Narodowe Centrum Nauki Narodowe Centrum Nauki

W najnowszym odcinku podcastu koordynatorki dyscyplin NCN dr Anna Wieczorek i dr Magdalena Wyszkowska-Kolatko opowiadają o roli koordynatorów, przebiegu panelu ekspertów i warsztatach dla wnioskodawców.

Pierwszy podcast NCN został nagrany na początku ubiegłego roku. Do tej pory ukazało się dwanaście odcinków. Najpopularniejszym jak dotąd nagraniem jest rozmowa z udziałem dr inż. Eweliny Szymańskiej-Skolimowskiej, dr inż. Tomasza Szumełdy i prof. Jacka Młynarskiego, dwójki koordynatorów dyscyplin NCN i eksperta biorącego udział w ocenie wniosków.

Temat oceny wniosków kontynuujemy w najnowszej rozmowie. W studiu spotkały się dr Anna Wieczorek, koordynatorkadyscyplin w dziale nauk ścisłych i technicznych, dr Magdalena Wyszkowska-Kolatko, koordynatorka w dziale nauk o życiu oraz – prowadząca podcasty – Anna Korzekwa-Józefowicz. Na początku rozmowy gościnie przypominają kim są koordynatorzy dyscyplin, eksperci i recenzenci oceniający wnioski w NCN oraz jak przebiega sama ocena. Zwracają uwagę, jak ważne z punktu widzenia badaczki i badacza starającego się o grant, jest poznanie tego procesu. – Zrozumienie, co się dzieje z państwa projektem po złożeniu go do NCN, ułatwi państwu przejście od świetnego pomysłu do równie świetnego projektu. Już w momencie przygotowywania wniosku, warto się postawić w roli ekspertów, którzy będą ten wniosek czytać i oceniać, i w taki sposób przygotować opis, aby z jednej strony ułatwić ekspertom zrozumienie projektu, z drugiej po prostu zainteresować ich tak, aby chcieli w ten projekt zainwestować publiczne pieniądze – mówi Magdalena Wyszkowska-Kolatko.

Anna Wieczorek podkreśla, że w procesie oceny wniosków bardzo ważne jest sięganie po najlepszych specjalistów i eliminowanie konfliktu interesów. W 2023 roku w ocenie wniosków w NCN wzięło udział około 10,5 tys. ekspertów i recenzentów. Ponad 90 proc. z nich to naukowcy afiliowani w ośrodkach zagranicznych. – Nieraz mamy do czynienia z tematykami bardzo niszowymi, z projektami przy których współpracuje wielu naukowców, także znalezienie i dobór odpowiedniej osoby, która nie będzie miała konfliktów jest wyzwaniem, no ale mając do dyspozycji cały świat, radzimy sobie z tym – wyjaśnia koordynatorka.  

Zasadnicza część rozmowy dotyczy ostatniego etapu oceny wniosków, czyli przebiegu panelu ekspertów. Koordynatorki dyscyplin pytane są m.in. o to ilu ekspertów bierze udział w pracy panelu, ile wniosków oceniają, jak wypracowuje się konsensus i tworzy listy rankingowe wniosków. Rozmówczynie opowiadają także o warsztatach dla wnioskodawców, w tym o próbnych panelach, w trakcie których badacze i badaczki mogą wcielić się w rolę ekspertów oceniających wnioski. 

Czy Polska potrzebuje komputera kwantowego? Czym są w ogóle technologie kwantowe? Jaki jest wkład naukowców pracujących w polskich ośrodkach w tę dziedzinę? O tym rozmawiamy w kolejnym odcinku podcastu NCN. Gośćmi nagrania są Sylwia Kostka z Narodowego Centrum Nauki, koordynatorka sieci QuantERA i prof. Konrad Banaszek, fizyk, autor licznych prac i patentów z zakresu technologii kwantowych, koordynator naukowy sieci QuantERA.

Naukowcy przewidują, że w perspektywie kilkunastu lat technologie kwantowe znacząco wpłyną na naszą rzeczywistość. Diagnostyka medyczna będzie szybsza i bardziej precyzyjna, bezpieczeństwo danych w sieci nieporównywalnie większe, powstaną nowe materiały o rewolucyjnych właściwościach. Do szerszej wyobraźni najbardziej przemawia jednak wizja komputera kwantowego. 

Kilka miesięcy temu odbyła się nawet żywa publiczna dyskusja, gdy jeden z ośrodków naukowych chciał taki komputer kupić. Czy Polska potrzebuje komputera kwantowego? Na tak postawione pytanie prof. Konrad Banaszek odpowiada, że urządzenia, które są dostępne na rynku, są bardzo niedoskonałe i „szumią”. Zwraca uwagę, że wyobrażenia dotyczące rozwoju tych komputerów są często nieporozumieniem. – Błędne jest wyobrażenie,  że komputer kwantowy to jest taki zwykły komputer, tylko działa szybciej i różnego rodzaju problemy, zagadnienia obliczeniowe, rozwiązuje szybciej niż komputery domowe czy wyspecjalizowane urządzenia, które są instalowane w centrach obliczeniowych – mówi. Podkreśla, że komputery kwantowe dostępne w tej chwili, to przede wszystkim narzędzia badawcze do rozwijania algorytmów kwantowych. – Jesteśmy na etapie poszukiwania praktycznych problemów, do których rozwiązania komputery kwantowe mogłyby się przydać – dodaje naukowiec. 

W tym odcinku podcastu NCN rozmawiamy także o tym, czym są w ogóle są technologie kwantowe i o badaniach naukowych, które prowadzone są w polskich ośrodkach.

Fundamentalne prace na temat splątania kwantowego powstały w latach 90. ubiegłego stulecia na Uniwersytecie Gdańskim. Prof. Ryszard Horodecki wraz ze współpracownikami stworzył tu ośrodek, który stał się światowym centrum badań w dziedzinie informatyki kwantowej. Instytucje naukowe z Warszawy i Krakowa mają długie tradycje w zakresie optyki kwantowej, z której wyrasta większość obecnych badań, dotyczących nowych sposobów komunikacji, detekcji, metrologii i obrazowania. Naukowcy z UMK w Toruniu pracują w Krajowym Laboratorium FAMO nad nową generacją optycznych zegarów atomowych, najdoskonalszych urządzeń pomiaru czasu na świecie, które mogą być wykorzystywane w geodezji i nawigacji. Zajmują się też innymi zastosowaniami metrologii kwantowej.

Obok prac teoretycznych przybywa również wyników eksperymentalnych.

Polska jest też koordynatorem największej europejskiej sieci finansującej badania w zakresie technologii kwantowych – programu QuantERA. Program, koordynowany przez NCN łączy 41 agencji finansujących badania z 31 krajów. – Sieć została stworzona w Polsce właśnie dlatego, że doskonałą bazą na której budowaliśmy, były kontakty międzynarodowe fizyków kwantowych, polskiego środowiska naukowego. Wiedzieliśmy, że odpowiedź badaczek i badaczy na ten program będzie bardzo dobra – mówi Sylwia Kostka.

Goście odcinka podkreślają, że to czego w tej chwili najbardziej brakuje polskiemu środowisku kwantowemu, to strategia rozwoju tych technologii. Mają nadzieję, że – podobnie jak w innych krajach europejskich – pojawi się odpowiednia wola polityczna i dokument zostanie przyjęty w najbliższym czasie.

Po dłuższej przerwie wracamy do rozmów w podcaście NCN. W 1. odcinku drugiego sezonu rozmawiamy o możliwościach współpracy naukowców z Polski z naukowcami m.in. ze Szwajcarii. Tematem naszego spotkania są programy MAPS i Weave.

 

Gościniami odcinka są: Barbara Świątkowska z Zespołu Funduszy Norweskich, zajmująca się również podobnymi mechanizmami finansowania, i Justyna Woźniakowska, kierowniczka Działu Współpracy Międzynarodowej NCN.

Gościem 10. odcinka podcastu NCN jest prof. Krzysztof Jóźwiak, dyrektor NCN, powołany na to stanowisko 30 października. 
 
Profesor Jóźwiak pracuje na Wydziale Farmacji Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. Prowadzi badania z zakresu farmakologii molekularnej i chemii leków. W latach 2012-2020 był członkiem Rady NCN. Przez część tego czasu kierował Komisją Rady ds. nauk o życiu. Na powołanie na stanowisko dyrektora NCN czekał blisko 8 miesięcy.
 
W podcaście NCN badacz odpowiada na pytania dotyczące najważniejszych wyzwań, jakie stoją teraz przed NCN. Rozmowa dotyczy m.in. kwestii finansowania badań podstawowych i budżetu NCN, konieczności nowego otwarcia w relacjach z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz nowych inicjatyw, które mogłaby podjąć agencja, gdyby jej finansowanie zostało zwiększone.
Rozmowę prowadzi Anna Korzekwa-Józefowicz.

Ta rozmowa jest w formacie jeden na jeden. Gościem #podcastNCN jest prof. Zbigniew Błocki od marca 2015 do marca 2023, przez dwie kadencje, dyrektor Narodowego Centrum Nauki. Od marca tego roku pełniący obowiązki dyrektor NCN. W październiku 2021 urzędujący minister, prof. Przemysław Czarnek powiedział, że "postawi NCN od początku na nogi”. W sierpniu tego roku zapowiedział, że jesienią Centrum zostanie zlikwidowane oraz połączone z NCBR i Agencją Badań Medycznych. Równolegle budżet NCN został zamrożony.

Prof. Zbigniew Błocki opowiada o próbach "reformowania" NCN i głodzeniu Centrum – "a właściwie głodzeniu polskiej nauki". Zasadnicza część rozmowy dotyczy jednak przyszłości. Prowadząca, Anna Korzekwa-Józefowicz pyta o sytuację nauki i instytucji naukowych po wyborach. Prof. Błocki opowiada w jakim kierunku powinien rozwijać się NCN i o dodatkowych zadaniach, które mogłaby podejmować agencja. Gość w studiu pytany jest także o „listę zadań” dla nowego ministra/ministry oraz o to, co należy zrobić z instytucjami, które powstały w ostatnich latach (jak np. Akademia Kopernikańska) oraz tymi, które uległy politycznej presji (np. NCBR).

Najlepsi młodzi naukowcy 2023

Katharina Boguslawski, Karolina Ćwiek-Rogalska i Łukasz Opaliński zostali laureatami Nagrody NCN 2023. Najważniejsze wyróżnienie dla młodych naukowców pracujących w Polsce w tym roku pojedzie do Torunia, Warszawy i Wrocławia. Uroczystość wręczenia nagrody odbyła się 11 października w Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach.

Gościniami kolejnego odcinka podcastu NCN są dr Karolina Ćwiek-Rogalska oraz prof. Joanna Golińska-Pilarek, członkini Rady NCN.
Dr Karolina Ćwiek-Rogalska zajmuje się naukowo studiami nad pamięcią i studiami nad rzeczami oraz kulturą „Ziem Odzyskanych”. Przygląda się temu, jak proces ponownego zasiedlania terenów dawniej zamieszkiwanych przez społeczności niemieckie i niemieckojęzyczne wyglądał w powojennej Polsce i Czechosłowacji. Pracuje w Instytucie Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. W podcaście opowiada o swoich badaniach, które stały się podstawą do przyznania jej wyróżnienia.

Nagroda NCN została wręczona po raz 11. Wśród 30 osób uhonorowanych nią od 2013 do 2022 mieliśmy 25 laureatów i tylko pięć laureatek. W tej edycji na scenie po raz pierwszy stanęły dwie badaczki i jeden badacz. Prof. Joanna Golińska-Pilarek omawia zmiany w regulaminie nagrody, które wejdą w życie w 2024 roku. Nowe zasady przyznawania wyróżnienia, będą służyły realizacji polityki równościowej w środowisku naukowym i zwiększeniu widoczności kobiet w nauce.

Rozmowę prowadzi Anna Korzekwa-Józefowicz.