De Jortcast NPO Radio 1 / AVROTROS

Met Nationale Dodenherdenking in het kielzog stelt Jort Kelder zichzelf de vraag: ‘Wat doet de werking van de tijd met onze herinneringen aan de oorlog?’ In een zoektocht naar een antwoord, schuift prof. dr. Frank van Vree aan, Cleveringahoogleraar en voormalig directeur van het NIOD en emeritus hoogleraar Geschiedenis van ‘oorlog, conflict en herinnering’. Zijn recente boek ‘Nederland en de herinnering aan de Jodenvervolging’ is actueler dan ooit. Aan de overzijde dr. Marko Jelicic, hoogleraar Neuropsychologie en Recht en verbonden aan de Universiteit Maastricht. Terwijl Van Vree het pand verlaat neemt Jelicic uitgebreid de tijd om zich te buigen over kijkersvragen aangaande onze bovenkamer. Doctorsassistente Milou Brand roept de hulp in van Gerrit Komrij, in een poging om ‘s werelds brandhaarden te blussen. 

Het menselijk brein is feilbaar, en zo ook het geheugen. Sommige mensen hebben aan bepaalde momenten ‘geen actieve herinnering’. Waarom slaan je hersenen die ene gebeurtenis wel op en de andere komt pas weer bovendrijven als je naar een bepaalde foto kijkt. En waarom herinnert iedereen zich bij een klassenreünie de examenstunt weer totaal anders? Te gast is dr. Marko Jelicic die onderzoek doet naar herinneringen en pseudo-herinneringen en hoe je die kennis bijvoorbeeld kunt gebruiken in de politiek of in de rechtszaal. 

De eerste Nationale Dodenherdenking was op 31 augustus 1945, op de verjaardag van koningin Wilhelmina, in het Olympisch Stadion. Hoe is de herdenking sindsdien veranderd? Volgens prof. dr. Frank van Vree, emeritus hoogleraar Geschiedenis van Oorlog, Conflict en Herinnering en voormalig directeur van het NIOD, is de Dodenherdenking altijd een onderwerp van discussie geweest. Wat is de invloed van actuele conflicten op de Nederlandse herinneringscultuur? 

Dit is de gehele uitzending van dr Kelder en Co waar we bellen met Reinier van Lanschot (VOLT). Te gast is prof. dr. Frank van Vree over hoe de Nationale Dodenherdenking is veranderd, terwijl de geschiedenis hetzelfde bleef. Onze jonge dr. Arjan Nuijten heeft onderzoek gedaan naar het Nederlandse drugsbeleid. En uit Maastricht is dr. Marko Jelicic over hoe een herinnering ontstaat en waarom die vervaagt.  

Mensen zijn vaak bang voor zwarte gaten. Maar dat is niet nodig, zegt sterrenkundige dr. Lieke van Son. We zijn er namelijk niet naar op weg, we zijn er gewoon langzaam omheen aan het draaien. Van Son deed aan tal van instellingen onderzoek naar ons universum, waaronder aan de Universiteit van Leiden en momenteel aan Harvard, bij het het Centre of Astrophysics. Ook aan tafel zit rechtsfilosoof Andreas Kinneging. Dit gesprek is opgenomen in februari 2024. Oh ja, en zware sterren zijn het coolst - aldus dr. Van Son.

Demonstreren op Dodenherdenking: een heel slecht idee, zegt prof. dr. Sjoerd Beugelsdijk, 'professor of International Business and Economics' in South Carolina. Op Koningsdag spreekt dr Kelder hem over (het belang van) tradities en polarisatie.