Drzazgi Świata Kamila Kielar

Ostatnia rewolucja w Iranie, która wybuchła śmierci Kurdyjki Mashy Amini, aresztowanej za niezgodne z obowiązującym w kraju prawem noszenie hidżabu, była długa, masowa oraz rozprzestrzeniła się w Internecie oraz po całym świecie. Ale półtora roku od jej wybuchu warto zadać pytanie, czy coś ona zmieniła? Czy setki milionów udostępnień, hasztagów i filmików przyniosły jakiś skutek?

Świat chciałby, żeby te skutki i zmiany były natychmiastowe, jasno widoczne i spekakulaerne, jak obalenie dyktatury. Ale czy zawsze tak wygląda rewolucja, kiedy różni ludzie mają różną wizję wolności? I jak bardzo Irańczycy są zmęczeni prostestowaniem, skoro od kilkudziesięciu lat wychodzą na ulicę, a pozornie niewiele się zmienia?

Do rozmowy zaprosiłam Emilię Pluskotę i Anahitę Rezaei. Emilia to dokumentalistka i badaczka kulturowa zakorzeniona w nurcie edukacji globalnej. Reżyserka i producentka wykonawcza filmu dokumentalnego pt. „Jina”, opowiadającego historię irańskich kobiet biorących udział w rewolucji przeciwko Islamskiej Republice Iranu oraz producentka filmu dokumentalnego „Stolen Fish” o eksploatacji zachodniego wybrzeża Afryki przez chińskie fabryki mączki rybnej. W swojej pracy wykorzystuje narzędzia z antropologii kulturowej i skupia się na migracji oraz uchodźstwie.

Anahita to artystka wizualna, która jako nastolatka spędziła kilka lat w Teheranie, by ponownie wraz z rodziną wrócić do Polski. Specjalizuje się w fotografii i produkcji filmów dokumentalnych, jest Pasjonatką przyszłości sztuki, projektowania i rzemiosła.

Mit amerykańskiej wyjątkowości jest ciągle silny, nie tylko w samych Stanach Zjednoczonych, ale i w wielu miejscach na ziemi. Codziennie też konsumujemy ogromna ilość amerykańskiej popkultury, która sprawia, że tamtejsze spojrzenie traktujemy jako obowiązującą normę. Przejawów amerykańskiego soft power, z którym się spotykamy każdego dnia, nie sposób nawet wyliczyć. I to niezauwanie reszty świata ma to oczywiście równie liczne skutki.

Bezpośrednim pretekstem do rozmowy był na wskroś amerykańskocentryczny esej Rebeki Solnit, z którą w tym odcinku polemizujemy razem moim gościem, czyli Maćkiem Okraszewskim. W swoim artykule Solnit opowiada o walce o przyrodę rdzennych społeczności, ale gdyby spojrzeć globalnie, a nie tylko przez pryzmat Stanów i Kanady, cała teza artykułu się wali i całkiem traci swoją siłę, a do tego buduje fałszywy obraz świata.

Maciek Okraszewski to twórca i autor niezwykle popularnego i cenionego podcastu Dział Zagraniczny, którego – tu jestem pewne – nie muszę Wam przedstawiać. Maciek specjalizuje się w tematach iberoamerykańskich, choć chętnie podejmuje się też opowiedzenia niedoraportowanych wydarzeń z innych kręgów kulturowych.

Mój podcast powstał z potrzeby mówienia o rzeczach ważnych i istnieje dla słuchaczy i dzięki ich finansowemu wsparciu. Jeśli więc uważasz tę audycję za wartościową, możesz wesprzeć mnie dowoloną kwotą w serisie Patronite. Więcej szczegółów na ten temat znajdziesz na stronie www.patronite.pl/kamilakielar

Czemu nas nie interesuje to, co jest pod wodą? Dlaczego pomimo, że to, co się dzieje w oceanach ma gigantyczny wpływ na życie na lądzie tak rzadko zaglądamy pod wodę?

Z prof. Janem Marcinem Węsławskim rozmawiamy o wielkich, podwodnych lasach wodorostów, czyli ekosystemach, które dają schronienie i pożywienie tysiącom gatunków zwierząt, któe w ogromnych ilościach sekwestrują dwutlenek węgla i które są kluczowe dla stabilności oceanów.

Rozmawiamy też o tym, że musimy się nauczyć chronić przyrodę dla niej, po prpstu dlatego, że istnieje, a nie tylko dlatego, że mamy z niej pożytek?
Zanurzymy się w wody Zatoki Puckiej, której dno jeszcze kilkadziesiąt lat temu było porośnięte trawą morską. Ale też dyskutujemy o tym, że nie chcemy żyć byle jak, dla wielu osób istotna jest jakość życia. Co ma z tym wspólnego sytuacja w morzach?

Moim gościem jest prof. Jan Marcin Węsławski, szef Instytutu Oceanologii PAN.

Jest jedna wyspa i po jej północnej stronie odbywa się krwawa wojna domowa, a na południu wypoczywają masowo turyści, którzy nawet nie wiedzą, co dzieje się kilka godzin jazdy samochodem dalej? Jak to możliwe, że podobnie jak turyści, świat nie zwrócił uwagi na śmierć kilkudziesięciu tysięcy cywilów, zabitych w północno-wschodniej Sri Lance tylko w ciągu pięciu miesięcy 2009 roku.
Dlaczego zauważamy jedne konflikty, a innych nie?

Wojna domowa na Sri Lance, okrututna, krwawa, z wyrzucnymi z kraju dziennikarzami, to wojna nierozliczona. Lankijski rząd lekką ręką przemianował długotrwały konflikt etniczny na element globalnej „wojny z terroryzmem”, zamykając w ten sposób usta tym wszystkim, którzy mogliby ująć się za ofiarami.

Z Patrykiem Bułhakiem rozmawiam o tamilskich kobietach - wtedy często wstępujących do armii lub będących partnerkami tych, któzy walczyli, a dziś - wciąż stygmatyzowanych i odczuwających skutki tamtejszej wojny domowej.

Patryk jest fotografem i podróżnikiem, ukończył warszawską Akademię Fotografii. W swoich projektach fotograficznych głównie skupia się na postawie człowieka wobec skomplikowanych przemian społeczno – kulturowych, w różnych częściach świata, jak również na historii regionów i jej wpływie na kształtowanie współczesnych relacji międzyludzkich. Bardzo często szczególną uwagę poświęca sytuacji kobiet zwł. w kontekście praw człowieka.


Miejsce: Sri Lanka

Wesprzyj podcast: https://patronite.pl/kamilakielar

Według antropologów małżeństwo monogamiczne pojawiło się na samym początku budowania społeczeństw - jest więc najbardziej archaicznym typem relacji mężczyzna - kobieta. W kulturze judeo-chrześcijańskiej monogamia uchodzi za jedyny dopuszczalny, społecznie akceptowalny i prawnie poprawny rodzaj relacji między dwoma dorosłymi osobami. Ale w większości kultur świata istnieje dużo szerszy wachlarz międzyludzkich relacji – między innymi poliandria, poligynia, ginegamia, lewirat czy sororat, a nawet małżeństwo z duchem. W dodatku w tych kulturach, w których praktykowanych jest wiele typów małżeństw, monogamia jest najrzadziej wybieraną.

Czym jest małżeństwo i dlaczego tak wąsko na nie patrzymy? Czemu patrzymy na małżeństwo jak na rolę społeczną a nie jak na relację międzyludzką?

Do wędrówki przez świat relacji i związków oraz przyjrzenia się różnym typom małżeństw zaprosiłam profesora Waldemara Kuligowskiego, kierownika Zakładu Antropologii Kulturowej na UAM w Poznaniu. Waldemar Kuligowski prowadził badania terenowe w Europie, Azji i Ameryce Północnej. W dorobku ma kilkanaście książek i ponad sto pięćdziesiąt artykułów naukowych. Odznaczony odznaką „Zasłużony dla Kultury Polskiej”. Ostatnio opublikował trylogię: "Trzecia płeć świata", "Małżeństwa świata" i "Domy świata".

Kogo i dlaczego spotyka się podczas wędrówek po górach, i czy mitem jest że osoby czarnoskóre po prostu nie lubią aktywności na świeżym powietrzu. Czemu tak naturalna dla niektórych rzecz jak wyście na wycieczkę, dla innych jest społecznie nieosiągalna.

Goscinią odcinka jest dr Paulina Napierała z Instytutu Amerykanistyki UJ