១៧ឆ្នាំ ក្រោយក្លាយជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោក ថៃនៅតែចិញ្ចឹមចិត្តចង់បានប្រាសាទព្រះវិហារ

០៧ កក្កដា ២០០៨-០៧ កក្កដា ២០២៥ គឺជាខួបលើកទី១៧ នៃការដាក់បញ្ចូលប្រាសាទព្រះវិហារជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោក របស់អង្គការយូណេស្កូ(UNESCO)។ រយៈពេល ១៧ឆ្នាំមកនេះ ថៃនៅតែចិញ្ចឹមចិត្តចង់បានប្រាសាទព្រះវិហាររបស់ខ្មែរតាមរយៈមិនទទួលស្គាល់សាលដីការបស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ(ICJ) នៅឆ្នាំ១៩៦២ និងការបកស្រាយសាលដីការបស់ ICJ នៅឆ្នាំ២០១៣ រួមនឹងការកាឡៃប្រវត្តិសាស្ត្រពីសំណាក់ក្រុមជាតិនិយមថៃជាដើម។

០៧ កក្កដា ២០០៨-០៧ កក្កដា ២០២៥ គឺជាខួបលើកទី១៧ នៃការដាក់បញ្ចូលប្រាសាទព្រះវិហារជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់អង្គការយូណេស្កូ។ នៅថ្ងៃទី០៧ ខែកក្កដានេះ ប្រទេសកម្ពុជាចាប់តាំងពីប្រជាពលរដ្ឋរហូតដល់ថ្នាក់ដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ និងព្រះមហាក្សត្របានចងចាំថ្ងៃជាប្រវត្តិសាស្ត្រនេះ តាមរយៈការចេញសារអបអរនៅតាមបណ្តាញសង្គម និងការចេញផ្សាយជាផ្លូវការផងដែរ។

សម្រាប់ព្រះរាជសាររបស់ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជា គឺព្រះបាទសម្តេចព្រះបរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី នៅថ្ងៃទី០៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥នេះ ការចុះបញ្ជីប្រាសាទព្រះវិហារជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោក បានធ្វើឲ្យប្រទេសកម្ពុជាបើកនូវទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រថ្មីមួយទៀត ដែលពិភពលោកព្រមទទួលស្គាល់ប្រាសាទព្រះវិហារជាសម្បត្តិវប្បធម៌ប្រវត្តិសាស្ត្រ ជាកេរដំណែលដ៏អស្ចារ្យរបស់បុព្វបុរសខ្មែរបន្សល់ទុកសម្រាប់មនុស្សជាតិជំនាន់ក្រោយដើម្បីថែរក្សាបន្ត។ ព្រះរាជសារព្រះមហាក្សត្រក៏បានរំលឹកផងដែរពីព្រះរាជបន្ទូលរបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហនុ ដែលព្រះអង្គបានយកព្រះទ័យទុកដាក់ជានិច្ចកាលក្នុងការថែរក្សាសម្បត្តិវប្បធម៌ជាតិក្នុងមួយព្រះជន្មព្រះអង្គ។

ក្រៅពីព្រះមហាក្សត្រ ប្រធានព្រឹទ្ធសភាលោក ហ៊ុន សែន និងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត ក៏បានចេញសារអបអរខ្លីៗតាមរយៈសំណេរ និងឃ្លីបវីដេអូ រំលឹកខួប១៧ឆ្នាំ នៃការដាក់បញ្ចូលប្រាសាទព្រះវិហារជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់អង្គការយូណេស្កូដែរ។ ប្រធានព្រឹទ្ធសភាលោក ហ៊ុន សែន បានលើកឡើងថា«ប្រាសាទព្រះវិហារ ជាដួងព្រលឹងរបស់ជនជាតិខ្មែរ កិច្ចការពារបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌ជាភារកិច្ចរបស់កូនខ្មែរគ្រប់ៗរូប!»

ជាមួយគ្នានេះ ស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំនៅកម្ពុជា ក៏បានចេញសារខ្លីតាមបណ្តាញសង្គមផងដែរ ដោយអាមេរិកចូលរួមអបអរសាទរខួប១៧ឆ្នាំ នៃការដាក់បញ្ចូលប្រាសាទព្រះវិហារក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់អង្គការយូណេស្កូ។

ទោះជាកម្ពុជា និងពិភពលោកចាត់ទុកថាប្រាសាទព្រះវិហារ គឺជាកម្មសិទ្ធិផ្តាច់មុខរបស់កម្ពុជាយ៉ាងណាក៏ដោយ រយៈពេល១៧ឆ្នាំ ក្រោយប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានដាក់បញ្ចូលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោក ក៏ថៃនៅតែចិញ្ចឹមចិត្តចង់បានប្រាសាទព្រះវិហារ មិនរាថយឡើយ។

តាមពិតមហិច្ឆតារបស់ថៃចង់បានប្រាសាទព្រះវិហាររបស់ខ្មែរបានចាប់ផ្តើមឡើងតាំងពីឆ្នាំ ១៩៦២មកម្ល៉េះ ពោលគឺក្រោយថៃចាញ់ក្តីកម្ពុជាលើសំណុំរឿងប្រាសាទព្រះវិហារ នៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ICJ នាទីក្រុងឡាអេ ប្រទេសហូឡង់។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ថៃជាពិសេសក្រុមជាតិនិយម និងបញ្ញវន្តខិលខូចមួយចំនួន បានអប់រំ និងបញ្ជ្រាបការយល់ដឹងដល់ប្រជាជនខ្លួនឲ្យវង្វេងប្រវត្តិសាស្ត្រតាមរយៈការចាត់ទុកប្រាសាទព្រះវិហារថាជារបស់ថៃ។

ចំណុចនេះលោកបណ្ឌិតសភាចារ្យ ស៊ន សំណាង អតីតប្រធានរាជបណ្ឌិតសភាកម្ពុជា និងជាសាស្ត្រាចារ្យផ្នែកប្រវត្តិសាស្ត្រមួយរូបបានហៅឥរិយាបទរបស់ថៃថា ថៃមិនមែនជារដ្ឋទំនើបស៊ីវីល័យនោះទេ។ លោកបណ្ឌិតសភាចារ្យ ស៊ន សំណាង បានចាប់អារម្មណ៍ និងរៀបរាប់ពីអាកប្បកិរិយាមិនល្អរបស់ថៃចាប់តាំងពីចាញ់ក្តីខ្មែររឿងប្រាសាទព្រះវិហារក្នុងឆ្នាំ១៩៦២។

ការកើតទុក្ខមិនសុខចិត្តរបស់ថៃបានបង្ហាញឡើងតាមរយៈការកសាងប្រាសាទព្រះវិហារមួយនៅប្រទេសថៃ ដោយចំលងពីប្រាសាទព្រះវិហារពិតរបស់ខ្មែរ ក្រោយចាញ់ក្តីខ្មែរភ្លាមៗ ក្នុងគោលបំណងឲ្យភ្ញៀវទេសចរអន្តរជាតិមានការភ័ន្តច្រឡំ។ ក្រោយអង្គការយូណេស្កូបានបញ្ចូលប្រាសាទព្រះវិហារទៅក្នុងសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅឆ្នាំ២០០៨ ថៃបានបញ្ជូនកងទ័ពមកកាន់កាប់ប្រាសាទព្រះវិហាររបស់ខ្មែរដោយខុសច្បាប់ម្តងទៀត និងមានការផ្ទុះអាវុធជាមួយកងទ័ពកម្ពុជានៅឆ្នាំ២០១១។

ក្រោយពីឥណ្ឌូណេស៊ី ដែលជាប្រធានអាស៊ានពេលនោះមិនអាចសម្របសម្រួលបាន កម្ពុជាបានជ្រើសរើសការប្តឹងទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ICJ ​ម្តងទៀត ដើម្បីឲ្យ ICJ បកស្រាយសាលដីកាឆ្នាំ១៩៦២ រឿងប្រាសាទព្រះវិហារ ពេលនោះហើយដែលកម្ពុជាបានឈ្នះថៃម្តងទៀតក្នុងឆ្នាំ២០