فصل کارناوال‌ها: دهن‌کجی به مرگ

امسال کارناوال ونیز به خاطر نگرانی از شیوع ویروس کرونا چند روز زودتر از موعد مقرر به پایان رسید. در برزیل نیز  - شاید برای اولین بار - رئیس جمهوری از برگزاری کارناوال ریو انتقاد کرد و آنرا رسمی مذموم دانست. با اینحال کارناوال‌ها همیشه فرصتی بوده برای مردم تا نه تنها حکام و قدرتمندان، که حتی مرگ را به شوخی بگیرند.

کارناوال ریو دوژانیرو که سابقۀ ١٨٠ ساله دارد، امسال با طعنه و تمسخر و انتقادهای غیرمستقیم رئیس جمهوری بولوسونارو مواجه شد. برگزارکنندگان کارناوال نیز به تلافی، رنگ سیاسی مراسم را از سال‌های قبل بیشتر کردند و عروسک‌های پارچه‌ای یا مترسک‌هایی را که کم و بیش شباهتی به آقای رئیس جمهوری داشت، در خیابان‌ها گرداندند.

به نظر می‌رسد که بولسونارو و طرفداران محافظه‌کارش که اکثراً از سفیدپوستان مسیحی برزیل هستند، چندان دل خوشی از نمایش سالانۀ هم‌وطنان سیاه‌پوستان و "دورگه"ی خود ندارند.

کارناوال: میدانی برای "عوام"

کارناوال‌ها همیشه فرصتی برای مردم کوچه و بازار و روستاییان بوده تا برای چند روزی رودربایستی‌ها را کنار بگذارند و خود را در رقص و مسخرگی و شادخواری رها کنند. این رسم که ریشه‌هایش در تاریکی‌های تاریخ گم می‌شود، اگرچه امروزه بیشتر یک سنتی مسیحی شده اما بدون تردید قرن‌ها قبل از میلاد مسیح وجود داشته است.

به احتمال زیاد مراسمی چون "میر نوروزی" بدون ارتباط با کارناوال‌های امروزی نیست. این مراسم نیز فرصتی برای "عوام" بوده تا ادای پادشاهی درآورند و قدرت سیاسی را – البته با اجازۀ حکام – به مسخره بگیرند.

فروید هر جشنی را "افراط مُجاز" می‌دانست. امرا و پادشاهان چند روز کارناوال را به مردم عادی مجال می‌دادند تا خستگی زمستان را همراه با موسیقی و نمایش و شوخی به در کنند. این شوخی‌ها و مسخرگی‌ها معمولاً به هرزه‌گری و نمایش‌های گاه وقیحانه نیز می‌انجامید. بی علت نیست که هنوز هم در بسیاری از کارناوال‌ها، اشعار هزل و رکیک شنیده می‌شود. کارناوال شهر دانکرک در شمال فرانسه، از این نظر فرهنگی غنی دارد. اشعار و تصنیف‌های رکیک این کارناوال امروزه در قالب آلبوم‌های گوناگون موجود است.

عمرکُشان

اگرچه باز یافتن پیوندهای تاریخی کار آسانی نیست، اما بسیاری از مردم‌شناسان اطمینان دارند که مراسمی چون "عمرکُشان" – یا عمرسوزان – نیز اساساً از همان جنس و ذات کارناوال است. این عید که امروزه از نظر روحانیت رسمی شیعه مذموم است، می‌تواند با سنت "مغ‌کشی" که قبل از اسلام رایج بوده، مرتبط باشد.

وجه مشترک تمامی این مراسم، پیوند خوردن یک ب