Historie Potpourri Potpouhistorie

S4 - Aflevering 6 - Het bloedbad van Jallianwala Bag van 1919; keerpunt in Brits-India - Het bloedbad van Jallianwala Bagh van 1919 is een duistere pagina uit de geschiedenis van de Raj (de Britse overheersing van India). Het is het moment waarop Brits-Indiase troepen onder leiding van Generaal Dyer minutenlang schoten op honderden ongewapende Indiërs. Het incident vond plaats tijdens een vreedzame bijeenkomst in Amritsar, waar mensen protesteerden tegen de arrestatie en deportatie van twee Indiase leiders en de martial law. Maar waar ook nietsvermoedende bezoekers van een veemarkt waren samengekomen. Uit vrees voor een opstand, én om een ‘boodschap af te geven’, openden de troepen onder leiding van Dyer zonder enige waarschuwing het vuur op de menigte. Velen werden vertrapt in de paniek die volgde, terwijl anderen probeerden te vluchten via de smalle uitgangen van de Jallianwala Bagh, en zelfs de waterput.. Generaal Dyer en zijn troepen gebruikten buitensporig geweld, zonder rekening te houden met het aantal slachtoffers of medische hulp te bieden aan de gewonden. Het bloedbad leidde tot verontwaardiging en versterkte de roep om onafhankelijkheid van het Britse rijk. We nemen je mee langs de belangrijkste gebeurtenissen van deze geschiedenis en de aanloop er naartoe. Maar er is meer deze aflevering! Wat dacht je van een pakketje dat 200 jaar geleden werd verstuurd vanaf de Faeröer Eilanden, en dat na jaren in het UK National Archive éindelijk werd geopend.. Wat zaterin? Ok, 2 hints: iets met een trui en desserrijst (verwarrend, we know). En tot slot, we duiken in de geschiedenis van die olijke pilskoning (eeeh.. hertog) die prijkt op het etiket van (zo blijkt) talloze biermerken én kroegen wereldwijd!

S4 – Aflevering 5 – Oké, vergeet de Jellyfish Cut en de Italian Bob. Veel te gewoontjes! Non, non, non. Wat dacht je van een coiffure à la Zephyr? Of zelfs een volledige scheepsvoorstelling op je hoofd? Als je indruk wilde maken aan het Franse hof van Marie Antoinette, moest je uitpakken! De Franse upper class in de late 18e eeuw was daarom geobsedeerd door de extravagante haarcreaties van Léonard-Alexis Autié, beter bekend als Monsieur Léonard. Als jongen van eenvoudige komaf uit het zuiden van Frankrijk verhuisde hij naar Parijs, waar hij opklom tot de persoonlijke kapper van Madame du Barry, de minnares van Lodewijk XV (de beroemde Comtesse du Barry). Toen zij Léonard aanbeval aan de toekomstige koningin Marie Antoinette, greep deze haar kans en huurde hem in als haar persoonlijke stylist. Het ging snel. Op een avond, terwijl Léonard met een collega-kapper in zijn appartement dronk, klopte de valet van Marie Antoinette onverwacht op de deur. "Hare Koninklijke Hoogheid gaat vanavond naar de opera." In zijn dronken toestand wist hij niet precies wat hij met haar kapsel moest doen, dus krulde hij het, voegde drie witte struisvogelveren toe, en maakte een rozet met een roze lint en een grote robijn. Het werd een hit! Daarna volgden ongekende creaties, waaronder de 'Ship Shape'. De Franse Revolutie beëindigde deze gouden samenwerking, maar Léonard zelf?Die overleefde het. En zijn creaties leven nog altijd voort in het collectieve geheugen van stylisten. Ook in deze aflevering; Clutty! De real life Q van de Britse geheime dienst MI9, én bedenker van Monopoly, the escape edition. En tot slot; admiraal, wetenschapper, én natuurliefhebber Plinius de Oudere, die bezweek tijdens de uitbraak van de Vesuvius, maar die je kennelijk nog altijd kunt bezoeken! (ja, echt)

S4 - Aflevering 4 - Station HYPO: de cruciale afluisterdienst in de Pacific tijdens WOII - Het is 1941. De Tweede Wereldoorlog woedt al hevig in Europa. Maar elders op de wereld, in de Pacific, sluimert nog een ánder levensgroot strijdtoneel: dat tussen Japan en de Verenigde Staten. Om die reden werden er al vóór de aanval op Pearl Harbor van 7 december ‘41 diverse afluisterstations (‘stations’) in de Pacific opgetuigd met als doel het communicatieverkeer van de Keizerlijke Japanse te onderscheppen en te ontcijferen. In de Filipijnen was ‘Station CAST’ actief, en op Hawaii, ‘Station HYPO’. HYPO werd geleid door de razendslimme cryptoanayticus Joseph J. Rochefort, die in ‘41 naar HYPO was gestuurd om zich daar met een eigen gekozen team van anaylisten te storten op het ontcijferen van het Japanse communicatieverkeer. Na Pearl Harbor groeide het verkeer met én tussen de Japanners in de Pacific en waren ze bij HYPO beter in staat te ontcijferen. In het voorjaar van 1942 was men bij de inlichtingendienst zover dat ze wisten dat er een grote aanval van de Japanners zou komen (aangeduid met ‘AF’). Maar… waar en wanneer? Dat was nog onduidelijk. Rochefort (gehuld in kamerjas en pantoffels) en zijn team werkten dag en nacht om dit op tijd te achterhalen. En toen: Rochefort had een vermoeden! Maar Washington was niet overtuigd. Dus… wat doe je als je denkt tóch gelijk te hebben? Je bedenkt een list! En weet je: deze list bleek cruciaal te zijn, en vormde zelfs het keerpunt in de strijd in de Pacific. Wij vertellen je waarom dit zo was! Oh, en omdat we deze aflevering op hebben genomen in Antwerpen, duikt Ronald in de band tussen Willem van Oranje en deze mooie Scheldestad. En sta ook niet gek te kijken als je tijdens het luisteren ineens ‘bingo’ hoort roepen!

S4 - De Geschiedenis van het Kerstpakket: Afl. 5 Advent Kerst Special. Het laatste luikje! Ja echt. En waar kunnen we anders mee afsluiten dan… dé leverancier van droge pastijbakjes, ragout, blikken ingemaakte kersen, plastic sliertmateriaal en kaasmesjes die meteen ombuigen: het kerstpakket!
Voor de geschiedenis van het kerstpakket zoals wij dat nu kennen, moeten we terug naar de 19e eeuw. Naar het platteland. Waar knechten die bij boeren inwoonden een mand vol eten kregen, wanneer zij voor de kerst naar huis gingen om thuis kerst te vieren. Als dank voor hun inzet. Maar ook omdat het in die tijd lastig was om eten in de wintermaanden te bewaren. Deze gewoonte werd al snel overgenomen door ambachtslieden en bedrijven, die hun personeel ook kerstgeschenken mee gaven als blijk van waardering voor hun inzet gedurende het afgelopen jaar.
Een andere arbeidsbeloning die in de 19e eeuw aan poulariteit won, was die van 1 januari. Waarop knechten en meiden bij hun werkgevers langs gingen om ze Nieuwjaar te wensen. In ruil daarvoor ontvingen zij een fooi en lekkernijen.
Deze gebruiken, van het belonen van werknemers voor gedane arbeid en loyaliteit aan het eind van het jaar, transformeerden in de 20e eeuw. Op de werkvloer verscheen de 'gratificatie' als een geldelijke beloning op het werk, die gedurende de jaren meer en meer als recht werd gezien dan als een gunst. Dit alles stond aan de basis van het kerstpakket zoals we dat nu kennen. Wij kennen het kerstpakket vooral vanwege de bijzondere selectie cadeau’s die uit de plastic sliertjes tevoorschijn komen. Met altijd één constante: de pasteibakjes (die bij openen meteen verdampen tot bladerdeegstof).

S4 - Land in Zicht op Kerst - Als je goed op de wereldkaart spiekt, dan zie je dat er best wat plekken zijn die íets met kerst te maken hebben. Want wat blijkt: best wat ontdekkingen zijn gedaan op kerstdagen. En wat deden ze toen? Dan vernoemden ze die plek naar die speciale dag. Ok, de meest logische om mee te beginnen: Christmas Island. Christmas Island werd ontdekt door William Mynors op kerstavond 1643. Nu kennen we deze prachtige plek onder meer vanwege z’n unieke biodiversiteit en de jaarlijkse migratie van de rode krab (Gecarcoidea Natalis). Nóg zo’n plek is Natal, in Zuid-Afrika (tegenwoordig KwaZoeloe-Natal). Dit gebied kreeg zijn naam na de landing van Vasco da Gama op eerste kerstdag 1497, wat de zeeroute naar India opende en Europese kolonisatie in Afrika stimuleerde. De Gama noemde deze plek "Natal", wat Portugees is voor kerstmis. Dan is er nog Fort Navidad, opgericht door Columbus op kerstavond 1492 op Hispaniola, met matrialen van de Santa Maria - inderdaad: hét schip. Dit was een vroege Europese nederzetting in Amerika.

S4 - Het Verbod op Kerst van 1643 - Oliver Cromwell, de Lord Protector van Engeland, had met de tumultueuze afzetting en onthoofding van Koning Charles I al een behoorlijk controversieel hoofdstuk uit de Engelse gedchiedenis op zijn naam staan. Maarrr… daar kunnen we er nóg een naast zetten (zij het iets minder schokkend). Zo staat Cromwell óók bekend om het besluit om Kerstmis illegaal te maken. Kerst? Illegaal zeg je? Yessss..! We nemen je mee naar dit onwerkelijke stukje kerstgeschiedenis.