Koinonia Bijbelstudie Live Robbert Veen

Kritisch commentaar op mijn preek van afgelopen zondag, Pinksteren 2024. (19 mei)

Wat heb ik willen zeggen? Wat had ik moeten zeggen? Wat heb ik feitelijk gezegd en wanneer ging het fout? Zo heb ik  ook de preken van anderen beoordeeld, en nu ook een van mijn eigen preken.

De preek zelf vind je hier:

De Geest getuigt dat wij kinderen van God zijn

Mijn exegetische voorbereiding op de dienst van aanstaande zondag 19 mei in de PKN gemeente van Anna Paulowna.

Het centrale debat tussen Jodendom en Christendom over de Messias betreft de identiteit van Jezus. Petrus noemt Jezus "de Christus" in Marcus 8:29, maar Jezus wijst deze titel af, wat suggereert dat hij niet de koninklijke Messias is zoals Petrus gelooft.

In plaats daarvan spreekt Jezus over een lijdende Mensenzoon. Mattheüs daarentegen toont Jezus die de titel van Messias accepteert, een openbaring van God aan Petrus. De term 'Messias' in het Oude Testament verwijst in de eerste plaats naar de heersende koning, niet naar een toekomstige. 

De vroege christologie moet worden gezien binnen de Joodse context van de eerste eeuw. Het Nieuwe Testament presenteert een Joods messianisme, met de geïdealiseerde Davidische koning als centrale figuur.

Deze titel evolueerde van een alledaagse naar een symbool van hoop. De messiaanse voorstelling ontwikkelt zich van regerende koningen naar een toekomstige Davidische koning, tot Jezus als de geadopteerde zoon in Marcus, de door God verwekte zoon in Mattheüs en Lukas, en uiteindelijk de incarnatie van het goddelijk Woord in Johannes.

Samenvatting:

In de bespreking van het christendom binnen een postmoderne context, onderzoeken we de relevantie van het christelijk geloof in onze hedendaagse, vaak als postmodern bestempelde, tijdperk. De discussie voert ons terug naar de 19e eeuw en de filosofie van Friedrich Nietzsche, die vijf kernconcepten over het christendom introduceerde die nog steeds van belang zijn voor het begrijpen van de positie van het christendom vandaag de dag.
Het eerste concept is Nietzsche's idee van 'de dood van God', wat suggereert dat het christelijk geloof zijn geloofwaardigheid heeft verloren. Nietzsche beschrijft een prediker die verkondigt dat God dood is omdat het geloof in Hem is verdwenen. Volgens Nietzsche bestaat God alleen zolang mensen in Hem geloven. De dood van God moet worden 'begraven' om plaats te maken voor een nieuw levensperspectief.
Het tweede concept is 'rancune', voortkomend uit Nietzsche's kritiek op de christelijke moraal, die hij ziet als een uiting van de wil tot macht van de zwakkeren over de sterkeren. Deze moraal zou leiden tot een gelijkschakeling van zwak en sterk uit haat tegen de sterkeren.
Het derde concept is de reductie van sociale en psychologische processen tot biologische en metafysische processen, gecentreerd rond de 'wil tot macht'. Nietzsche stelt dat alles wat bestaat een inherente wil tot macht heeft, die streeft naar zelfbehoud en voortbestaan.
Het vierde concept is de 'übermensch' of bovenmens, die een nieuwe vorm van menselijkheid vertegenwoordigt, gericht op zelfbelang. Dit staat in contrast met de oude humaniteit die zocht naar morele waarden buiten zichzelf.
Het vijfde en laatste concept is de 'eeuwige terugkeer van hetzelfde', wat een afwijzing inhoudt van eschatologisch denken waarin de geschiedenis een uiteindelijke vervulling vindt.
Deze concepten vormen samen de postmoderne cultuur die zich afzet tegen het christendom. Het is essentieel om te begrijpen hoe deze ideeën zich manifesteren in onze samenleving om de dialoog tussen geloof en cultuur levend te houden. In de moderne tijd, die lijkt op Prometheus, domineren techniek en economie ons gezamenlijk bestaan. Tegenover deze technologische en economische krachten staan Bijbelse parabels zoals die van de dagloners in de wijngaard en de torenbouw van Babel. In deze postmoderne tijd is het van belang dat de christelijke theologie trouw blijft aan haar oorspronkelijke motieven en Nietzsches bezwaren terzijde schuift. Dit is een punt dat verder uitgewerkt zal worden.

Samenvatting:

In de historische context van Jezus van Nazareth, kunnen we met enige zekerheid stellen dat hij zichzelf zag als de laatste boodschapper van God voor het aanbreken van het koninkrijk. Hij verwachtte een nieuwe orde, gekenmerkt door de hereniging van de twaalf stammen, een nieuwe tempel, en een samenleving zonder geweld of echtscheiding, waarin zelfs de gemarginaliseerden, inclusief zondaars, een plek zouden hebben.

Jezus had volgelingen die zijn visie deelden en bereid waren om een levenstransformatie te ondergaan, zelfs na zijn dood. Zijn boodschap en genezingen trokken grote menigten aan, en sommigen zagen in hem een figuur vergelijkbaar met grote profeten uit Israëls verleden, of zelfs als de 'zoon van God'.

Historisch gezien is niets van wat we over Jezus weten uniek; vergelijkbare wonderen, geweldloosheid, eschatologische verwachtingen en aandacht voor gemarginaliseerden zijn ook in andere figuren te vinden. Echter, de combinatie van deze elementen maakt zijn persoonlijkheid onderscheidend. De gelijkenissen toegeschreven aan Jezus zijn literair bijzonder, hoewel het onzeker is of ze daadwerkelijk door hem zijn verteld.
Het christendom begon als een vernieuwingsbeweging binnen het jodendom, en veel over Jezus' rol in het toekomstige koninkrijk blijft onbekend. Hij claimde nooit expliciet koningschap, hoewel zijn acties en uitspraken implicaties hadden die daarmee overeenkwamen. De discipelen transformeerden zijn boodschap na zijn dood, gelovend dat hij gestorven was om zondaars te redden.

Deze historische analyse suggereert dat de theologie zich moet aanpassen aan de geschiedenis, in plaats van andersom. Het Nieuwe Testament wordt gezien als propagandistische literatuur, gevormd door theologische interpretaties na Jezus' dood. Hedendaagse theologie zou deze historische lagen moeten integreren om tot een vernieuwde visie te komen, zoals voorgesteld door geleerden als Sanders en James Dunn. Dit vereist een theologie die overeenkomt met wat we historisch over Jezus weten, in plaats van een die wordt gedicteerd door traditionele theologische perspectieven.

Samenvatting:
Het artikel "Geestesdoop en menselijke autonomie" uit het boek "Vermaningen" bespreekt de christelijke levensweg en de Doop met de Heilige Geest volgens Karl Barth. Barth stelt dat het begin van de christelijke levensweg niet voortkomt uit menselijke autonomie, maar uit een goddelijk initiatief. De menselijke ervaring en zelfbepaling zijn wel aanwezig in het christelijke leven, maar deze zijn ondergeschikt aan de werking van Gods woord.

Barth benadrukt dat kennis van Gods woord een menselijke kwaliteit is, maar geen resultaat van autonome menselijke actie. Hij verwerpt het idee dat menselijke vrijheid en goddelijke genade samenwerken in een Pelagiaanse zin. In plaats daarvan is de mens volledig afhankelijk van goddelijke genade. Barth spreekt zich uit tegen de Europese culturele notie dat vrijheid vanuit de mens zelf begint. Hij stelt dat ware vrijheid en zelfstandigheid alleen in relatie tot het woord van God bestaan. De mens is een schepsel van God en kan alleen in die hoedanigheid zijn bestaan begrijpen en waarderen.

De geestesdoop wordt verder uitgelegd als een bevestiging van de theologische differentie tussen God en mens. Barth gaat in tegen Descartes' "Ik denk, dus ik ben" door te stellen dat het menselijk bestaan een gave van God is en dat de mens alleen in dankbaarheid en toewijding aan God zijn ware doel kan vinden. Vrijheid en autonomie zijn dus niet zelfstandig, maar afhankelijk van Gods aanwezigheid en activiteit. Dit vormt de basis voor het begrijpen van de doop en de relatie tussen goddelijke soevereiniteit en menselijke vrijheid.