Nivoz Podcast Nivoz

We are valuable, each of us. But together we hold the greatest value. Aan het woord in deze speciale NIVOZ-podcast is Kanja Waithira, initiatiefnemer van stichting Normal Difference. De Ubuntu filosofie ligt ten grondslag aan de werk- en denkwijze. I am, because we are. En daarin is in deze gefragmenteerde, ongelijke wereld een groot gebrek. Dus wat betekent dat voor onderwijs?
De voertaal is Engels in deze podcast. Maar taal maakt soms niet zoveel uit om elkaar als mede-mens te verstaan. Kanja is vanaf 2008 in Nederland en komt van het Afrikaanse continent. Hij werd onlangs verkozen tot Rotterdamse Wijkraadslid van 2023. En ‘Normal Difference’ was tegelijk genomineerd voor de Rotterdamse kinderrechten Award. Maar voor Kanja – zo veel is direct duidelijk - gaat het niet op de eerste plaats over prestaties, prijzen of resultaten. Hij nodigt uit om in gesprek te komen, om samen op weg te gaan en vanuit verbondenheid te leven.
Dit podcast-gesprek - met Rob van der Poel - is een goed voorbeeld, vindt hij. ‘Just like we sit here together. This is the power of the natural system. Because we are sharing, we do not know who else is going to connect to what we are sharing. But i don’t doubt that there will be somebody who can find something to say on the topics we are talking about. Because it is not my topic, it is not your topic, we are talking about WE.’
De huidige staat van de wereld – de aarde, de mensen - gaat hem aan. De mentale gezondheid, de eenzaamheid en de depressie, door alle sociale lagen van de bevolking, in kleine en grote organisaties, in hoog en laag onderwijs, de aantallen lopen nog steeds op. Kanja – zelf woonachtig in de Rotterdamse wijk Carnisse probeert met zijn stichting Normal Difference daarin iets te betekenen. Iets fundamenteels.
‘We need to change the way we are educating our children. We need to teach them more values of WE and how to create a WE. So that the I cannot be a struggle for them. When I am by myself, or when I am in my I-world, i cannot believe that there is somebody who can stretch their hand and hold on to me. We are taught to believe that. So when we are not trusting each other, that means that we are being taught how to make distance. So what does that mean? The life of distance. It doesn't matter what you're teaching your child, what does that mean?’
Normal Difference is 15 jaar terug opgericht en vindt zijn oorsprong in Kenia, daar waar Kanja en Olive, zijn partner, notabene als elkaars buurjongen en meisje zijn opgegroeid. Daar – in Nairobi – ontstonden de eerste programma’s waarmee jongeren van de straat werden gehouden en veerkracht opbouwden. Sport en acrobatiek, kunst, maar vooral community empowerment. Gewoon, ruimte maken voor het verschil en elkaars unieke gift. Of zoals Kanja het zegt: ‘That's why your differences make so much sense. By being normal. Because if I can see your difference and you can see mine, and we choose to use the common thing that we have together, we have strength.’
En dat is wat anders dan wij in de Westerse samenleving gewend zijn, benadrukt Kanja. Because, this is not me making you to question yourself – it is me saying that this is space for each and every individual here.’ Of nog iets duidelijker. ‘Never underestimate the mind of a person, regardless of which side that person is.’ Immers: ‘The most beautiful thing a human being can bring, is when he shares his mind and thoughts with you. It's like a golden moment, sharing the authentic way of thinking. That mind doesn't just think that way. It's a system, a natural system. He is here, now, talking to you. It is him taking part or doing his role on his time here. You see!?’
Normal Difference is behalve in Kenia dus nu ook alweer meer dan tien jaar actief in Rotterdam. En dan spreek je over gezondheid, sociale cohesie en re-integratie. Wat er gebeurt is laagdrempelig, uitnodigend, waarderend. Er is een ruimte voor muziek, voor beweging en voor kunst, vo

Inclusive dance is not dancing with empathy, but dancing with experience.In deze NIVOZ-podcast luister je naar Joop Oonk, artistiek leider van Misiconi, gevestigd in Rotterdam. We bezoeken een repetitie van het inclusieve dansgezelschap, ervaren haar manier van werken en ontdekken oriëntaties met pedagogische waarde en betekenis.
De 35-jarige Joop Oonk is een pionier als het gaat om inclusieve podiumkunsten. Vanaf 2013 heeft ze het werkveld veroverd met haar innovatieve en gemixt dansgezelschap ‘waar ongelijkheid de grootste troef is’. Zo staat het op de website geschreven. Heeft de naam Misiconi daar iets mee van doen? ‘Nou nee,’ vertelt ze met een glimlach, ‘dat woord betekent dus eigenlijk niks. Het is een verzonnen naam. Maar het is wel een koosnaampje voor mijn zusje geweest, toen ze klein was. Maar dan zeg ik er wel direct bij: ik ben dit niet begonnen vanwege haar. Er zijn meerdere puzzelstukjes die bij elkaar zijn gekomen.’
Joop is geboren in Thailand en gedeeltelijk opgegroeid in Oman. Ze heeft drie zussen waarvan er één het syndroom van Down heeft. Dat was voor haar allemaal niks vreemds. Pas op latere leeftijd, eenmaal terug in Nederland, beseft ze dat de dingen uit haar jeugd zijn invloed hebben op hoe ze naar het leven kijkt, naar wat ze belangrijk vindt, ook in haar (artistieke) werk. In eigen taal: ‘Ik wil doordringen tot het wezen, tot mijn innerlijke zelf en tot anderen. Een fluïde proces waarin waarneming, herinnering, ervaring - in samenspraak met de omgeving en de wereld - centraal staan.’ 
Voor deze podcast bezoeken we Joop in haar eigen studio in de Rotterdamse wijk Lombardijen, daar waar ze met acht dansers een repetitiemiddag beleeft voor een van de Misiconi-voorstellingen. NIVOZ-redacteur Marco Martens - zelf podiumkunstenaar – gaf de aanzet en was indirect gewezen op Joops inclusieve praktijk. Noemi Bardas - verbonden aan het Rotterdamse Corpo -  en Rob van der Poel – aangezet vanuit eigen danservaring en belichaamde kennis - volgen als nieuwsgierige collega’s.
Ze laten zich verrassen en inspireren door wat ze zien, nog voordat ze met Joop aan tafel gaan. Vervolgens praten zij haar publiek bij. Joop: ‘Jullie hebben een eerste repetitie gezien van nieuw werk dat gaat over vallen. Ik heb gekeken. Wat ervaren de dansers? Wat voor manieren van vallen zijn er?  Maar ook, wat is het metaforisch en symbolische wat in vallen zit? Dus controle/geen controle, maar ook dat alles in het leven opeens anders, of zelf afgelopen kan zijn. Dit soort experimentjes doe ik voordat ik een concept uitdenk. Dit soort momenten zijn heel fijn om al wat informatie in te winnen. Wat kan ik ermee? Wat kan een groep ermee?’
Joop vertelt in deze podcast over sleutelmomenten, over inclusie en over een way of life. In 2012 vielen voor haar puzzelstukjes op hun plek toen ze ging studeren in Engeland aan de University of Surrey. Tijdens haar Master Dance Cultures en choreografie werd ze uitgenodigd voor een stage bij Stopgap Dance Company: een van de meest vooruitstrevende dansgezelschappen op het gebied van werken met dansers die een beperking hebben. 
‘Ik kwam er voor het eerst binnen en zag een groep mensen, zó divers. Het was een groot feest. Het was van iemand in een elektrische rolstoel naar iemand die krukken gebruikten. Van iemand in een trolly met een infuus eraan, tot mensen met een verstandelijke beperking. Ik kwam uit die les en ik dacht: ja, dit sluit eigenlijk al heel erg aan bij hoe ik werk. Het voelde goed en ik kon er direct wat mee. Ik heb gevraagd of ik er een stage kon doen en ben er een paar jaar gebleven.’
Rond 2015 besloot ze haar eigen pad te lopen en begon ze in Rotterdam, eigenlijk from scratch. Maar wel met een overduidelijke passie en missie. Een route – stelt ze vast - waarin veel gebeurt en gebeurd is, in alle opzichten. ‘Ik leef Misiconi, elke dag. Alles wat ik hier doe en leer, neem ik mee naar huis. Maar ook andersom. Het zet me aan het denken. Ik he

Michiel Brink laat in deze NIVOZ-podcast horen dat de activiteiten van stichting Hogedrukgebied voor de kinderen en volwassenen in de Rotterdamse wijken Charlois, Pendrecht en Zuidwijk verschil maken. ‘Het leven hier is niet gemakkelijk, er kan soms heel weinig. Ons doel is om kunst toegankelijk voor iedereen te maken, ongeacht leeftijd of achtergrond. Om het zonnetje te laten schijnen.’
In deze tweede aflevering van de podcastserie ‘De wijk als leeromgeving’ staat onze schijnwerper op de bijdrage die Michiel met zijn stichting levert aan de emancipatie, de participatie en aan de verbondenheid in buurten en wijken. Onder de naam Hogedrukgebied worden er al meer dan vijftien jaar creatieve projecten, expositie en workshops aangeboden voor kinderen en volwassenen. ‘Maar we werken als kunstenaars,’ zo benadrukt hij. ‘We proberen – zeg maar - een zaadje te planten in het hoofd van kinderen, zodat ze zien van hé, ik heb dat gemaakt, ik kan eigenlijk best wel wat.’
Zelf is Michiel al meer dan veertig jaar muzikant – bij de Aardappeleters, die je ook in deze podcast terug hoort. En op basisscholen in de wijk staat hij bekend als Meester Mozaïek. Toch, vertelt hij, ligt de oorsprong van stichting Hogedrukgebied eigenlijk in een verder verleden. In Spangen, in Rotterdam-West. ‘Ik heb het nu over 1974. Met een groepje kunstenaars wilden we samen projecten doen, maar daar hoorde natuurlijk ook een eigen ruimte bij. Toen ik de huurprijs noemde, had een aantal dat geld niet. Toen hebben we halverwege een schot geplaatst. Aan de voorkant deden we tweedehandsboeken, platen en stripverhalen verkopen. Daardoor kregen wij de hele buurt binnen. Maar de mensen werden natuurlijk nieuwsgierig wat we achter aan het doen waren. Toen ontdekte ik dat als je op een begrijpelijke manier praat, dat er doodgewoon belangstelling is. Dat heeft wel mijn visie op kunst gevormd.’
Vanuit het Hogedrukgebied zet een groep vakdocenten zich met passie in voor de stad. Zij initiëren, plannen en begeleiden kunstzinnige activiteiten en projecten, die verbinding, creativiteit en culturele educatie bevorderen. En Michiel en de zijnen staan inmiddels in hun missie niet alleen. ‘De doelstellingen van veel initiatieven overlappen elkaar, maar dat is prima. Wij doen bijvoorbeeld veel met de kinderfaculteit in Pendrecht, ook een fantastische organisatie. Ik vind, je moet nooit op eigen kracht iets opzetten, terwijl anderen ook met iets dergelijks bezig zijn. Je moet elkaar niet beconcurreren. Als je samenwerkt, komen er mooie dingen tevoorschijn. Alleen vraagt dat wel om het eigen belang soms een klein beetje opzij te zetten.’
Eerder was er een aflevering in de serie De wijk als leeromgeving van stichting Alle Ruimte, met Marieke Haandrikman, lees en luister hier

In deze NIVOZ-podcast spreekt socioloog en onderzoeker Iliass El Hadioui over zijn eigen schooltijd en zijn recente werk op scholen om een cultuur te bouwen met veel vertrouwen. ‘Iedere hervorming begint met definiëren wat je wilt behouden.’
In het eerste deel van het gesprek met Jan Jaap Hubeek vertelt Iliass meer over de mens achter de professional, achter zijn vele werktitels: ‘Onderdeel van mijn mens-zijn is dat ik heel moeilijk in een hokje pas. Ik kan me niet voorstellen dat ik iets fulltime doe, in een afgebakende omgeving.’
Iliass beweegt tussen de wetenschap en de praktijk in. In die tussenruimte voelt hij zich het meest senang. Omdat er vrijheid is, veel wind waait, risico’s liggen, maar ook veel kansen, licht hij toe.
Schooltijd
Een docent zei eens ‘Ik vind niks erger dan verspild talent’. De opmerking maakte diepe indruk op Iliass, die zelf graag naar de havo wilde in plaats van het vwo, omdat veel vrienden daar zaten en het veel gezelliger overkwam. Maar de route ernaartoe werd versperd door deze docent. Dan moest hij maar naar een andere school gaan, in een andere plaats. De docent wist dat Iliass dat niet verkocht zou krijgen aan zijn ouders en bleef op het vwo. Niet alleen de dreiging droeg bij aan die beslissing, maar vooral het geloof in zijn kunnen van deze en andere docenten. ‘Ik heb in positieve zin meegemaakt wat er gebeurt als je een schoolcultuur hebt vanuit hoog vertrouwen,’ zegt Iliass zelf.
Vakken als filosofie droegen bij aan de omschakeling, waardoor Iliass zich echt betrokken en verbonden begon te voelen en zich serieuzer ging inspannen. Zijn ijver en scherpe en kritische blik kwamen steeds meer tot ontpopping in de tweede helft van zijn middelbare schooltijd.
Drijfveren en bronnen
Iliass’ examentijd was in de tijd van de opkomst van Pim Fortuyn, een maatschappelijke context die natuurlijk ook meedeed in zijn keuze voor de studie sociologie.  De vraag naar de link tussen zijn werk en eigen biografie beantwoordt hij met de constatering dat anderen in zijn omgeving niet dankzij, maar ondanks de schoolcultuur iets van hun leven hebben gemaakt. Samenvattend is “bevrijding” Iliass’ hogere doel, dat wil zeggen de bevrijding of het loskomen van alle projecties van volwassenen op kinderen en hun ontwikkeling.
Veel onderwijsmensen kennen het werk van Gert Biesta, waarin de drie doeldomeinen kwalificatie, subjectificatie en socialisatie centraal staan. Minder bekend is dat veel eerder andere, niet-Europese, gelijksoortige denkers conclusies hebben getrokken over de doelen van het onderwijs. Iliass noemt het werk van de Islamitische Al-Ghazali toe (geboren in 1058), die persoonsvorming centraal stelde. (ps. Om dat onderwerp goed uit te diepen, zal er een nieuw op te nemen podcast geheel hieraan gewijd worden).
Kansengelijkheid
In discussies over onderwijs ontstaat soms een tegenstelling tussen een sterk (wetenschappelijk onderbouwde, evidence informed) didactische aanpak versus een pedagogische aanpak waarin subjectificatie centraal staat in het aanpakken van kansenongelijkheid. De twee kunnen natuurlijk niet zonder elkaar, betoogt Iliass. Hij legt uit dat sommige kinderen – die je op taalgebied minder kansrijk zou kunnen noemen – baat kunnen hebben bij expliciete directe instructie, maar óók verdiepende materie die hen als persoon of subject ontwikkelt. En-en dus.
Om dat te verwezenlijken, moeten docenten overtuigd zijn van de waarde van deze ‘en-en’ aanpak, De basis daarvoor ligt in de docentenopleidingen, die volgens Iliass te vaak het accent leggen op het een of het ander.
Iliass neemt het op voor de professional door te stellen dat het belangrijk is goede dingen goed te doen, en dat het een leraar niet te verwijten valt dat hij/zij niet alles meteen goed kan doen, omdat er ‘grote golven’ zijn die de samenleving nu veranderen (culturele diversiteit, pluriformiteit, sterke secularisatie).
In zijn werk met de Transformatieve school, een professiona

De wijk als leeromgeving. Zo heet de nieuwe podcastserie van NIVOZ, als kersverse medebewoner van de wijk Charlois in Rotterdam-Zuid. In de eerste aflevering komt Marieke Haandrikman aan het woord, initiatiefnemer van stichting Alle Ruimte. ‘We zijn begonnen met het idee om kinderen uit de schoolbanken te halen en hen naar die plekken te brengen waar kunstenaars wonen en werken, om daar mooie lessen te beleven.’
Stichting Alle Ruimte laat kinderen en jongeren aan de slag gaan met vakmensen en kunstenaars in de wijk. De focus ligt op leren, ontdekken en maken. Met hoofd, hart en handen. ‘Alle Ruimte is ontstaan vanuit de kunstenaarsrijke gemeenschap die Oud-Charlois heeft en die vrij uitzonderlijk is,’ vertelt Marieke, die zelf een jarenlange ervaring heeft als docent en coördinator in kunst-, cultuur-, en yoga-onderwijs. Met Liesbeth Eshuis, die helaas twee jaar geleden overleed, ontstond in 2018 het eerste idee. Marieke vormt de ondersteunende brug tussen school en vakmensen. Deze persoonlijke begeleiding zorgt ervoor dat de lesprogramma's inhoudelijk en didactisch goed doordacht zijn.
Het gesprek met NIVOZ-redacteur Rob van der Poel vindt plaats bij WOLk, een van de twee plekken in de Wolphaertsstraat die de Bewonersvereniging W1555  bezit en waarvan ook Marieke al sinds 2007 deel uitmaakt. In de ruimte is een groep kleuters van de Islamitische basisschool Ibn-i Sina in de weer met een enorme rol tekenpapier en stiften. Robin Becker is de kunstenaar waar de kinderen vandaag mee optrekken en die met zijn expositie Notaties 21-26.07.23 direct mijn aandacht trekt. Op de vier witte wanden van WOLk is flink huisgehouden. ‘Het is een kakofonisch geheel geworden, ja. Alles zwart op wit. Elke keer als ik hier kom zie ik weer iets nieuws. De kinderen maken een eigen nieuw notenschrift. Hoe ziet een bepaald geluid eruit? Dat vertalen ze naar eigen beeld.’
Ook de Dr. A. van Voorthuysenschool uit de Wielewaal – een van de vele deelwijken in Charlois - is aangesloten in een programma, zo vertelt Marieke. De continuïteit van de lessen – het samen blijven optrekken, zowel met de kinderen als met de leerkrachten, de mensen in de wijk en de school - is daarin misschien wel het allerbelangrijkste en de grootste kracht. ‘Eigenlijk willen we iets ontwikkelen wat echt blijvend is op de school of in het curriculum van de kinderen. Dus dat je van groep één tot en met acht elk jaar op een plek in de wijk met een kunstenaar met andere verschillende kunstenaars kunst mag beleven. Zo worden het ook geen kunst- of knutsellesjes zeg maar, maar echt een vertaling van de eigen beroepspraktijk naar deze leerlingen toe.’
De programma’s van Alle Ruimte zorgen voor sociale cohesie in de wijk door verschillende groepen mensen met elkaar te verbinden. Hierdoor komt de buurt tot leven en wordt bijgedragen bij aan een stevige basis voor kinderen en jongeren in een leefbare wijk en dragen ze bij aan toekomstbestendig onderwijs. En voor de goede verstaander: Alle Ruimte blijft – zo geeft Marieke aan – natuurlijk altijd ook een relatief begrip. ‘We zijn continu bezig met randvoorwaarden scheppen om die ruimte te geven. Dus het gaat wel degelijk over roosters en over lesplannen. Maar we ontwikkelen wel samen die lesplannen. Wat willen we weten van elkaar voordat we met de lessen starten? Wat spreken we af? Het is niet zomaar natuurlijk. Nee. Maar binnen die ruimte is er alle ruimte.’

HBO-studenten leren denken over conflicterende waarden, maar Pamela den Heijer (Hogeschool Rotterdam) miste aandacht voor gevoelens en emoties die daarbij meespelen. Ze promoveerde op dit onderwerp en stelt dat meer affectieve leerervaringen de praktische wijsheid van de studenten kan versterken. In deze podcastaflevering vertelt ze over haar promotieonderzoek en geeft ze voorbeelden van hoe affectieve leerervaringen eruit kunnen zien.