Een Economie voor de 22e eeuw College van Rijksadviseurs

In de podcastserie Een economie voor de 22e eeuw gaan Rijksadviseur Wouter Veldhuis en host Marnix Kluiters op zoek naar een economie voor de toekomst. Naar een economie die het welzijn van de mens en het behoud van onze planeet centraal stelt. In een reeks gesprekken met toekomstdenkers en visionairs praten zij over eigendom, de energietransitie, grondstoffenschaarste, geopolitiek, migratie en demografie. En hoe je met ruimtelijke ordening de weg vrij kunt maken voor een duurzame economie voor de toekomst. 

Wat hebben economie en ruimtelijke ordening met elkaar te maken? In een land waar ruimte schaars is en belangen met elkaar conflicteren, krijgt Rijksadviseur voor de fysieke leefomgeving Wouter Veldhuis vaak de vraag: hoe gebruiken we de ruimte in ons land en voor welk doel? Ondanks de problemen die we dagelijks zien, zijn we gegijzeld door het heden. Met man en macht houden we vast aan wat we kennen, aan een economie die draait op private winst. Willen we een economie die menselijk welzijn en het behoud van onze planeet centraal stelt, dan moeten we daartoe een visie ontwikkelen. Kennis van de grote onderstromen die onze economie sturen, is daarbij cruciaal. Hoe geopolitiek, energie, grondstoffenschaarste, grondeigendom, migratie en demografie van invloed op de economie en de ruimte in Nederland? 

Nederland is onlosmakelijk verbonden met de rest van de wereld. Welke geopolitieke verschuivingen zijn van invloed op Nederland en onze economie? De dominantie van het westen neemt zowel in economisch als politiek opzicht af. Azië en Afrika staan klaar om de komende eeuw een prominente plaats te (her)nemen op het wereldtoneel. We bevinden ons in een mondiaal schaakspel. Samen met filosoof Haroon Sheikh duiken we in de wereld van geopolitiek. Een zoektocht naar hoe we onze unieke troeven, zoals onze ligging in de delta en de vruchtbare landbouwgrond, kunnen inzetten voor een duurzamere wereld. Een gesprek over samenwerking, afhankelijkheden en zelfvoorziening, als land en als Europa. Hoe beïnvloeden geopolitieke verschuivingen de toekomst van Nederland en wat betekent dat voor ruimtelijke keuzes nú?

Energie is het fundament onder onze economie. De energietransitie waar we middenin zitten, dwingt ons tot keuzes. Keuzes over waar de energie wordt opgewerkt, wie er gebruik van mag maken en tegen welke voorwaarden. Met Laetitia Ouillet, specialist in warmtetransitie en de energiemarkt, gaan we in gesprek over de uitdagingen waar de energietransitie ons voor stelt. Is er wel sprake van schaarste, of hebben we te maken met een tijdelijke dip en komt er een periode van energie-overvloed aan? Hoe beïnvloedt het denken in termen van schaarste onze huidige keuzes? En belangrijker nog: hoe voorkomen we dat we onszelf in de toekomst vastzetten door nu verkeerde keuzes te maken? 

Met industrieel ecoloog René Kleijn duiken we in het domein van mijnbouw en verkennen we de mogelijke impact van de winning van grondstoffen op ons ruimtegebruik. Met recente ontwikkelingen zoals de heropening van bruinkoolmijnen in Duitsland als achtergrond, onderzoeken we welke grondstoffen we nodig hebben in een circulaire economie, waar die vandaan komen, en of Europa zelf weer meer mijnbouw nodig heeft. We verkennen de ruimtelijke gevolgen daarvan voor Nederland en bespreken hoe circulair gebruik van kritieke materialen de vraag naar grondstoffen kan verminderen. En tot slot: wat kan Europees beleid daarin betekenen?

In deze aflevering schudden we aan de grondvesten van de huidige economie: eigendom en kapitaal. Hoe een samenleving eruit ziet wordt in de basis bepaald door hoe we omgaan met de productiemiddelen grond, arbeid en kapitaal. Is het in een economie die menselijk welzijn en het behoud van de planeet centraal stelt wel wenselijk om te denken in termen van particulier bezit van grond? Of is er een fundamentelere omslag nodig? Met haar vernieuwende kijk op grondeigendom neemt Damaris Matthijsen ons mee in een zoektocht naar een nieuw samenspel tussen overheid, burger en ondernemer. Waarbij de vruchten van collectieve arbeid bijdragen aan de reële economie. En waar vertrouwen een sleutelbegrip is.