuarium nazywane Kopułą na Skale. Na wschód od świątyni znajduje się dolina Kidron. Jest to długa dolina idącą z północy na południe. Istnieje do dzisiaj ale w czasach opisanych w Biblii była głębsza. Po hebrajsku jest to Nahal Kidron. Nahal dosłownie oznacza strumień, ale w wielu Bibliach jest to tłumaczone jako dolina. Był to strumień, który pojawiał się tylko zimą. Nazywany jest więc czasem potokiem zimowym Kidron. Co o tym miejscu mówi Pismo Święte? Pierwszy raz to słowo pojawia się w 2 Samuela 15:23, czytamy tam: “A cały kraj głośno płakał, gdy wszystek zbrojny lud przemaszerował. Król zaś przeprawił się przez potok Kidron, a cały zbrojny lud przeszedł drogą w kierunku pustyni”. Tamtędy uciekał Dawid z Jerozolimy przed swoim synem Absalomem. Dawid musiał zejść do tej doliny, ale potem wszedł na górę po drugiej stronie doliny. W 2 Samuela 15:30 czytamy: “Dawid zaś wstąpił na górę Oliwną i płakał, wstępując na nią, a głowę miał nakrytą i szedł boso; cały też zbrojny lud, który był z nim, miał głowy nakryte i wstępując na nią ciągle płakali”. Tak więc idąc na wschód z Jerozolimy schodziło się do doliny Kidron, a później wchodziło na górę Oliwną, która stała naprzeciwko Jerozolimy. Uciekającego Dawida obrzucał przekleństwami Szimej. Król Salomon ukarał go później za to. W 1 Królów 2:37 czytamy: “Zapamiętaj to sobie: W tym dniu, w którym oddalisz się stamtąd i przekroczysz potok Kidron, poniesiesz śmierć, a twoja krew spadnie na twoją głowę”. Szimejowi nie wolno było opuszczać Jerozolimy. Potok Kidron został tutaj określony jako granica miasta. Szimej przekroczył tą dolinę i poniósł śmierć. Ten potok przekroczył także Jezus. W Jana 18:1 czytamy: “To powiedziawszy, wyszedł Jezus z uczniami swoimi za potok Cedron, gdzie był ogród, do którego wszedł z uczniami swoimi”. Jezus wyszedł z Jerozolimy. Zszedł do doliny, a później wstąpił na stojącą po drugiej stronie górę Oliwną. Tej górze warto pewnie poświęcić osobny odcinek. Zawsze jednak dojście na tą górę wiązało się z przejściem przez dolinę Kidron. Gdy Jezus wychodził ze świątyni apostołowie zwrócili uwagę na wielkie kamienie, których była zbudowana. Jezus im jednak powiedział, że zostanie ona zaburzona. W Mateusza 24:3 czytamy: “A gdy siedział na Górze Oliwnej, przystąpili do niego uczniowie na osobności, mówiąc: Powiedz nam, kiedy się to stanie i jaki będzie znak twego przyjścia i końca świata?” Zauważmy: Jezus był w świątyni, a zaraz potem znalazł się na górze Oliwnej. Musiał przejść przez dolinę Kidron. Ewangelista Mateusz napisał, że gdy umarł Jezus to zatrzęsła się ziemia i rozdarła się zasłona w świątyni. W kolejnym wersecie, w Mateusza 27:5 czytamy, że pootwierały się grobowce. Aby wyjaśnić o jakie grobowce chodzi cofnijmy się do 2 Królewskiej 23:6 gdzie czytamy: “Kazał usunąć Aszerę ze świątyni Pana poza Jeruzalem do doliny Kidron i spalić ją w dolinie Kidron, zetrzeć ją w proch i proch z niej wyrzucić na cmentarz pospólstwa”. Do doliny Kidron wyrzucano bałwany przy każdej akcji oczyszczania świątyni. Robili to królowie Asa, Ezechiasz i Jozjasz. Jednak ten werset wspomina także o tym, że był tam cmentarz pospólstwa. Być może więc to właśnie ciała ludzi pochowanych na zboczach doliny Kidron wypadły podczas trzęsienia ziemi wspomnianego przez Mateusza. Na koniec warto zwróc

11 min

Biografie mało znanych postaci z biblijnej historii

Creator

Piotr Borowski
Years Active

2020 - 2024
Episodes

59
Rating

Clean
Copyright

© Copyright Piotr Borowski
Show Website

Historie Biblijne