Samfélagi‪ð‬ RÚV

Við ætlum að ræða friðlýst svæði og þjóðgarða, en starfshópur skilaði inn fyrir áramót skýrslu þar sem stöðu þessara svæða og áskorunum er lýst. Árni Finnsson hjá náttúruverndarsamtökum Íslands var formaður starfshópsins, og hann ætlar að ræða við okkur um helstu lykilþætti sem þarna komu fram, meðal annars hvað varðar mögulega fjölgun og stækkun friðlýstra svæða, þanþol svæðanna hvað varðar ágang, skipulag og umsjón - sem og fýsileika gjaldtöku. Svo veltum við fyrir okkur fjarkennslu og möguleikum hennar við Háskóla Íslands. Nú eru boðið upp á nokkur hundruð námskeið í fjarkennslu við skólann og áform um að fjölga þeim. Hólmfríður Árnadóttir, er verkefnisstýra fjarnáms við Háskóla Íslands. Hún ætlar að ræða þessi mál við okkur á eftir. Málfarsmínúta verður á sínum stað og svo kemur Edda Olgudóttir til okkar í sitt reglubundna vísindaspjall.

Hafrannsóknastofnun kynnti fyrir helgi úttekt sína á ástandi nytjastofna og ráðgjöf fyrir næsta fiskveiðiár. Og þar er sjálfbær nýting lykilhugtak. Ákveðnar tegundir eru í aðalhlutverki þarna sem fyrr, þorskur og ýsa eru t.d. í betra standi en í fyrra - það er lögð til aukning um 1% í aflamarki þorsks og heil 23% í ýsu. En líka samdráttur í ýmsum öðrum tegundum. Þorsteinn Sigurðsson forstjóri Hafrannsóknastofnunar ætlar að ræða við okkur um ráðgjöfina, vísindin þar að baki og markmiðið um sjálfbæra nýtingu. Aðalheiður Jóhannsdóttir prófessor í umhverfisrétti og Gunnlaug Helga Einarsdóttir efnafræðingur hafa kært heilbrigðisnefnd Reykjavíkur til innviðaráðuneytisins fyrir aðgerðaleysi í tengslum við mikla loftmengun í Reykjavík - við ræðum við Aðalheiði í þættinum og heyrum hvaða leiðir þær eru að þræða til að koma málinu í farveg en það er óhætt að segja að ekki sé verið að gera almennum borgurum einfalt að bregðast við ógn gegn lýðheilsu. Málfarsráðunautur RÚV kemur svo til okkar í spjall um orðatiltæki, sem fólk ruglast oft á, til dæmis algengt að tveimur orðatiltækjum sé slegið saman - það getur verið fyndið - og vandræðalegt, en stundum kemur bara eitthvað nýtt og fallegt út úr þessu öllu saman.

Íslendingar hugsa mikið um veður, skoða spár og fréttir - enda veður hér válynd og óútreiknanleg. Íbúar heimsbyggðarinnar eru allajafna ekki svona upptekin af veðrinu, en það er líka meðal annars vegna þess að víða skortir einfaldlega rannsóknartæki til að safna upplýsingum og vinna úr þeim, vara við þegar hættur steðja að. Nú er unnið að því að þétta net veðurathugunarstöðva meðal annars í Afríku og karabíska hafinu - þetta hjálpar auðvitað fólki á þessum svæðum mjög - en þetta skiptir allan heimin líka máli - líka okkur Íslendinga - til dæmis er viðstöðulaus rigningatíð hér sunnanlands möglega afleiðing sandstorma í Sahara eyðimörkinni. Já veður og veðurkerfi tengjast og virða engin landamæri. Jórunn Harðardóttir rannsóknarstjóri hjá Veðurstofu Íslands sest hjá okkur. Við heimsækjum Skógræktina við Mógilsá. Þar hittum við Brynju Hrafnkelsdóttur skordýrafræðing. Hún ætlar að fræða okkur um hvernig meindýrin koma undan hörðum vetri og hráslagalegu vori. Málfarsmínúta Ruslarabb um brauðpokafestingar. Vísindaspjallið með Eddu Olgudóttur, hún segir okkur frá rannsóknum um hvaða áhrif streita hefur á heilastöðvarnar sem stjórna áti.

Það er ekkert tilviljanakennt við vegagerð, eins og komast má að þegar rannsóknarstofa Vegagerðarinnar er heimsótt - þar eru gerðar að því er virðist endalausar prófanir á steinefnum, allt gert til að örugglega verði settur saman hinn fullkomni vegur sem standist álag umferðar og veðurs. Jarðfræðingurinn Erla María Hauksdóttir tók á móti Samfélaginu sýndi græjurnar og grjótið og vísindin að baki. Alþjóðlegi blóðgjafadagurinn var í gær og ýmislegt gert í tilefni af honum til að minna á mikilvægi þess að gefa blóð og hvetja nýja blóðgjafa til að drífa sig í blóðbankann. Við ætlum að ræða blóðgjöf og blóðgjafa við formann blóðgjafafélags Íslands, Davíð Stefán Guðmundsson Við fáum svo í lok þáttar umhverfispistil frá Stefáni Gíslasyni.

Við ræðum við tvo grúskara sem hafa mikinn áhuga á seinni heimstyrjöldinni og hernámsárunum á Íslandi. Þeir hafa báðir skoðað dauðsföll tengd veru setuliðsins hér á landi. Gauti Páll Jónsson hefur skoðað sérstaklega bílslys tengd hernum, þau voru furðumörg og það dóu bæði fullorðnir og börn. Gísli Jökull Gíslason lögreglumaður hefur legið yfir gömlum málum, meðal annars máli ungrar stúlku sem lést í kjölfar árásar hermanns. Við tölum við sameindalíffræðinginn Söru Sigurbjörnsdóttur í dýraspjalli dagsins. Hún vinnur með sebrafiskum, sem geta víst gefið okkur mikilvægar upplýsingar sem gætu nýst við þróun á lyfjum við slitgigt. Við fáum eina málfarsmínútu í umsjón Önnu Sigríðar Þráinsdóttur. Svo kemur hin eina sanna Vera Illugadóttir til okkar í lok þáttar. Hún ætlar að segja okkur frá frændum okkar lemúrum.

Í Svartsengi starfrækir HS Orka jarðvarmavirkjun eins og flestir vita. En þar er líka unnið að því að fullnýta það sem fellur til við orkuvinnsluna, varma, koltvísýring, ylsjó og margt fleira, í Auðlindagarðinum sem svo er kallaður. Bláa lónið er líklega augljósasta dæmið um hvernig þetta fer saman. Við heimsóttum Svartsengi fyrr í sumar og ræddum þar við Dagnýju Jónsdóttur, hún er deildarstjóri Auðlindagarðsins. Við kynnum okkur Félag um barnabókasafn, þar eru nokkrar hugsjónakonur sem sumar hafa unnið að því í tugi ára að láta drauminn um íslenskt barnabókasafn verða að veruleika. Það hafa ýmsar hindranir verið í veginum - sú stærsta lítur að fjármagni til þess að koma bókunum úr pappakössunum í framtíðarhúsnæði. Svo heimsækjum við Þjóðskjalasafn Íslands eins og hefð er fyrir. Þar tekur á móti okkur Ragnhildur Anna Kjartansdóttir, skjalavörður. Hún ætlar að sýna okkur merkileg skjöl frá upphafi átjándu aldar og rýna í þau með okkur. Málfarsmínútan verður svo á sínum stað.