Hoe de GGZ verandert Carlijn Welten

In deze laatste aflevering van deze podcast serie 'Hoe de GGZ verandert' spreek ik met Floortje Scheepers, hoogleraar innovatie GGZ van het UMC Utrecht, over de vraag 'Wat nu?'. Wat is er voor nodig om ál die andere gedachtes, kleine en grote initiatieven, behoeftes en elke andere vorm van verandering in de GGZ verder te brengen? Wat zijn de uitdagingen en hoe gaan we dit samen voor elkaar krijgen?
Voor nu was dit de laatste aflevering van mijn podcast serie 'Hoe de GGZ verandert'.
Mijn grootste dank gaat uit naar Floortje Scheepers voor het mogelijk maken van dit project en die geweldige inhoudelijke verdieping. Ook veel dank voor Niek Hayen die de muziek schreef, en Daan Beens die de pianoliedjes schreef.

 Als voorvechter van het omdenken spreek ik met Jim van Os, hoogleraar in de psychiatrie, over het thema 'Veranderen van visie’ in de psychiatrie, de eerste aflevering van deze podcast. Jim is een inspirerende man die al vele jaren geleden de klokken luidde dat veranderen van koers noodzakelijk is. 
Waarom is het nodig anders te gaan nadenken over psychiatrie? Hoe ziet dit omdenken er dan uit? En welke eerste stap kan jij, werkend in de GGZ, zetten om de verandering in gang te zetten? 

De DSM-5. Het handboek met alle stoornissen, de 'bijbel van de GGZ'. Elk jaar neemt het aantal diagnoses in de psychiatrie toe, op dit moment heeft 10% van de jongeren onder de 18 een professioneel zorgkader. Wat is er aan de hand? Hoe wordt de DSM in de maatschappij gebruikt en moeten we hier in gaan veranderen?

Over dit thema spreek ik Trudy Dehue, emeritus hoogleraar wetenschapsonderzoek, schrijfster van de inspirerende boeken De Depressie Epidemie en Betere Mensen. Een prachtig mens en inspirerende denkster, zorgvuldig in haar gedachtes en alles wat ze zegt en schrijft goed onderbouwt. Toen ze in 2008 het boek De Depressie Epidemie schreef was ze haar tijd te ver vooruit en stuiterde ze op immense kritiek van ons, de GGZ. Gelukkig werd ze 11 jaar later alsnog voor dit werk gewaardeerd door de Akademiepenning, een bijzondere prijs die elke twee jaar aan een belangrijke wetenschapper wordt uitgereikt. 

'Diep geloof in het belang van het betrekken van de (grotere) familie. Aandacht hebben voor (vergeten) familie-verhalen en samen op zoek gaan naar de kracht en de wijsheid die er altijd binnen een familie te vinden is. Want onze familie is onze basis, hier moeten oplossingen gevonden worden.'

Dit vindt Kiltyn Tjin a Djie, een inspirerend en bevlogen familietherapeut, die maar niet begreep waarom de familie in de GGZ en de jeugdzorg zo uit beeld verdween. Ze richtte Beschermjassen op, een prachtige manier om samen met de behandelaar een vastgelopen systeem te horen, weer in hun kracht te zetten om ze zo weer zelfstandig verder te laten gaan. Na 1 à 2 interventies gaat 50% van deze gezinnen weer zonder hulpverlening verder. 

Voor deze podcast mocht ik een Beschermjassen-sessie bijwonen, spreek ik met de ouders van het desbetreffende gezin over hoe zij deze sessie hebben ervaren en vertelt Kitlyn mij over haar visie op het betrekken van de familie.  

De kracht van peer support, het vroegere lotgenotencontact. Hoe ongelooflijk fijn, helpend en belangrijk kan het zijn om in contact te zijn met mensen die hetzelfde lijden kennen, weten hoe het is om stigma in de psychiatrie te ervaren, te zien dat sommigen er doorheen zijn gekomen. De kracht van samen co-creëeren, samen brainstormen over alledaagse moeilijkheden als dagstructuur, betekenisgeving, eenzaamheid, werk, gezond leven etc.

Enik Recovery College is een prachtig voorbeeld van een van de herstelacademie's die nu in ons land opkomen. Gerund dóór en vóór peers, geen behandelaar komt er aan te pas, psychiatrische labels worden losgelaten. De mens wordt gezien en vooral zélf verantwoordelijk gemaakt voor zijn herstel. "Herstel is een keuze", zeggen ze bij Enik.

Over het inzetten van peersupport spreek ik met Martijn Kole en Liselotte. Martijn is een van de founders van Enik. Een gepassioneerde man die prachtig spreekt over het lijden van het leven en de plek die het terug moet krijgen in het gesprek en het leven. Liselotte is een deelnemer van Enik en vertelt mij over haar ervaring in het in contact komen en zijn met lotgenoten.

'We moeten terug naar een maatschappij waarin er weer meer variatie wordt geaccepteerd want de norm van de maatschappij is te strak geworden.'

Je kan je voorstellen dat bij een steeds strakkere norm, er steeds meer kinderen, jongeren en volwassenen búiten de norm vallen. Vaak wordt er dan gewezen naar de GGZ: 'er zal vast een psychiatrische verklaring voor zijn dat pietje niet goed mee komt op school'. Een psychiatrische diagnose ontschuldigd in het eerste moment, maar helpt het ook op de langere termijn?

Voor het thema 'normaliseren' als thema van verandering in de GGZ, interview ik Bert Wienen en Bas Rodijk. Bert Wienen is een bevlogen en inspirerende onderzoeker die zich al jaren bezighoudt met en inzet voor dit thema. Hij vindt dat we weer meer naar de context moeten kijken in de jeugdzorg, de GGZ en op scholen, minder moeten inzoomen op het kind of de jongeren. 

Bas Rodijk heeft vanaf zijn vierde levensjaar uitgebreide ervaring in de psychiatrie en de jeugdzorg, werd jaren vrijwillig uit huis geplaatst. Nu zet hij zijn eigen ervaring in als projectleider van de werkplaats Samen Normaliseren.