Một Trăm Ngày Đầu « thận trọng » của Đức Lêô XIV

Ngày 16 tháng 8 năm 2025, đánh dấu một trăm ngày Đức Lêô XIV được bầu làm giáo hoàng. Nếu phải thực hiện một bản sơ kết 100 ngày đầu trong vai trò người đứng đầu Giáo hội Công giáo, giới quan sát ghi nhận sẽ khó thống kê được nhiều, thậm chí có thể nói ngài là một vị giáo hoàng trầm lặng, như một người Mỹ thầm lặng.

Chưa có chuyến đi xa nào ra khỏi thành Vatican, ngoại trừ việc lặp lại truyền thống của các giáo hoàng, đi nghỉ hè ở Castel Gandolfo, trong tháng Bảy và tháng Tám. Không có phát biểu gây chú ý của báo chí. Không có cử chỉ nào gây sốt trong công chúng. Phải chăng, cái bóng quá lớn của những vị tiền nhiệm gần nhất của ngài, Gioan Phao-lô II, Bênêđíctô XVI và Phanxicô, đang che phủ những ngày đầu của vị giáo hoàng đến từ Chicago ?

Chậm mà chắc ...

Người Roma khi nói về các giáo hoàng thường có nhận xét, « sau một vị giáo hoàng mập, là một vị giáo hoàng ốm ». Đức Lêô XIV là người mảnh khảnh nhưng mang dáng dấp thể thao năng động. Ngài sẽ bước sang tuổi 70 vào ngày 14 tháng Chín tới. Người ta có thể nói vui là ngài đang bị phủ bóng, theo cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng, của những vị tiền nhiệm. Một vị giáo hoàng trí thức như Bênêđíctô XVI, hay những vị « to lớn » về ngoại hình và sức ảnh hưởng trong giáo hội về mục vụ như Gioan Phao-lô II và Phanxicô.

Tuy nhiên, « mọi sự đều có thời », Sách Giảng Viên trong Kinh Thánh đã nói. Đức Lêô XIV đã không vội vã thúc đẩy triều đại của mình. Hay theo Nicolas Sénèze, nguyên thông tín viên của nhật báo Công giáo La Croix tại Roma, khi trả lời phỏng vấn trên đài TV5Monde, « Đức Lêô XIV là người rất thận trọng và 100 ngày đầu tiên của ông diễn ra khá hoàn hảo, mà hình ảnh cuộc gặp gỡ với giới trẻ trong khuôn khổ của Năm Thánh giành cho giới trẻ ở ngoại thành Roma là một minh chứng. Về cơ bản, người ta nhận thấy ông có một sự tiếp nối, không muốn cắt đứt ngay với những vị tiền nhiệm hay áp đặt dấu ấn riêng của mình. »

Thực vậy, Đức Lêô XIV được bầu lên trong bối cảnh Giáo hội chia rẽ. Ngài được kỳ vọng là một vị giáo hoàng đoàn kết, thậm chí hòa giải. Đức Lêô XIV phân phối lời nói và cử chỉ của mình một cách tiết kiệm và tỉ mỉ, cẩn thận trấn an những người theo truyền thống mà không làm mất lòng những người cấp tiến vốn nhạy cảm với con đường cởi mở do người tiền nhiệm khởi xướng. Vị giáo hoàng mới tìm cách kết hợp sự hiện đại của Đức Lêô XIII, lòng nhiệt thành của Đức Gioan Phaolô II, chiều sâu tâm linh của Đức Bênêđictô XVI, và sự quan tâm đến những người dễ bị tổn thương nhất của Đức Phanxicô.

Sự thận trọng này thể hiện qua việc ngài dành thời gian để quan sát, suy nghĩ và lắng nghe. Bài xã luận trên nhật báo La Libre của Bỉ, vào ngày hôm sau của Thánh lễ kết thúc Năm Thánh giành cho Giới Trẻ, đã nhận xét bài giảng của Đức Lêô XIV trước một triệu bạn trẻ đến từ khắp nơi trên thế giới là không mang màu sắc chính trị, nhưng đầy chiều kích tâm linh, chỉn chu và đòi hỏi.

Điều đó cho thấy sự lựa chọn của một người biết lắng nghe trong một thế giới ồn ào, giáo hội đầy áp lực. Sau một Phanxicô đơn giản và đầy ý chí là một Lêô thanh thản và lặng yên. Hồng y người Bỉ, Mathieu Dominique, tổng hợp sau cuộc bầu cử “Khi bầu chọn Đức Lêô XIV, chúng tôi muốn tổ chức những không gian mà Đức Phanxicô đã mở ra cho Giáo hội”. Có vẻ như đức giáo hoàng đã lắng nghe những người đã chọn ngài.

Cũng như nhiều người, Nicolas Sénèze cho biết : « Tôi trông chờ tông huấn đầu tiên của Đức Lêô XIV trong tháng Chín sắp tới, được dự đoán là sẽ liên quan đến các vấn đề xã hội, nhất là về trí tuệ nhân tạo (AI) cũng như là hệ quả của Trí tuệ nhân tạo đối với việc làm, xã hội v.v... Điều này cho thấy, Đức Lêô XIV vừa đặt mình theo truyền thống Giáo hội vừa đối diện trước những vấn đề rất thời sự ».

Tiếp tục hay đoạn tuyệt với người tiền nhiệm ?

Điều đầu tiên được nhận thấy là ngài mặc lại chiếc áo choàng mosette truyền thống, một áo choàng đỏ ngắn phủ ngoài áo chùng, trong lần đầu ra mắt công chúng sau khi được bầu làm giáo hoàng vốn bị người tiền nhiệm bỏ lại. Ngài trở về căn hộ của giáo hoàng sau kỳ nghỉ tại Castel Gandolfo, dinh thự mùa hè của các giáo hoàng, nơi mà Đức Phanxicô đã không sử dụng. Đó phải chăng là sự đoạn tuyệt với người tiền nhiệm ?

Theo Nicolas Sénèze, « sự đoạn tuyệt theo nghĩa là đương kim giáo hoàng có nhiều khác biệt so với người tiền nhiệm, nhất là trong những lễ nghi khởi đầu nhiệm vụ giáo hoàng. Nhưng vẫn có sự tiếp tục trong việc cải tổ giáo triều Roma theo chiều hướng hiệp hành (synodalité) tức là không nhằm dân chủ hóa việc lãnh đạo trong giáo hội bằng việc có sự cộng tác chặt chẽ giữa hàng giáo sỹ và giáo dân. Sự tiếp nối này còn thể hiện trong đường lối ngoại giao của Vatican trong các vấn đề quốc tế, cách riêng vấn đề Ukraina. Theo đó, Tòa thánh sẵn sàng làm trung gian hòa giải cho cuộc chiến ở Ukraina bằng các biện pháp hòa bình nhằm kết thúc xung đột. Tuy nhiên, vẫn chưa có sự can thiệp mang tính đột phá của Tòa Thánh cho vấn đề hòa bình ở Ukraine so với người tiền nhiệm. »

Việc cải tổ giáo triều Roma

Đó là sự tiếp nối bắt buộc. Vẫn theo Nicolas Sénèze, việc cải tổ này đã bắt đầu từ thời Đức Bênêđictô XVI khi những vụ việc bê bối trong nội bộ Vatican buộc người đứng đầu Tòa Thánh phải ra những quyết định cải tổ. Nhiệm kỳ của Đức Phanxicô đã đặt những dấu ấn mạnh mẽ và ấn tượng cho việc cải tổ đầy khó khăn này. Qua việc sắp xếp lại bộ máy và thay đổi một số nhân sự. Và vì thế, Đức Lêô XIV cũng sẽ tiếp tục con đường cải tổ giáo triều Roma và Giáo hội theo đường hướng mở rộng những gì đã làm của những người tiền nhiệm.

Những cải tổ này thể hiện qua những bổ nhiệm nhân sự đứng đầu các cơ quan của Tòa Thánh, mà cho đến nay mới chỉ có một bổ nhiệm duy nhất Đức giám mục Thibault Verny, Tổng giám mục Chambéry (Pháp) đứng đầu Ủy ban Giáo hoàng Bảo vệ trẻ vị thành niên, thay thế hồng y Sean O’Malley, đã bước sang tuổi 81. Cuộc cải tổ đầy khó khăn mà hai người tiền nhiệm của ngài đã cảm nhận và thẳng thắn đón nhận hay chính giáo hoàng cũng hay đùa với các thành viên trong giáo triều « Giáo hoàng qua đời, nhưng giáo triều vẫn còn ».

Hướng tới sự hiệp nhất Giáo hội

Sự chia rẽ sâu sắc trong Giáo hội là điều rõ ràng mà Đức Lêô XIV phải đương đầu. Trong 100 ngày đầu tiên, Giáo hoàng đã có những cử chỉ mang tính biểu tượng nhằm thu hút những nhóm chia rẽ trở lại với Giáo hội. Nhất là những nhóm có tư tưởng bảo thủ, những người thường cảm thấy bị Đức Phanxicô bỏ qua hoặc hiểu lầm. Đức Lêô XIV đã có động thái tiếp cận những người thường bất đồng quan điểm với Đức cố giáo hoàng. Và trong thánh lễ nhậm chức, Đức Lêô XIV đã nói về nhu cầu « một Giáo hội thống nhất, một dấu chỉ của sự hiệp nhất và hiệp thông ».

Một câu hỏi khác liên quan, đó là việc cho phép dâng lễ bằng tiếng La-tinh. Điều này gây ra sau khi Đức Phanxicô ban hành văn kiện cấm ngặt việc dâng lễ bằng tiếng La tinh. Và linh mục nào muốn làm lễ bằng tiếng La-tinh thì phải có phép của Giám mục địa phận. Điều mà Đức Bênêđíctô đã cho phép bất cứ linh mục nào muốn đều có thể. Đức Lêô chưa có văn bản chính thức, nhưng đã dung hòa bằng cách trở lại với thời điểm của Đức Gioan Phaolô II, tức là cho phép các Giám mục địa phận quyết định việc này trong lãnh thổ của mình.

Vai trò là « người xây dựng cầu nối » quốc tế

Vượt qua sự chia rẽ không chỉ là trọng tâm của Lêô đối với Giáo