Orð af orði

RÚV

0,0 (0)
CULTURE ET SOCIÉTÉ
SÉRIE

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir og Atli Sigþórsson

ÉPISODE 2

Gullaldartregi

Áhyggjur fólks af hnignun tungumálsins hafa verið kallaðar gullaldartregi. Þetta orð hefur einnig verið skilgreint sem það viðhorf að á einhverjum tímapunkti í fortíðinni hafi málið verið fullkomið. Fólki finnst það yfirleitt vera mál kynslóðarinnar á undan, eða þeirrar þarnæstu. Í sögu íslenskrar tungu hefur oftast verið litið á ritunartíma Íslendingasagna sem gullöld íslensku. Þessar áhyggjur koma upp í öllum málsamfélögum og sumir hafa jafnvel áhyggjur af því að þetta endi með því að við eigum samskipti með því að rymja hvert á annað í stað þess að nota orð, en skýrustu merkin um að það eigi aldrei eftir að gerast, eru að þessar áhyggjur hafa verið til staðar öldum saman án þess að nokkuð slíkt hafi gerst.

31 min
ÉPISODE 3

Mál og kyn

Í mörgum tungumálum er formdeild sem nefnist kyn. Í íslensku þýðir þetta að nafnorð skiptast í beygingarflokka eftir kyni, og fornöfn og lýsingarorð sambeygjast þeim yfirleitt, út frá kyni en einnig tölu og falli. Í tungumálum heimsins birtist málfræðilegt kyn á afar fjölbreyttan hátt og kynin eru mismörg séu þau á annað borð þáttur í málinu. Ýmsir fræðimenn sem rannsaka kyn í tungumálum skipta þeim í þrjá flokka sem þeir segja að megi skipta nánast öllum tungumálum í: mál með málfræðilegt kyn, mál með svokallað náttúrulegt kyn, og kynlaus mál.

30 min
ÉPISODE 4

Stafsetning og zeta

Stafsetning er skipulag ritmáls - það hvernig við röðum stöfum saman til að tákna orð og setningar. Stafsetning kemur við sögu í öllum málum sem eiga sér ritmál. Á Íslandi er samræmd stafsetning eins og við þekkjum í dag tiltölulega nýtt fyrirbæri, og hún komst ekki á án deilna. Þar tókust á tvær fylkingar, framburðarsinnar og upprunasinnar. Þeir síðarnefndu vildu til dæmis skrifa zetu og deilur urðu á Alþingi á síðari hluta 20. aldar þegar zetan var afnumin úr íslenskri stafsetningu.

30 min
ÉPISODE 5

29.09.2019 - Tala og fleirtölusýki

Það er margt skemmtilegt og skrítið í málfræðilegri tölu í íslensku og tala og merking eiga ekki alltaf saman. Skæri, buxur og dyr eru fleirtöluorð þrátt fyrir að eiga við um eitt ákveðið fyrirbæri og orð eins og fólk og fé eru bara notuð í eintölu, þrátt fyrir að vísa til fjölda. Sum orð, eins og skap og sköp líta út fyrir að vera eintala og fleirtala sama orðs en eru í raun tvö orð með ólíka merkingu, hvort um sig aðeins til í einni tölu.

30 min
ÉPISODE 6

Hinsegin og hýryrði

Rætt er um baráttu hinsegin fólks fyrir eigin orðaforða, nýyrðasamkeppnina hýryrði, nýja persónufornafnið hán og fleira. Viðmælandi í þættinum er Þorbjörg Þorvaldsdóttir, formaður Samtakanna '78 og málfræðingur.

29 min
ÉPISODE 7

Málstefna og kyn í máli

Í mannréttindastefnu Reykjavíkurborgar segir að óheimilt sé að mismuna fólki vegna kyns, kynhneigðar, kynvitundar, kyntjáningar, kyneinkenna eða kyns. Tekið er fram að það eigi ekki að ganga út frá því að allt fólk sé gagnkynhneigt og sís-kynja. En hvað þýða öll þessi orð? Kynvitund, kyntjáning, sís - já eða regnhlífarhugtakið sjálft - hinsegin. Hvað þýðir það? Og hver er munurinn á því að vera hinsegin og kynsegin?

29 min
ÉPISODE 8

Margur fiskurinn

Fjallað er um fiskana í sjónum og rannsókn sem gerð var meðal fólks í leit að ástinni sem leiddi meðal annars í ljós að samræðulist og stafsetningarkunnátta er í miklum metum hjá fólki og getur haft úrslitavald í makavali. Umsjón: Guðrún Línberg Guðjónsdóttir og Kristján Friðbjörn Sigurðsson.

30 min
ÉPISODE 9

Fröllurnar í öbbanum - slangur

Slangur er orðfæri sem er nær eingöngu bundið óformlegu máli, oft talmáli en einnig óformlegu rituðu máli eins og net- eða SMS-skilaboðum. Það víkur frá viðurkenndu málsniði, þ.e. nýtur ekki viðurkenningar sem gott mál og er síður notað við formlegar aðstæður. Slangur er samt skemmtilegt, frjótt og skapandi og er merki um að tungumál sé lifandi. Slangur getur átt þátt í nauðsynlegri endurnýjun máls. Það skiptir máli hver notar hvaða slangur og það getur verið nátengt ákveðnum þjóðfélagshópum eða stéttum. Grunnskólakrökkum finnst það til dæmis líklega algjört þrot ef foreldrar tala um að eitthvað sé hellað nett eða alveg illað.

30 min

Tout afficher (30)

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir og Atli Sigþórsson

Création

RÚV
Années d’activité

2017 - 2019
Épisodes

30
Classification

Tous publics
Site web de l’émission

Orð af orði

Orð af orði

Gullaldartregi

Mál og kyn

Stafsetning og zeta

29.09.2019 - Tala og fleirtölusýki

Hinsegin og hýryrði

Málstefna og kyn í máli

Margur fiskurinn

Fröllurnar í öbbanum - slangur

À propos

Informations

Orð af orði

Épisodes

Gullaldartregi

Mál og kyn

Stafsetning og zeta

29.09.2019 - Tala og fleirtölusýki

Hinsegin og hýryrði

Málstefna og kyn í máli

Margur fiskurinn

Fröllurnar í öbbanum - slangur

À propos

Informations