ទស្សនៈព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក

RFI ខេមរភាសា / RFI Khmer

នៅរៀងរាល់ថ្ងៃ ចាប់ពីថ្ងៃ​ចន្ទ ដល់​ថ្ងៃ​សុក្រ យើង​នឹង​លើកយក​ព្រឹត្តិការណ៍​សំខាន់​​ៗ ដែល​កើតមាន​​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាមេរិក ដើមបូព៌ា អាស៊ី អឺរ៉ុប​​ និង​​អាហ្វ្រិក ​មក​ធ្វើការ​​បកស្រាយ ​ពន្យល់​បំភ្លឺ ​និង​​វិភាគ ​ជូន​​លោក​​អ្នក​ស្តាប់។

  1. PŘED 5 DNY

    តើណាសា​អាចសម្រេច​មហិច្ឆតាដំឡើងម៉ាស៊ីនប្រតិករ​នុយក្លេអ៊ែរ​នៅលើ​ឋានព្រះចន្ទដែរឬទេ?

    សហរដ្ឋអាមេរិកកំពុង​ញាប់ដៃជើងដើម្បី​នាំយកម៉ាស៊ីន​ប្រតិករ​នុយក្លេអ៊ែរ​ទៅដាក់​នៅឋាន​ព្រះចន្ទ ឲ្យបាន​យ៉ាងយូរបំផុត នៅមុនឆ្នាំ​២០៣០។ នៅក្នុង​ក្របខណ្ឌ​នៃ​បេសកកម្ម​បញ្ជូនមនុស្ស​ឲ្យត្រលប់ទៅជាន់ដី​ព្រះចន្ទ​នៅអំឡុង​ឆ្នាំ​២០២៧ ​ប្រធានថ្មី​របស់​ទីភ្នាក់ងារ​ណាសា​កាលពី​ចុងខែ​កក្កដាកន្លងទៅបាន​បញ្ជា​ឲ្យគេ​ដាក់ដេញថ្លៃគម្រោងផលិត​​ប្រតិករនុយក្លេអ៊ែរ​ដែលមានសមត្ថភាព​ផ្គត់ផ្គង់​ថាមពល​នៅលើ​ឋានព្រះចន្ទ។ តើណាសា​អាចសម្រេច​មហិច្ឆតាដំឡើងម៉ាស៊ីនប្រតិករ​នុយក្លេអ៊ែរ​នៅលើ​ឋានព្រះចន្ទដែរឬទេ?  ដំឡើង​ម៉ាស៊ីនប្រតិករ​នុយក្លេអ៊ែរ​នៅលើ​ឋានព្រះចន្ទ។ ស្តាប់ទៅមួយភ្លែត គេអាច​គិតថា វាជា​គំនិត​ដ៏ឆ្កួតលីលា មិនអាចលេចចេញរូបរាងបាននោះទេ។ ប៉ុន្តែ ចំពោះលោក Sean Duffy ប្រធានទីភ្នាក់ងារអវកាស​ណាសា និងជា​រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួង​គមនាគមន៍​អាមេរិក គ្មានអ្វីដែល​មិនអាច​ទៅរួចនោះទេ។ នៅក្នុង​កំណត់ហេតុដែល​ធ្លាក់​ទៅដល់​ដៃអ្នកកាសែត កាលពី​ដើម​ខែ​សីហានេះ ប្រធានថ្មីរបស់​ទីភ្នាក់ងារណាសា​បាន​បញ្ជា​ឲ្យ​គេ​បង្កើតអាជ្ញាធរមួយ​ដែលទទួលបន្ទុកស្វែងរកក្រុមហ៊ុន​ដៃគូ​ដែលមាន​សមត្ថភាព​ផលិត​ម៉ាស៊ីនប្រតិករ​នុយក្លេអ៊ែរ ដើម្បី​ឲ្យ​ណាសា​អាច​នាំយកទៅ​ដាក់​នៅឋាន​ព្រះចន្ទ យ៉ាងយូរបំផុត​នៅ ចុងឆ្នាំ ២០២៩ ពោល​គឺ​ឲ្យបាន​មុន​ឆ្នាំ ២០៣០។ ហេតុអ្វី២០៣០? បើតាម​ប្រធានទីភ្នាក់ងារអវកាស​ណាសា លោក Sean Duffy តាំងពីខែ​មីនាឆ្នាំ​២០២៤ ចិន​និង​រុស្ស៊ី​បាន​ប្រកាស​យ៉ាងតិច​៣លើកពី​គម្រោងការសហការគ្នា​ដើម្បី​ដាក់​ម៉ាស៊ីនប្រតិករ​នុយក្លេអ៊ែរ​នៅលើដីព្រះចន្ទ​ នៅពាក់កណ្តាល​ឆ្នាំ ២០៣០។ “ប្រទេសដែលមាន​ម៉ាស៊ីនប្រតិករ​នុយក្លេអ៊ែរមុនគេនៅលើឋាន​ព្រះចន្ទ នឹងមានអំណាចកំណត់​ដែនគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួននៅទីនោះ។ នេះគឺជា​ការគំរាមកំហែង​ធំមួយ​ដល់​បេសកកម្ម​Artemis​របស់​ណាសា​ដែលមាន​គម្រោង​នាំយកអវកាសយានិកត្រលប់​ទៅជាន់ដីព្រះចន្ទសាជាថ្មី នៅ ឆ្នាំ ២០២៧។​ ចំពោះប្រធានទីភ្នាក់ងារ​ណាសា នេះជា​ហេតុផល​ចំបងដែល​ណាសា​ត្រូវ​រួសរាន់ ប្រឹងប្រែងស្រាវជ្រាវរកបច្ចេកវិទ្យាថ្មីដើម្បី​អាច​បោះមួយជំហាន​ទៅមុខឲ្យបាន​​មុន​គូប្រជែង ចិន និង​រុស្ស៊ី។ នៅ​ឋាន​ព្រះចន្ទ ម៉ាស៊ីន​ប្រតិករ​នុយក្លេអ៊ែរ​នឹង​អាច​ផ្គត់ផ្គង់ថាមពលដល់​មូលដ្ឋាន​ដែលណាសា​គ្រោង​បញ្ជូនមនុស្ស​ឲ្យទៅនៅប្រចាំការផ្ទាល់​នៅភាគខាងត្បូង ឋានព្រះចន្ទដែលជាទីដៅចង់បាន​របស់​ចិន ឥណ្ឌា និងរុស្ស៊ី។ នៅ​ទីនោះ គេ​នឹងអាច​ធ្វើការស្រាវជ្រាវ សិក្សាពីការរស់នៅ​របស់​មនុស្ស​នៅកន្លែងផ្សេងមួយក្រៅពី​ភពផែនដី ទាំងការផ្សាំខ្លួន និងការប្រើបច្ចេកវិទ្យាទំនើបថ្មី។ វាជាដំណាក់កាលសិក្សា​សំខាន់​មួយ​របស់​ណាសា ដែលមាន​មហិច្ឆតាប្រើ​ឋាន​ព្រះចន្ទ ជា​កន្លែង​ឆ្លងបន្តទៅ​ភពក្រហម ភពអង្គារ។ ណាសា​ត្រូវការ​ម៉ាស៊ីន​ប្រតិករនុយក្លេអ៊ែរ​ដើម្បី​ផលិតថាមពល​ដែលគេអាច​ឲ្យគេ​ប្រើ​ប្រាស់​នៅមូលដ្ឋាន​របស់ណាសា​នៅ​ដីព្រះចន្ទ។ នៅ​ឆ្នាំ ២០២៣ គម្រោងការសាកល្បងមួយ​ដែល​ចាយអស់​ទឹកប្រាក់​៥លាន​ដុល្លារ​បាន​ផលិតចេញ​ម៉ាស៊ីន​មួយ​ដែលអាច​ផលិត​ថាមពលអគ្គិសនី​៤០គីឡូវ៉ាត់ គ្រប់គ្រាន់​សម្រាប់​ឲ្យផ្ទះ៣០ខ្នងប្រើក្នុងរយៈពេល ១០ឆ្នាំ។ ប៉ុន្តែ បើតាម​ការវាយតម្លៃ​របស់​អ្នកស្រាវជ្រាវវិទ្យាសាស្រ្ត ដើម្បី​ទ្រទ្រង់​ប្រតិបត្តិការ​របស់​មនុស្ស ដូចជា​ការរស់នៅ ទំនាក់ទំនង និង​ឧបករណ៍ជីកស្រាវជ្រាវ​នៅលើដីព្រះចន្ទ គេត្រូវ​ការ​ម៉ាស៊ីនផ្គត់ផ្គង់អគ្គិសនី​យ៉ាងតិច ១០០គីឡូវ៉ាត់។ គេត្រូវការថាមពល​នុយក្លេអ៊ែរនៅលើ​ឋានព្រះចន្ទ ក៏ព្រោះតែគេមិនអាច​ពឹងផ្អែកទៅលើ​ថាមពល​បានមកពីផ្ទាំងសូឡា។ ត្រូវ​ដឹងថា នៅឋានព្រះចន្ទ មួយយប់ៗ​មាន​រយៈពេល​ស្មើ១៤ថ្ងៃ​នៅលើផែនដី ដូច្នេះ ផ្ទាំងសូឡាប្រាកដជា​គ្មានពន្លឺថ្ងៃគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីស្រូប​ផលិតចេញ​ជា​ថាមពល​សម្រាប់ប្រើប្រាស់​ដោយ​ឯករាជ្យនោះទេ។ ថាមពលនុយក្លេអ៊ែរសំខាន់ ប៉ុន្តែ ​បញ្ហាចោទនៅត្រង់ថា តើ​គេ​អាច​នាំយក​ម៉ាស៊ីនប្រតិករនុយក្លេអ៊ែរដ៏មានទំហំធំ​ទៅកាន់ឋានព្រះចន្ទ​បាន​យ៉ាងដូចម្តេច? ចុះ ការដឹកជញ្ជូន​សារធាតុអ៊ុយរ៉ាញ៉ូម​? នេះគេ​នៅមិនទាន់និយាយ​ពីសីតុណ្ហភាពនៅឋានព្រះចន្ទ ដែលអាច​ឡើង​ដល់​១២៧អង្សារ និង​​ការគ្រប់គ្រងកំដៅ​របស់​ម៉ាស៊ីនប្រតិករផង។ ដើម្បី​បន្ថយកំដៅ​ម៉ាស៊ីន​ប្រតិករកុំ​ឲ្យឡើង​ក្តៅពេក គេត្រូវការប្រើប្រាស់ទឹកជាប្រចាំ។ ចុះ​បើព្រះចន្ទ​គ្មានទឹកដូចផែនដីផង តើ​គេ​អាច​សង្ឃឹមបានប៉ុណ្ណា​លើ​រ

    6 min

  2. 11. 8.

    តើការទទួលស្គាល់រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន​ពីលោកខាងលិចនឹង​អា​ចទៅផ្លាស់ប្តូរអ្វីខ្លះ?

    នៅប៉ុន្មានថ្ងៃមកនេះ ប្រទេស​លោកខាងលិច​ជាបន្តបន្ទាប់គ្នា​បាន​ប្រកាសត្រៀម​ខ្លួនទទួលស្គាល់​រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន​ នៅក្នុង​ឱកាស​មហាសន្និបាតអង្គការ​សហប្រជាជាតិ​នៅ​ខែ​កញ្ញា​ខាងមុខ។ លើកលែងតែ​សហរដ្ឋអាមេរិក ប្រទេស​លោកខាងលិចដែលជា​សម្ព័ន្ធមិត្ត​របស់អ៊ីស្រាអែល​បាន​សន្យា​ទទួលស្គាល់​ប៉ាឡេស្ទីនជារដ្ឋមួយនឹងគេ នៅបន្ទាប់ពី​រដ្ឋាភិបាល​អ៊ីស្រាអែល​ប្រកាសពីផែនការ​ចូលទៅច្បាម គ្រប់គ្រង​ទីក្រុង​ហ្កាហ្សា។ នៅ​ថ្ងៃ​ចន្ទទី ១១​សីហា អូស្ត្រាលី​ជាសម្ព័ន្ធមិត្ត​ចុងក្រោយគេ​របស់អាមេរិក​ដែល​ងាកចេញពី​នយោបាយ​ការពារអ៊ីស្រាអែល ទៅ​ទទួល​រដ្ឋបាឡេស្ទីន។ តើ​ការប្រកាស​ទទួលស្គាល់​ពីសំណាក់​ប្រទេស​មហាអំណាច​ឧស្សាហកម្ម ដូចជា​បារាំង អង់គ្លេស​ កាណាដា និង​ចុងក្រោយ​គឺ​អូស្ត្រាលី នឹង​អាច​ទៅផ្លាស់ប្តូរ​ខ្សែទឹក​ ឬ​លក្ខខណ្ឌ​ជីវិត​របស់​របស់​ប្រជា​ជន​ប៉ាឡេស្ទីន​ដែរ​ឬទេ? ចាប់តាំង​ពី​ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលអ៊ីស្រាអែល​ប្រកាស​ផែនការចូលគ្រប់គ្រង​ទីក្រុងហ្កាហ្សា ក្នុងហេតុផល​បញ្ចប់​សង្រ្គាម​ ប្រទេស​លោកខាងលិច​ដែលធ្លាប់​តែ​នៅស្ងៀម ការពារអ៊ីស្រាអែល​​ បានផ្លាស់ប្តូរជំហរ ងាកមក​ដាក់​សម្ពាធ និង​ថ្កោលទោស​ផែនការ​របស់​អ៊ីស្រាអែល។ ជាក់ស្តែង​ ប្រតិកម្ម​តបនឹង​ជំហរ​របស់​អ៊ីស្រាអែល​ដែល​ចង់​ចូល​ដណ្តើម​កាន់កាប់ហ្កាហ្សា​ទាំងមូល​ បារាំង កាណាដា បានដាក់​ពិន័យ​អ៊ីស្រាអែល ដោយ​​ប្រកាស​ថា ខ្លួននឹង​ទទួល​ស្គាល់ប៉ាឡេស្ទីនជារដ្ឋស្របច្បាប់។ បន្ទាប់ពី អង់គ្លេសដែល​គំរាម​ប្រកាស​ទទួលស្គាល់​រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន ក្នុងករណី​អ៊ីស្រាអែល​នៅតែបន្តបិទខ្ទប់​ មិន​ឲ្យ​គេនាំយកស្បៀង ជំនួយមនុស្សធម៌ទៅជួយ​ប្រជាជន​ហ្កាហ្សា​។ នៅថ្ងៃ​ចន្ទទី ១១សីហា អូស្ត្រាលី​តាមរយៈលោក​នាយករដ្ឋមន្រ្តី អង់តូនី អាល់បានីស៊ី បាន​ចូលរួមជាមួយ​ប្រទេស​ផ្សេងទៀត​ដើម្បី​ទទួលស្គាល់​រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន។ នៅក្នុង​សន្និសីទកាសែត​នៅទីក្រុង​Canberra ប្រមុខរដ្ឋាភិបាល​អូស្ត្រាលី​បញ្ជាក់ថា ​ដំណោះស្រាយ​បង្កើតរដ្ឋពីរ​ជា​ក្តីសង្ឃឹម​មនុស្ស​ធម៌ល្អជាងគេ​បំផុត​ដើម្បីបិទបញ្ចប់ជាសា្ថពរអំពើហិង្សានៅដើមបូព៌ា និង​ទុក្ខវេទនា ក្តី​ឈឺចាប់របស់​ប្រជាជនហ្កាហ្សា។ ចំពោះនាយករដ្ឋមន្រ្តីអូស្ត្រាលី សន្តិភាពនឹង​មិន​ស្ថិតស្ថេរនៅ​យូរអង្វែង បើសិន​គ្មាន​រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន និ​ងរដ្ឋអ៊ីស្រាអែល​នៅជិតគ្នា។ ប្រទេស​ណាខ្លះ​ផ្លាស់ប្តូរជំហរ និងព្រោះហេតុអ្វី? សំណួរ​សួរថា បន្ទាប់ពី​ការពាររដ្ឋជ្វីហ្វ​មួយនេះតាំងពីដើមរៀងមក តាមរយៈការនៅ​ស្ងាត់ស្ងៀម​មិន​ព្រម​ទទួល​ស្គាល់​​រដ្ឋ​ប៉ាឡេស្ទីន ហេតុអ្វីបានជា​ប្រទេស​លោកខាងលិច​ផ្លាស់ប្តូរជំហរ​របស់ខ្លួននៅពេលនេះ? ដូចកាណាដា អេស្ប៉ាញ បារាំង និង​អង់គ្លេស ដែលជា​សមាជិក​របស់​ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ និងជា​សមាជិក​របស់​ក្រុមប្រទេស​មហាអំណាច​ឧស្សាហកម្ម​​G៧​បាន​ដកខ្លួន ឃ្លាតឆ្ងាយ​ពីអ៊ីស្រាអែល និង​សហរដ្ឋអាមេរិកដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្ត​ ក៏ដោយសារតែ​លែង​មាន​ភាពអត់ធ្មត់​ និងលែង​អាច​ទប់ប្រតិកម្ម​រិះគន់​ក្នុងស្រុក​នៅចំពោះមុខ​អំពើអមនុស្សធម៌​របស់​អ៊ីស្រាអែល​ទៅលើ​ប្រជាជន​ប៉ាឡេស្ទីននៅហ្កាហ្សា។ ដោយ​ប្រកាស​គម្រោង​ទទួលស្គាល់​រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន នៅ​មហាសន្និបាតអង្គការ​សហប្រជាជាតិ​នៅ​ខែ​កញ្ញាខាងមុខ ប្រទេស​លោក​ខាងលិច​ (លើកលែងអាមេរិក) ចង់​​ដាក់សម្ពាធ​ការទូត​លើ​អ៊ីស្រាអែល។ គិត​រហូតមកដល់​ថ្ងៃនេះ ប្រទេស​សមាជិករបស់អង្គការ​សហប្រជាជាតិ ប្រមាណ​៣ភាគ៤ ស្មើនឹង​ចំនួន​១៤៥​ប្រទេស​បាន​ប្រកាស​ទទួល​ស្គាល់​រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនជាបន្តបន្ទាប់ តាំង​ឆ្នាំ​១៩៨៨ ឆ្នាំដែលប្រមុខអង្គការ​រំដោះប៉ាឡេស្ទីន លោក​យ៉ាសេ អារ៉ាហ្វាត​ប្រកាស​បង្កើត​រដ្ឋ​ប៉ាឡេស្ទីន ដោយយកទីក្រុង​យេរូសាឡឹមជារដ្ឋធានី។ នៅមុន​បារាំង អង់គ្លេស កាណាដា អេស្ប៉ាញ ឬ​អូស្ត្រាលី ប្រទេស​ភាគច្រើនរបស់​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ ក្នុងនោះមានចិន ឥណ្ឌា បាន​ទទួលស្គាល់​​ប៉ាឡេស្ទីនជា​រដ្ឋមួយនឹងគេ ប៉ុន្តែ នៅ​ស្ថានភាពជាក់ស្តែង ដោយសារ​​ការបែកបាក់​គ្នា​រវាង​ប្រទេស​មហាអំណាច និង​ការជំទាស់យ៉ាងចេញមុខ​របស់​អាមេរិក​ដែលសមាជិក​អចិន្ត្រៃយ៍របស់​ក្រុមប្រឹក្សា​សន្តិសុខ ប៉ាឡេស្ទីននៅតែមិនទាន់ក្លាយជា​រដ្ឋពេញមុខ ពេញមាត់ដូចជា​អ៊ីស្រាអែល​ដែលបាន​ប្រកាស​ជា​រដ្ឋឯករាជ្យ​តាំង​ពី​ឆ្នាំ ១៩៤៨។ អាមេរិក​បដិសេធមិនប្រកាសទទួល​ស្គាល់​រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីន​ និង​លើកហេតុផលថា រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនអាច​លេចចេញរូប

    6 min

  3. 9. 8.

    ហេតុ​អ្វី​ក្រុម​ប្រទេស​ផលិត​ប្រេង​ រារាំង​សន្ធិសញ្ញា​ប្រឆាំង​ប្លាស្ទិក?

    កិច្ចប្រជុំ​អន្តរជាតិ​នៅ​ក្រុង​ហ្សឺណែវ ដើម្បី​តាក់តែង​សន្ធិសញ្ញាពិភពលោក​​ប្រឆាំង​ប្លាស្ទិក​ គ្មានការ​ជឿន​លឿន​ទៅ​មុខ​​ទេ។ នេះ​បើ​តាម​តំណាង​ការទូត​អេក្វាទ័រ ដែល​ជា​ប្រធាន​ដឹកនាំ​កិច្ចប្រជុំ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិស្តីពី​ប្លាស្ទិក។ ក្រុម​ប្រទេស​ផលិត​ប្រេង​បន្ត​រារាំង​ ហើយ​ប្រឆាំង​នឹង​ការ​កាត់​បន្ថយ​ប្លាស្ទិក​នៅ​លើ​ពិភពលោក​យ៉ាង​ខ្លាំង។ ហេតុអ្វី? ព្រោះ​តែ​ប្រយោជន៍​ហិរញ្ញវត្ថុឬ? ការ​ចរចា​​ដើម្បី​បង្កើត​សន្ធិសញ្ញា​ពិភពលោក​ប្រឆាំង​នឹង​បា្លសិ្ទក​​ប្រើ​ពេល​អស់ជា​ង​បី​ឆ្នាំ​ហើយ។ បន្ទាប់​ពី​បរាជ័យ​​នៅ​ប៊ូសាន​ប្រទេស​កូរ៉េខាង​ត្បូង​កាលពី​ចុង​ឆ្នាំ​២០២៤ កិច្ចប្រជុំអង្គការ​សហប្រជាជាតិ​​ថ្មី​មួយ​ទៀត “ដែល​គេ​ចាត់​ទុក​ជា​ការ​ផ្តល់​សំណាង​ចុងក្រោយ” ​បាន​រៀប​ចំ​ធ្វើ​ក្រុង​ហ្សឺណែវ​ប្រទេស​ស្វ៊ីស​ តាំង​ពី​ថ្ងៃ​ទី​៥​សីហា​​រហូត​ដល់​ថ្ងៃ​ទី​១៤​សីហា។ ប៉ុន្តែ​ជា​ថ្មី​ម្តង​ទៀត កិច្ចពិភាក្សា​មិន​ចម្រើន​ទៅមុខ​គួរ​ជា​ទី​សង្ឃឹម​ទេ។ គម្រោង​សន្ធិសញ្ញា​បានរីក​ប៉ោ​ង ​កើន​ពី​២២​ទំព័រ​ដល់​៣៥​ទំព័រ ឯ​កឋាខណ្ឌ​​ដែល​ក្រុមប្រតិភូទាំង​​១៨៤​ប្រទេស​និង​អង្គការ ជជែក​មិន​ត្រូវ​គ្នា​សោះ​មាន​ចំនួន​កាន់​តែ​ច្រើនឡើងៗ ​ពី​៣៧១ ពី​ដំបូង​ ​ទៅ​១៥០០​ចំណុចនៅពេល​នេះ។ តំណាង​ជាង​មួយ​រយ​ប្រទេស​ចង់​បាន​សន្ធិសញ្ញា​ប្រឆាំង​ប្លាស្ទិក​ជាប្រវត្តិសាស្ត្រ​មួយ សំដៅ​កាត់​បន្ថយ​ផលិតផល​ប្លាស្ទិក ព្រោះ​បរិមាណ​ប្លាស្ទិក​បាន​កើនទ្វេ​ដង​នៅ​រវាង​ពី​ឆ្នាំ​២០០០​ទៅ​២០២០ ហើយ​បើ​គ្មាន​វិធានការ​ទេ ប្លាស្ទិក​នឹង​កើន​ឡើង​ដល់​ទៅ​ជាង​១២០០លាន​តោន​នៅ​ឆ្នាំ​២០៦០។​ ប៉ុន្តែ​ក្រុម​ប្រទេស​ផលិត​ប្រេង បាន​រារាំង និង​បិទ​ខ្ទប់​​កិច្ច​ខិត​ខំប្រឹង​ប្រែង​បង្កើត​សន្ធិសញ្ញា​ប្រឆាំង​ប្លាស្ទិក​ ដោយ​បញ្ជូន​ក្រុម​អ្នក​ជំនាញ​មក​ឃោសនា​ប្រឆាំង​ ក្នុង​ចំនួន​ដ៏ច្រើន​លើសលុប។ នាំ​មុខ​ដោយ​រុស្ស៊ី អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត អ៊ីរ៉ង់ អ៊ីរ៉ាក់​ កូវ៉ែត  ព្រមទាំង​បណ្តាប្រទេស​នៅទ្វីប​អាហ្វ្រិក​ដូច​យ៉ាង អេហ្ស៊ីប កាហ្សាក់ស្ថាន ឬ​អាស៊ែរប៊ៃហ្សង់​ដែល​មិន​សូវ​មាន​សំឡេង​ បាន​ច្រាន​ចោលយ៉ាង​ដាច់​អហង្ការ​​គំនិត​ចង់​កាត់​បន្ថយ​ផលិតផល​ប្លាស្ទិក នៅក្នុង​សម័យ​​ប្រជុំ​វគ្គមុន។ សហរដ្ឋ​អាមេរិក ប្រទេស​ផលិតប្រេង​លំដាប់​លេខ​មួយ​ពិភពលោក ក៏​មាន​ជំហរ​ដូច​គ្នា​ដែរ ពោល​គឺ​ប្រទេស​ផលិត​ប្រេង​មិន​ថា​តូច​ឬ​ធំ មាន​សកម្មភាព​​រួម​តែ​មួយដូចគ្នា​​គឺ ជា​អ្នកផលិត​ប្រេង​ និង​វិនិយោគ​ផលិតផលប្លាស្ទិក (ប្រេងគីមី) ​នៅក្នុង​ប្រទេស​ឬ​នៅបរទេស។ សម្រាប់​ក្រុមប្រទេស​ទាំងអស់​នេះ កំណើន​ផលិតផល​ប្លាស្ទិក​ពិភពលោក​នស​​ទសវត្សរ៍​ខាង​មុខ គឺ​កំណប់ទ្រព្យ​ថ្មី​។ នៅ​ពេល​ដែល​ក្រុមប្រទេស​អ្នក​មាន​កាន់​តែ​ច្រើនឡើងៗ​នាំ​គ្នា​ដើរ​ចេញ​ពី​ថាមពល​ផូស៊ីល​ ក្រុមប្រទេស​ផលិត​ប្រេង​ច្បាស់​ជា​ត្រូវ​​គិត​រក​វិធីថ្មី​សម្រាប់​ប្រើប្រាស់​ធនធាន​ប្រេង​របស់​ពួកគេ។​ នោះ​គឺ​ប្លាស្ទិក​នេះ​ឯង។ បើ​តាម​ការ​សិក្សា​របស់​សកលវិទ្យាល័យ​ចិនTsinghua ចេញ​ផ្សាយ​កាលពី​ខែមេសា ៩៨%​នៃ​ផលិតផល​ប្លាស្ទិក​មាន​ប្រភព​មក​ពី​ផូស៊ីល (ប្រេង​ ​ធ្យូងថ្ម ឬ​ឧស្ម័ន​ធម្មជាតិ)នៅ​ឆ្នាំ​២០២២។ សេចក្តី​ត្រូវការ​ពិភពលោក​ផ្នែ​ក​ប្រេង ក្នុងវិស័យ​ដឹកជញ្ជូន​ច្បាស់​ជា​លែង​កើន​ នៅ​ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ខាង​មុខ​។ ឯ​ផលិតផល​ប្លាស្ទិក​និង​ប្រេង​គីមី នឹង​ក្លាយ​ជា​កម្លាំង​ចលករ​រុញ​ច្រាន​កំណើន​សេចក្តី​ត្រូវការ​ផ្នែក​ប្រេង​វិញ​ម្តង​។ ​ក្រុម​ហ៊ុន​ឬ​ប្រទេស​ខ្លះ​បាន​ចាប់​ផ្តើម​វិនិយោគ​ក្នុង​ផ្នែក​ប្លាស្ទិក​រួច​ទៅ​ហើយ។ ខ្លះ​ទៀត​ដូច​យ៉ាង​អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត បាន​ចាត់​ទុក​ប្លាស្ទិក​ជា​អាទិភាព និង​ជា​យុទ្ធសាស្ត្រ​ថ្មី​សម្រាប់​អនាគត ដែល​មាន​ចែង​ក្នុង​ផែនការ​អភិវឌ្ឍ​និង​ទំនើបកម្ម​ប្រទេសសម្រាប់​​ឆ្នាំ​២០៣០​ផង។ បើ​តាម​អ្នក​វិភាគ នៅ​ពីក្រោយ​ការ​ចរចា​ស្វែង​រក​សន្ធិសញ្ញា​ពិភពលោក​ប្រឆាំង​នឹង​ប្លាស្ទិក មាន​លាក់​ផល​ប្រយោជន៍​ហិរញ្ញវត្ថុ​ដ៏​ចម្បង​។ ហេតុ​ដូច្នេះហើយ​បាន​ជា​ក្រុមប្រទេស​ផលិតប្រេង​ ឬ​ក្រុមប្រទេស​ប្រេង​គីមី ​មិន​ចង់​ឃើញ​ពាក្យ​​កាត់​បន្ថយ​ផលិតផល​ប្លាស្ទិក ​មាន​ចែង​ក្នុងសន្ធិសញ្ញា​ពិភពលោកនោះ។ ក្រុមប្រទេសទាំង​​នេះ បាន​​ដាក់​សម្ពាធ​ឱ្យ​មាន​​សន្ធិសញ្ញា​ប្រឆាំង​ប្លាស្ទិក ដែល​ផ្តោត​ជា​សំខាន់​ទៅ​លើ​ការ​កែច្នៃ​សំរាម​ប្លាស្ទិក។ មានការកែច្ន

    4 min

  4. 28. 6.

    រីកនិង​បំប្លែង​ខ្លួន​​​ជា​លំដាប់​នៅ​លើ​ពិភពលោក ទីផ្សារ​គ្រឿង​ញៀន​ជាវិបត្តិ​ពហុមុខ

    ទីផ្សារ​គ្រឿង​ញៀន​មាន​សកម្មភាព​ខ្លាំង ​និង​មាន​ភាព​ចម្រុះយ៉ាង​សម្បូរ​បែប ព្រមទាំង​រីក​រាលដាល​ទូទាំងពិភពលោក យ៉ាង​ខ្លាំង​ក្លា​។ នៅ​ចំពោះ​មុខ​ការ​​ហាមឃាត់ ក្រុម​ជួញ​ដូរ​គ្រឿង​ញៀន រក​ល្បិច​ថ្មី ផលិតផល​ថ្មី​ និង​ផ្លូវ​ពង្វាង​ថ្មី​។ ចរាចរណ៍​គ្រឿង​ញៀន​ បាន​កើន​ឡើង​យ៉ាង​ខ្លាំង​មិន​ធ្លាប់​មាន​ទេ នៅ​ឆ្នាំ​២០២៣​។ នេះ​បើ​តាម​របាយការណ៍​ឆ្នាំ​២០២៥​ របស់​ទីភ្នាក់ងារ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំង​នឹង​គ្រឿង​ញៀន​ព្រមទាំង​ឧក្រិដ្ឋកម្ម ក្នុង​ឱកាស​​ទិវា​អន្តរជាតិ​ប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំងនឹងការ​ប្រើប្រាស់​និង​ជួញដូរ​​គ្រឿង​ញៀន​ខុសច្បាប់​ ថ្ងៃទី​២៦​មិថុនា។ បើ​តាម​របាយការណ៍ប្រចាំ​ឆ្នាំ​២០២៥ ​របស់​ទីភ្នាក់ងារ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំង​នឹង​គ្រឿង​ញៀន (ONUDUC) ការ​ប្រើប្រាស់​គ្រឿង​ញៀន អាភៀន កញ្ឆា ឬ​ហៅ​ខ្លី​ថា​ “ម្សៅ​ស” ​មាន​សកម្ម​ភាព​​​ខ្លាំង​​​ក្រៃ​នៅ​ឆ្នាំ​២០២៣។ ការ​ផលិត​កូកាអ៊ីន​បា​ន​បំបែក​ឯតទគ្គកម្ម​ថ្មី​ ដោយ​មាន​កំណើន​៣៤%​លើស​ឆ្នាំ​មុន​ និង​កើន​បី​ដង​លើស​​ឆ្នាំ​២០១០។ គ្រឿង​ញៀន​សំយោគគំរាម​សុខភាព​សាធារណៈ ក្រៅ​ពី​អាភៀន កញ្ឆា កូកាអ៊ីន ហេរ៉ូអ៊ីន​ ដែលជា​​គ្រឿង​ញៀន​បែប​បូរាណ​ ​ទីផ្សារ​គ្រឿង​ញៀន​សំយោគ​ ផលិត​ក្នុង​មន្ទីរ​ពិសោធន៍​ ដោយ​ប្រើ​តែ​សារធាតុ​គីមី ក៏​កំពុង​រីក​ដុះ​ដាល​ខ្លាំង គួរ​ជា​ទីព្រួយ​បារម្ភ​សម្រាប់​សុខភាព​សាធារណៈ។ នេះ​បើ​តាម​របាយការណ៍​របស់​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ដដែល។ នៅ​ឆ្នាំ​២០២៥ ទី​ភ្នាក់ងារ​ប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំង​នឹង​គ្រឿង​ញៀននិង​ឧក្រិដ្ឋកម្ម បាន​រាប់​ឃើញ​មាន​សារធាតុ​ញៀនសំយោគ​​ថ្មី​ចំនួន ១១០០​មុខ​ កំពុង​ធ្វើ​ចរាចរណ៍​នៅលើ​ពិភពលោក។ សារធាតុ​ញៀន​សំយោគ​នេះ ផ្តល់ផល​ចំណេញ​ខ្លាំងដល់​ក្រុម​ជួញដូរ​ហើយ​ងាក​លាក់​ ងាយ​គេច​ពី​សំណាញ់​ហាមឃាត់​របស់​អាជ្ញាធរ​ណាស់។ គ្រឿង​ញៀន​សំយោគ​ប្រភេទ​នេះ មាន​ឥទ្ធិពល​ខ្លាំង​គ្រឿង​ញៀន​សំយោគ​ផលិត​ចេញ​រុក្ខជាតិ​អាភៀន​ ឬកញ្ឆា​ឆ្ងាយ​ណាស់​។ គឺ​ដល់​ទៅ​ជាង​៥០០​ដង​លើស​Morphine។ ជាង​នេះទៅទៀត​ ក្រុម​ឧក្រិដ្ឋកម្ម​គ្រឿង​ញៀន តែងតែ​​ប្តូរ​ផ្លាស់​សមាសធាតុផ្សំ​ជា​រឿយៗ ជា​ហេតុ​ធ្វើ​ឱ្យគ្រឿង​ញៀន​សំយោគ​កាន់​តែ​មាន​ហានិភ័យ​​ និង​គ្រោះ​ថ្នាក់ ដែល​មិនអាចស្មាន​បាន។ “សន្ទុះ​ដ៏​ខ្លាំងក្លា​នៃ​ឧស្សាហកម្ម​គ្រឿង​ញៀន​សំយោគ​​ខុស​ច្បាប់ គឺ​ជា​ការ​គំរាមកំហែង​សុខភាព​​សាធារណៈ​ដ៏​ចម្បង​នៅ​លើ​ពិភពលោក​ ដោយ​អាចបង្ក​ឱ្យ​មាន​ផលវិបាក​ធ្ងន់ធ្ងរ​ ក្នុង​ទម្រង់​ជា​មហន្តរាយ​សម្រាប់​មនុស្ស​ជាតិ​តែ​ម្តង​ផង។ នេះ​បើ​ប្រសាសន៍​របស់​នាយក​​ស្ថាប័ន​គ្រប់​គ្រង​គ្រឿង​ញៀនរបស់​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ។ ​​​គ្មាន​រូបភាព​ល្អ អាភៀន គ្រឿង​ញៀន កំពុង​វាយលុក​ចូល​ក្នុង​គ្រប់​ស្រទាប់​​សង្គម ទាំង​នៅ​ទីក្រុង​ធំ​ ទីក្រុង​តូច សង្កាត់​ក្រីក្រ មធ្យម អ្នក​មាន​ និង​​ទីជនបទ។ របាយការណ៍​ឆ្នាំ​២០២៥ បាន​បញ្ជាក់​អំពី និន្នាការ​នៃ​ការ​រីក​រាល​ដាល​គ្រឿង​ញៀន ក្នុង​គ្រប់​ស្រទាប់វណ្ណៈ​នៃ​​សង្គម​ផង  និង​ក្នុង​រង្វង់​អ្នក​ប្រើប្រាស់​ជា​ក្មេង​ផង ពោល​គឺ​ទាំង​ក្មេង​ជំទង់ និស្សិត មនុស្ស​ពេញ​វ័យ អ្នក​ធ្វើ​ការ អ្នក​មានអាជីព។ គ្រឿង​ញៀន​ កូកាអ៊ីន អំហ្វេតាមីន មេតំហ្វេតាមីន  ... បាន​ក្លាយ​ជា​វត្ថុ​សម្រាប់​បង្កើន​កម្លាំង បង្កើនបរិយាកាស ​អារម្មណ៍​ល្អ ដំណេក ដែល​អម​ដោយ​ផលវិបាក​ចំពោះ​សុខភាព​ដែលគេ​​​ពុំ​ទាន់​​ធ្វើ​ការ​​វាយតម្លៃ​បាន​។ ពី​គ្រឿង​ញៀន​សំយោគទៅ​សង្គ្រាម​ពាណិជ្ជកម្ម​ គ្រឿង​ញៀន​សំយោគ​​ពពួក​Fentanyl ដែល​ខ្លាំង​ជាង​ពពួក​ហេរ៉ូអ៊ីន​ដល់​ទៅ​៥០​ដង និង​ដែល​បាន​សម្លាប់​ពលរដ្ឋ​អាមេរិក​អស់​៧៥០០០​នាក់​ នៅ​ឆ្នាំ​២០២៣​ និង​ជិត​៥ម៉ឺន​នាក់​នៅ​ឆ្នាំ​២០២៤ ក្លាយ​ជា​ប្រភព​នាំ​ឱ្យ​មាន​សង្គ្រាម​ពាណិជ្ជកម្ម​រវាង​អាមេរិក​និ​ង​បណ្តា​ប្រទេស​មួយ​ចំនួន​ធំ​នៅលើ​ពិភពលោក។ រដ្ឋាបាល​លោក​ដូណាល់ត្រាំ​បាន​ចោទ​ចិន ម៉ិកស៊ិក និង​កាណាដា ថា​បាន​រៀបចំ ឬ​បណ្តោយ​ឱ្យ​មាន​លំហូរ​គ្រឿង​ញៀន​សំយោគ​ចូល​ទៅ​ក្នុង​ទឹក​ដី​អាមេរិក ទើបបាន​លេស​​ដាក់​ទណ្ឌកម្ម​ តាម​រយៈ​ការ​ដំឡើង​ពន្ធ​នាំ​ចូល​ ដើម្បី​បង្ខំ​ឱ្យ​ចិន កាណាដា ម៉ិកស៊ិក​ ប្រយុទ្ធ​ប្រឆាំ​ង​នឹង​ការ​ជួញដូរ​គ្រឿង​ញៀន។ ប៉ុន្តែ​ បើ​តាម​ការ​អង្កេត​របស់​ទស្សនាវដ្តី​ជប៉ុន Nikkei Asia បណ្តាញ​ជូញ​ដូរ​គ្រឿង​ញៀន​សំយោគ Fantanyl ដែល​អាមេរិក​ចោទ​ចិន​នោះ មាន​ម្នាក់​មាន​ក្រុមហ៊ុន​នៅ​Nagoyaប្រទេស​ជប

    6 min

  5. 25. 6.

    អាយុ៨០ឆ្នាំ​ ​តើអង្គការ​សហប្រជាជាតិអាច​ជំនះវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុ និងពាក្យប្រមាថរិះគន់ដែរ

    កាលពី​៨០ឆ្នាំមុន នៅថ្ងៃទី​២៦មិថុនា ប្រទេស​ចំនួន​៥០​បាន​ចុះ​ហត្ថលេខា​លើ​ធម្មនុញ្ញអង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ ​នៅទីក្រុង​សាន់ហ្វ្រាន់ស៊ីស្កូ។ នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ទី​២៦​មិថុនានេះ អង្គការ​សហប្រជាជាតិត្រូវ​ប្រារព្ធខួប៨០ឆ្នាំ​នៃ​ធម្មនុញ្ញដែលអនុញ្ញាតឲ្យបង្កើត​អង្គការ​សហប្រជាជាតិជាផ្លូវការ​ ប៉ុន្តែ ការប្រារព្ធខួបកំណើត​៨០ឆ្នាំ​ប្រព្រឹត្តទៅ​ នៅក្នុង​កាលៈទេសៈមួយ​ដែល​ស្ថាប័នអន្តរជាតិកំពូល​មួយនេះ កំពុង​ជួប​វិបត្តិថវិកាដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ និងបាត់បង់​សំឡេង​ ឥទ្ធិពល​នៅក្នុង​ពិភពលោក​មួយដែលសង្រ្គាម ជម្លោះប្រដាប់អាវុធ និង​គ្រោះមហន្តរាយមនុស្សធម៌​ផ្ទុះឡើង​សឹងនៅគ្រប់​ទីកន្លែង។ ​មានអាយុ​៨០ឆ្នាំ តើ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិនឹង​​រស់រាន ឆ្លងរួចផុត​ពីវិបត្តិ​ដ៏ធំ​លើកនេះឬ ក៏ត្រូវ​ដួលរំលំ​ដូច​សង្គម​ប្រជាជាតិ​កាលពី​ឆ្នាំ​១៩៤៦​?  នៅថ្ងៃទី​២៦ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៤៥ ប្រទេស​ចំនួន​៥០​បាន​ចុះហត្ថលេខា​លើ​ធម្មនុញ្ញសហប្រជាជាតិ​នៅ​ទីក្រុង​សាន់ហ្រ្វាន់ស៊ីស្កូ​ ដែលបាន​បើកផ្លូវ​ឲ្យបង្កើតអង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ជាផ្លូវការ​នៅ​ប៉ុន្មាន​ខែ​បន្ទាប់​ក្នុង​ឆ្នាំ​ដដែល (ថ្ងៃទី​៤​តុលា​ឆ្នាំ ១៩៤៥)។ គេ​មាន​គំនិតផ្តួចផ្តើមបង្កើត​អង្គការ​សហប្រជាជាតិកាលពី​៨០ឆ្នាំមុន ដើម្បី​ជំនួស​អង្គការ​សង្គម​ប្រជាជាតិ​ដែល​បរាជ័យ​មិនអាច​ទប់ស្កាត់​សង្រ្គាម​លោក​លើកទី២ និង​ដួលរលំ​ដោយសារតែ​ការដកខ្លួន​ជាបន្តបន្ទាប់​របស់ប្រទេស​សមាជិក។ អង្គការសហប្រជាជាតិ​ត្រូវ​បានបង្កើតឡើង​នៅប៉ុន្មាន​ខែ​ក្រោយ​ការបិទបញ្ចប់សង្រ្គាម​លោកលើកទី២ នៅក្នុង​គោលដៅទប់ស្កាត់​មិនឲ្យ​មនុស្ស​ជំនាន់ក្រោយរងគ្រោះដោយសារ​សង្រ្គាម​ប្រល័យលោកសាជាថ្មី។ ទោះពិភពលោក​មិនទាន់​ជួបសង្រ្គាម​ធំដូច​សង្រ្គាម​លោក​ទាំងពីរលើក ប៉ុន្តែ សង្រ្គាមថ្នាក់តំបន់ សង្រ្គាមស៊ីវិល ជម្លោះប្រដាប់អាវុធ​បាន​កើតមាន​ជាហូរហែ​​ ដូចជា​សង្រ្គាមវៀតណាម អំពើប្រល័យពូជសាសន៍​នៅរវ៉ាន់ដា សង្រ្គាមអ៊ីរ៉ាក់ សង្រ្គាមស៊ីរី សង្រ្គាម​ដ៏រ៉ាំរ៉ៃ​នៅស៊ូដង់ ហៃទី ភូមា សង្រ្គាមហ្កាហ្សា សង្រ្គាម​អ៊ុយក្រែន និងចុងក្រោយនេះ គឺ​សង្រ្គាមអ៊ីរ៉ង់ អ៊ីស្រាអែល។ ​​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​បានរងការចោទប្រកាន់ថា ជាស្ថាប័នអន្តរជាតិ​ គ្មាន​សមត្ថភាព គ្មានឥទ្ធិពល គ្មាន​អំណាច​ដើម្បីរារាំងទប់ស្កាត់ ឬបិទបញ្ចប់​សង្រ្គាម។ សំឡេង​រិះគន់ថា អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​អសកម្ម ជា​ស្ថាប័នចាយលុយខ្ជះខ្ជាយ ​ស្អប់ជនជាតិជ្វីហ្វ និងគាំទ្រ​មេដឹកនាំ​ផ្តាច់ការ រឹតតែ​ធ្វើ​ឲ្យ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​កាន់តែ​អាប់ឱន​កេរ្តិ៍ឈ្មោះ បាត់ប​ង់ជំនឿទុកចិត្ត​ពី​ប្រទេស​សមាជិក។ នេះគេនៅមិនទាន់និយាយ​ពីវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុ​ដែលគំរាមកំហែង​ខ្លាំង​ដល់​អនាគត ភាពរស់រាន​មានជីវិត​របស់​ស្ថាប័ន​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ។ នៅពេល​វិបត្តិខ្វះថវិកាមិនមែនជារឿងថ្មីចំពោះអង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ដែលត្រូវការ​ថវិកា​រាប់ពាន់លាន​ដុល្លារ​ក្នុងមួយឆ្នាំៗ​ដើម្បី​ជួយ​ដោះស្រាយបញ្ហាមនុស្សធម៌ ជួយមនុស្ស​រាប់រយលាននាក់​នៅក្នុងពិភពលោក វិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុ​របស់​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ធ្លាក់​ធ្ងន់ធ្ងរ បន្ទាប់ពី​លោកដូណាល់​ត្រាំប្រកាសឲ្យ​ឈប់​ផ្តល់​ជំនួយ និង​ផ្អាក​បង់វិភាគទាន​ចូល​កេស​របស់​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ។ នៅក្នុងកាលៈទេសៈដែល​ពិភពលោកកំពុងជួបវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច សមាជិក​មួយចំនួន​ផ្សេងទៀត​បាន​យកតម្រាប់តាមអាមេរិក។ ការដកខ្លួន​របស់​អាមេរិក​ដែលជាអ្នកឧបត្ថម្ភហិរញ្ញវត្ថុធំជាងគេ​បាន​ធ្វើ​ឲ្យទីភ្នាក់ងារ​ទាំងអស់​របស់​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​កាត់បន្ថយ​​សកម្មភាពមនុស្សធម៌ និង​កាត់បុគ្គលិក​ប្រមាណ​២០%​នៅទូទាំងពិភពលោក។ ​ជួបវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុ​ដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ និង​រងការចោទប្រកាន់ថា គ្មានប្រយោជន៍ តើ​​​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​នឹង​អាច​រស់រាន មានអនាគតវែងឆ្ងាយរហូត​ដល់​១០០ឆ្នាំដែរឬទេ? ចំពោះអ្នកជំនាញ រាល់​ពេល​កើតមាន​វិបត្តិធំៗ​ ដូចជា​សង្រ្គាម​នៅអ៊ីរ៉ាក់ គេ​តែង​ចោទសួរ និង​ដាក់ទំនាយ​ថា អង្គការ​សហប្រជាជាតិដែលគ្មាន​ប្រយោជន៍ ​នឹង​ស្លាប់​ ដួលរលំដូច​អង្គការសង្គម​ប្រជាជាតិ កាលពីឆ្នាំ​១៩៤៦យ៉ាងដូច្នេះដែរ។ ប៉ុន្តែ នៅការពិតជាក់ស្តែង អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​នៅតែ​អាច​រស់រានមាន​ជីវិតរហូតមក ហើយ​គេ​មិនជឿថា ស្ថាប័ននេះ​នឹង​អាច​ដួលរលំ​ងាយៗ​នោះទេ ទោះនៅ ២០ឆ្នាំខាងមុខ។ គេ​ហ៊ាន​និយាយ​ដូច្នេះ ព្រោះថា​ ស្ថាប័នអង្គការ​សហប្រជាជាតិនៅតែ​សកម្ម និងធ្វើកា

    8 min

  6. 18. 6.

    អ្វីទៅជា​រចនាសម្ព័ន្ធ និង​តួនាទីរបស់កង​ឆ្មាំបដិវត្តន៍អ៊ីរ៉ង់?

    ជា​ប្រទេស​តូច និង​មាន​ចំនួន​យោធា​តិច​ជាង​អ៊ីរ៉ង់ អ៊ីស្រាអែល​បានអះអាង​ថា ការវាយប្រហារ​អ៊ីរ៉ង់​តាំងពីព្រឹកថ្ងៃសុក្រ ទី ១៣ មិថុនា​បាន​ផ្តាច់​សង្ខារ​ថ្នាក់ដឹកនាំកំពូលៗ​នៃ​កងឆ្មាំបដិវត្តន៍​អ៊ីរ៉ង់​ជាង២០នាក់។ កងឆ្មាំបដិវត្តន៍​ជា​កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ​ដ៏​មាន​ឥទ្ធិពល អំណាច​ខ្លាំង និងស្ថិត​ក្រោម​ការគ្រប់គ្រង​របស់​ប្រមុខដឹកនាំ​សាសនា លោក​អាលី ខាមេណី។ នៅ​ពេល​ថ្នាក់ដឹកនាំកំពូលៗ​ដែល​មាន​តាំង​ពី​ប្រមុខ​កងទ័ព ប្រធានសេនាធិការដ្ឋាន ឬ​ប្រធាន​ក្រុមចារកិច្ច​ត្រូវ​បាន​អ៊ីស្រាអែល​បាញ់​សម្លាប់​ជាង​៥ថ្ងៃ​មក​នេះ តើ​កងឆ្មាំបដិវត្តន៍​អ៊ីរ៉ង់​នឹង​មាន​ជោគវាសនា​យ៉ាងណា និង​ថា តើ​កងទ័ពឆ្មាំបដិវត្តន៍​អ៊ីរ៉ង់​មាន​រចនាសម្ព័ន្ធ​យ៉ាង​ដូចម្តេចខ្លះ? នៅអ៊ីរ៉ង់ កងទ័ពឆ្មាំបដិវត្តន៍ជាអង្គភាពទ័ពដាច់ដោយឡែកពីកងទ័ពជាតិ។ បន្ទាប់ពីធ្វើបដិវត្តន៍ផ្តួលរំលំរបបរាជានិយមស្ហាហ៍ដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់អាមេរិកនៅឆ្នាំ ១៩៧៩ របបអ៊ីស្លាមអ៊ីរ៉ង់បានបង្កើតកងឆ្មាំបដិវត្តន៍នេះឡើងដើម្បីការពារអំណាចរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំសាសនា ការពារមនោគមវិជ្ជា និងការពារបដិវត្តន៍ដ៏ក្មេងខ្ចី ព្រោះថា គេមិនទុក​ចិត្ត និងមិនទាន់ជឿជាក់លើភក្តីភាពរបស់កងទ័ពជាតិដែលបន្សល់ទុកពីរបបរាជានិយម។ កងឆ្មាំបដិវត្តន៍ស្ថិតក្រោមអំណាចបញ្ជាផ្ទាល់របស់ប្រមុខដឹកនាំសាសនាអ៊ីស្លាមអ៊ីរ៉ង់ លោក អាលី ខាមេណី។ ថ្នាក់ដឹកនាំរបស់កងទ័ពឆ្មាំបដិវត្តន៍អ៊ីរ៉ង់សុទ្ធសឹងជាអ្នកជឿងប់លើបដិវត្តន៍​អ៊ីរ៉ង់ និង​ជា​អតីតទាហាន​ដែលបានចូលរួម​ប្រយុទ្ធ​ក្នុង​សង្គ្រាមអ៊ីរ៉ាក់ អ៊ីរ៉ង់​ពី​ឆ្នាំ ១៩៨១ដល់ឆ្នាំ ១៩៨៩។ ដោយសារ​តែថ្នាក់ដឹកនាំរបស់កងឆ្មាំបដិវត្តន៍មានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធ ជាទីប្រឹក្សា និង​ជា​មនុស្សជំនិតរបស់ប្រមុខដឹកនាំសាសនាអ៊ីស្លាមអ៊ីរ៉ង់​ទើប​កងឆ្មាំបដិវត្តន៍នេះមានឥទ្ធិពលខ្លាំងណាស់ក្នុងប្រទេស ទាំងក្នុងវិស័យនយោបាយ និង​សេដ្ឋកិច្ច ពោលគឺមានអំណាចជាងកងទ័ពជាតិទៅទៀត។ តាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីដែលថ្នាក់ដឹកនាំសាសនាអ៊ីស្លាមអ៊ីរ៉ង់បានបង្កើតឡើងនៅក្រោយបដិវត្តន៍ឆ្នាំ១៩៧៩ កងទ័ពជាតិមានតួនាទីការពារព្រំដែន និងរក្សាសណ្តាប់ធ្នាប់ផ្ទៃក្នុង។ ចំណែកកងឆ្មាំបដិវត្តន៍ការពាររបបអ៊ីស្លាមអ៊ីរ៉ង់។ គេបានប្រដូច កងឆ្មាំបដិវត្តន៍អ៊ីរ៉ង់ទៅនឹងការបង្កើតរដ្ឋនៅក្នុងរដ្ឋ។ គេអាចនិយាយបានថា បន្ថែមពីលើកងទ័ពជាតិ អ៊ីរ៉ង់នៅមានកងកម្លាំងឆ្មាំបដិវត្តន៍បន្ថែមទៀត ចន្លោះ​ពី១២០ ០០០ ទៅ ១៩០ ០០០នាក់។ នេះបើតាមការប៉ាន់ស្មានរបស់វិទ្យាស្ថានអន្តរជាតិដើម្បីសិក្សាយុទ្ធសាស្រ្ត។ រហូត​មក​ទល់​ពេល​នេះ កងទ័ពឆ្មាំបដិវត្តន៍អ៊ីរ៉ង់តែងតែធ្វើហួសព្រំដែន និងចេះតែលូកដៃពង្រីកដែនអំណាចរបស់ខ្លួន ដូចជាបង្កើតប៉ូលិស​សីលធម៌ ក្រុមចារកម្ម និង​កម្លាំងតស៊ូ Basij ដែល​ជា​ទាហាន​ប៉ារ៉ា​ទទួល​បន្ទុក​បង្ក្រាប​អ្នកប្រឆាំង​ក្នុង​ប្រទេស។ ដូច​កងទ័ពជាតិ​ដែរ កងឆ្មាំបដិវត្តន៍​បាន​អភិវឌ្ឍន៍​បង្កើត​ដាច់​ដោយឡែក​នូវ​អង្គភាព​ចំណុះ​ផ្ទាល់ខ្លួន​ចំនួន ៤ គឺ​កងឆ្មាំបដិវត្តន៍ជើងគោក ជើងទឹក ជើងអាកាស និងកម្លាំងពិសេស Qud Forceដែលមានបេសកកម្មនៅទឹកដីបរទេស។ អង្គភាពទាំងអស់នេះស្ថិតក្រោមការបញ្ជាគ្រប់គ្រងរបស់អគ្គមេបញ្ជាការហ៊ូសេន សាឡាមី និងមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ប៉ុន្មាននាក់​ដែល​ជា​អ្នកផ្តល់​ប្រឹក្សាផ្ទាល់ទៅ​អាយ៉ាតូឡា អាលី ខាមេណី អគ្គមគ្គុទ្ទេសក៍​សាសនា​អ៊ីរ៉ង់។ កងឆ្មាំបដិវត្តន៍ជើងទឹកមានបេសកកម្មធានាសន្តិសុខឲ្យកប៉ាល់ដឹកប្រេងរបស់អ៊ីរ៉ង់នៅឈូងសមុទ្រពែរ្ស និង​ល្បាតច្រកសមុទ្រ Hormuz ដែល​ជា​ច្រកឆ្លងកាត់របស់កប៉ាល់ដឹកទំនិញអន្តរជាតិពីឈូងសមុទ្រទៅមហាសមុទ្រឥណ្ឌា។ ក្រុមឆ្មាំបដិវត្តន៍អ៊ីរ៉ង់ធ្លាប់ចាប់ស្ទាក់ទូកចម្បាំងរបស់អាមេរិកនៅឆ្នាំ២០១៦ និងចាប់ជំរិតកប៉ាល់ដឹកទំនិញអង់គ្លេសនៅឈូងសមុទ្រពែរ្សកាលពីឆ្នាំ២០១៩។ មានឈ្មោះជាកងឆ្មាំបដិវត្តន៍ជើងអាកាស តែ​អង្គភាព​នេះ​មិនផ្តោតលើការប្រយុទ្ធដោយប្រើយន្តហោះចម្បាំង​ទេ។ ដើម្បី​ប៉ះប៉ូវ​ដល់កងទ័ពជើងអាកាស​ដែល​ខ្សោយ និង​មិនសូវមានយន្តហោះចម្បាំង កងឆ្មាំបដិវត្តន៍ជើងអាកាសផ្តោតលើការអភិវឌ្ឍ​កម្មវិធី​ផលិតដ្រូន និង​មីស៊ីលបាលីស្ទិក។ អាមេរិកធ្លាប់វាយតម្លៃថា អ៊ីរ៉ង់ជាប្រទេសដែលមានប្រព័ន្ធមីស៊ីលបាលីស្ទិកច្រើនជាងគេ​រហូត​រាប់ពាន់ដើម​នៅក្នុងស្តុក​របស់ខ្លួន។ នៅឆ្នាំ២០២២ មេទ័ពរបស់អ៊ីរ៉ង់ គឺ Mohammed Bagheri ដែលមានអំណាចគ្រប់គ្រងកងទ័ពជាតិ កម្លាំងសន្តិសុខ និង​កងឆ្មាំ

    7 min

  7. 15. 6.

    អ្វីទៅជា​គោលដៅ​របស់អ៊ីស្រាអែល នៅក្នុង​សង្រ្គាមវាយប្រហារលើអ៊ីរ៉ង់​ពេលនេះ?

    ដោយអះអាងជាឯកតោភាគីថា អ៊ីរ៉ង់មានសមត្ថភាពជិតអាច​ផលិត​អាវុធ​នុយក្លេអ៊ែរដែលគ្រោះថ្នាក់​ដល់​អាយុជីវិត​របស់​អ៊ីស្រាអែល ប្រមុខ​រដ្ឋាភិបាល​អ៊ីស្រាអែល​បាន​បញ្ជា​ឲ្យ​បើកការវាយប្រហារទៅលើ​អ៊ីរ៉ង់ ដោយសំដៅ​លើ​ទីតាំង​កម្មវិធីនុយក្លេអ៊ែរ និងមូលដ្ឋានយោធាសំខាន់ៗ​របស់​អ៊ីរ៉ង់។ ទោះអ៊ីរ៉ង់​បាញ់ស្រោច​មីស៊ីល​វាយបកសងសឹកមកវិញ ក៏នាយករដ្ឋមន្រ្តី​អ៊ីស្រាអែល លោក​បេនចាមីន នេតាន់យ៉ាហ៊ូនៅតែពើងទ្រូង និង​សន្យា​កាលពីថ្ងៃអាទិត្យទី ១៥​មិថុនាថា នឹង​ដាក់​ទោស​ធ្ងន់ធ្ងរលើអ៊ីរ៉ង់ បើសិន​មីស៊ីលរបស់អ៊ីរ៉ង់​សម្លាប់ជីវិត​ប្រជាជនស៊ីវិល​អ៊ីស្រាអែល។ ហេតុអ្វី​អ៊ីស្រាអែល​សម្រេច​ចិត្ត​ចាប់ផ្តើមធ្វើសង្រ្គាមជាមួយអ៊ីរ៉ង់​នៅពេល​​នេះ? នៅយប់ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ឈានចូលថ្ងៃសុក្រទី ១៣​មិថុនា អ៊ីស្រាអែល​បាន​បញ្ជូន​យន្តហោះចម្បាំង​ជាង​២០០គ្រឿង​ទៅវាយប្រហារ​លើ​មូលដ្ឋានទ័ពអាកាស និង​ទីតាំង​នុយក្លេអ៊ែរ​ជាច្រើន​កន្លែង​នៅទូទាំង​ប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ នៅក្រោម​ហេតុផល​​ការពារ​ខ្លួន ព្រោះថា អ៊ីរ៉ង់​ជិតបានសម្រេចគោលដៅក្នុងការ​ផលិត​អាវុធ​នុយក្លេអ៊ែរ ដែល​គំរាមកំហែង​អាយុជីវិត​របស់​អ៊ីស្រាអែល។ អ៊ីស្រាអែលនៅ​អះអាងថា ខ្លួន​មាន​ភស្តុតាង​ដែលបង្ហាញថា អ៊ីរ៉ង់​មាន​សមត្ថភាព​ជិត​អាច​ផលិត​អាវុធ​នុយក្លេអ៊ែរ យ៉ាងយូរ​នៅ​ប៉ុន្មាន​ខែខាងមុខ។ ប៉ុន្តែ នេះគ្រាន់តែ​ជា​ការលើកឡើងជាឯកតោភាគី ​របស់​អ៊ីស្រាអែល។ អ៊ីរ៉ង់វិញ​​បាន​បដិសេធទាត់ចោលការចោទប្រកាន់ រហូតតមក។ ​ចំណែក​ ទីភ្នាក់ងារ​ថាមពល​បរមាណូអន្តរជាតិ​AIEA ក៏បាន​បញ្ជាក់ដែរថា អ៊ីរ៉ង់សព្វថ្ងៃ​អាច​ចម្រើន​សារធាតុ​អ៊ុយរ៉ានីញ៉ូម​ត្រឹម​៦០% ពោលគឺ​មិនគ្រប់គ្រាន់​ដើម្បីអាចផលិត​អាវុធ​នុយក្លេអ៊ែរ​នៅឡើយទេ។ ការវាយប្រហារ​ទៅលើ​ទីតាំង​នុយក្លេអ៊ែរ​ក្នុងទឹកដីអ៊ីរ៉ង់ គ្រាន់តែ​ជាលេសមួយប៉ុណ្ណោះរបស់អ៊ីស្រាអែល​ដើម្បី​បង្កាត់ភ្លើងសង្រ្គាម​ជាមួយអ៊ីរ៉ង់។ ជាក់ស្តែង រោងចក្រ​នុយក្លេអ៊ែរ​របស់អ៊ីរ៉ង់​ដែល​មួយចំនួន​ស្ថិតនៅក្រោមដី​ក្នុងជម្រៅ​ដ៏សែនជ្រៅ​ដល់​ទៅ ៨០០ម៉ែត្រ មិនត្រូវ​បំផ្លាញ​ខូចខាតធំដុំដោយសារ​ការវាយប្រហារ​របស់​អ៊ីស្រាអែល​​។ បើសិន​ទីតាំង​រោងចក្រ​នុយក្លេអ៊ែរ​របស់​អ៊ីរ៉ង់​មិនមែនជា​គោលដៅបំផ្លាញរបស់ខ្លួន តើ​អ៊ីស្រាអែល​មានហេតុផលអ្វីដែលត្រូវ​ប្រកាស​ធ្វើសង្រ្គាមនឹង​​អ៊ីរ៉ង់ ដែលជា​ប្រទេស​ដ៏ធំមានឥទ្ធិពលជាងគេនៅក្នុងតំបន់ ​នៅពេល​នេះ? មហិច្ឆតា​ចង់​បាន​របស់អ៊ីស្រាអែល​បាន​ស្តែង​ចេញ​យ៉ាងច្បាស់​នៅក្នុងសារ​របស់​នាយករដ្ឋមន្រ្តីអ៊ីស្រាអែល កាលពីថ្ងៃសុក្រ។ ក្រៅតែពីអួតសរសើរ​ប្រតិបត្តិការដ៏ជោគជ័យ​របស់​កងទ័ពជើងអាកាស​របស់អ៊ីស្រាអែល ប្រមុខដឹកនាំ​រដ្ឋាភិបាលអ៊ីស្រាអែល លោកបេនចាមីន នេតាន់យ៉ាហ៊ូ​បាននិយាយ​ថា លោកសង្ឃឹម ថា ការបន្តប្រតិបត្តិការ​យោធា​របស់​អ៊ីស្រាអែល​នៅ​ទឹកដីអ៊ីរ៉ង់​នឹង​ជួយបើកផ្លូវ​ឲ្យ​ប្រជាជន​អ៊ីរ៉ង់​ឈាន​ទៅ​សម្រេចក្តីប្រាថ្នា​របស់ពួកគេ នោះគឺការទាមទារ​​​សិទ្ធិសេរីភាព​។ នាយករដ្ឋមន្រ្តីអ៊ីស្រាអែលចង់​ឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរ​របបដឹកនាំ​នៅអ៊ីរ៉ង់ ព្រោះថា ចាប់តាំង​ពីកកើតឡើង​ដោយសារ​បដិវត្តអ៊ីស្លាម​ របបដឹកនាំ​អ៊ីស្លាម​បាន​គំរាមជាប់ជានិច្ចថា នឹង​បំផ្លាញ ​លុប​អ៊ីស្រាអែល​ចេញពីផែនទីពិភពលោក។ ពាក្យគំរាមនេះ​បាន​ដក់ជាប់​ក្នុង​ការចងចាំ​របស់​ប្រជាជន​អ៊ីស្រាអែល។ ដូច្នេះ ចំពោះ​ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលអ៊ីស្រាអែល នេះជាវេលា​ដ៏ប្រពៃ​ដែលអ៊ីស្រាអែលត្រូវតែបើកការ​វាយប្រហារ ដើម្បី​ឈានទៅផ្តួលរំលំអំណាច​របស់​របបដឹកនាំ​អ៊ីស្លាម​នៅ​អ៊ីរ៉ង់។ ម្យ៉ាង​នេះ​ក៏អាច​ជាផ្នែកមួយ​នៃ​ផែនការ​យុទ្ធសាស្រ្ត​របស់​អ៊ីស្រាអែលដែរ។ អ្វីៗចាប់ផ្តើម​ជាមួយ​សង្រ្គាម​ហ្កាហ្សា នៅពេល​អ៊ីស្រាអែល​ចាប់វាយប្រហារ​លើ​ក្រុមហាម៉ាស​ប៉ាឡេស្ទីនដែល​ទទួល​ជំនួយ​យោធា​ពីអ៊ីរ៉ង់។ បន្ទាប់ពី​បំបាក់កម្លាំង​​ហាម៉ាសឲ្យរាបដល់​ដី​ ដូច​អគារបាក់រលំដោយសារ​តែ​ការសង្រ្គាមវាយប្រហារ​ជាង​១ឆ្នាំ អ៊ីស្រាអែលនៅ​ខែ​កញ្ញាឆ្នាំ ២០២៤ ចាប់​ងាក​ទៅវាយប្រហារ​ចលនា​ហេសបូឡា​ដែល​ជា​កូនចៅម្នាក់​ទៀត​របស់​​ឲ្យអ៊ីរ៉ង់ នៅ​លីបង់។ មាន​បច្ចេកវិទ្យា​និង​សមត្ថភាពខ្លាំងពូកែ​ខាង​ផ្នែកចារកម្ម អ៊ីស្រាអែល​បាន​ដៅ​សម្លាប់​គ្មាន​សល់​មេបញ្ជាការ និង​ថ្នាក់ដឹកនាំនយោបាយ​របស់​ក្រុមហេសបូឡាលីបង់។ សព្វថ្ងៃនេះ ចលនា​ហេសបូឡា​ដែល​អ៊ីរ៉ង់​លួចចិញ្ចឹម​ ផ្តល់ជំនួយ​យោធា​និងហិរញ្ញវត្ថុ ត្រូវ​ចុះទ្រោម

    6 min

  8. 13. 6.

    ជម្លោះអ៊ីស្រាអែលនិងអ៊ីរ៉ង់៖ ហេតុអ្វីប្រេងឡើងថ្លៃយ៉ាងគំហុក?

    តម្លៃប្រេងនៅទីផ្សារអន្តរជាតិ ពិសេសនៅប្រទេសអឺរ៉ុប បានហក់ឡើងថ្លៃខ្ពស់មួយរំពេច បន្ទាប់ពី   អ៊ីស្រាអែល បើកការវាយប្រហារយ៉ាងដំណំទៅលើមូលដ្ឋានយោធានិងនុយក្លេអ៊ែរអ៊ីរ៉ង់។ តែកងទ័ពអ៊ីស្រាអែលមិនទាន់បានវាយប្រហារទៅលើកន្លែងផលិតប្រេងអ៊ីរ៉ង់ ឬយកមូលដ្ឋានចម្រាញ់ប្រេងរបស់អ៊ីរ៉ង់ជាផ្ទាំងស៊ីបនោះទេ។ ចុះហេតុអ្វី​តម្លៃប្រេងហក់ឡើងថ្លៃយ៉ាងគំហុក? ​ តម្លៃប្រេង ដែលកំពុងតែកើនឡើងស្រាប់ ព្រោះតែភាពមិនប្រាកដប្រាជានៅលើទីផ្សារអន្តរជាតិ រួមនិងក្តីព្រួយបារម្ភដែលដរចេញពីរនាំងពន្ធគយដ៏ខ្ពស់របស់ប្រធានាធិបតីអាមេរិក ដូណាល់ ត្រាំ ហើយស្រាប់តែអ៊ីស្រាអែល​វាយប្រហារលើអ៊ីរង់ ក៏កាន់តែបន្ថែមទម្ងន់ នាំឲ្យប្រេងឡើងថ្លៃមួយកម្រិតទៀត។ ដូច្នេះ មូលហេតុនៃ​ការឡើងថ្លៃប្រេង នៅពេលនេះ គេអាចពន្យល់បានយ៉ាងងាយថា មកពីទំនាស់ភូមិសាស្ត្រនយោបាយ នៅតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ា ដែលកើតឡើងព្រោះតែការប៉ះទង្គិចប្រដាប់អាវុធរវាងអ៊ីស្រាអែលនិងអ៊ីរ៉ង់។ គ្រាន់តែមួយរំពេចសោះ ប្រេងហក់ឡើងពីរង្វង់ ៦០-៦៥ ដុល្លារ ដល់ទៅរង្វង់ ៧០-៧៥ដុល្លារ ក្នុងមួយធុងបារិល  ពោលគឺឡើងពី១០ ទៅ១៣%ឯណោះ គិតនៅថ្ងៃសុក្រទី១៣មិថុនា។ ប្រសិនបើប្រៀបធៀប ការប៉ះទង្គិចគ្នារវាងអ៊ីស្រាអែលនិងអ៊ីរ៉ង់លើកនេះ  ជំរុញឲ្យតម្លៃប្រេងហក់ឡើងថ្លៃខ្ពស់ជាងពីការបាញ់ប្លោងដាក់គ្នារវាងប្រទេសទាំង២ ក្នុងខែតុលា ឆ្នាំ២០២៤ នោះទៅទៀត។ ការឡើងថ្លៃប្រេងភ្លាមភ្លែតនេះ ក៏មានការរួម​ចំណែកពីភាពចលាចល​របស់ក្រុម​អ្នកវិនិយោទុន និងអ្នកលេងទីផ្សារភាគហ៊ុន ដែរ។ គួរសង្កត់ធ្ងន់​ថា ក្នុង​ការវាយប្រហារនៅថ្ងៃសុក្រទី១៣មិថុនា កងទ័ព​អ៊ីស្រាអែលបាញ់សម្រុកតែទៅលើមូលដ្ឋានយោធានិងនុយក្លេអ៊ែរអ៊ីរ៉ង់តែប៉ុណ្ណោះ តែអ៊ីស្រាអែលមិនទាន់បាយវាយប្រហារទៅលើមូលដ្ឋានចម្រាញ់និងផលិតប្រេងអ៊ីរ៉ង់នៅឡើយទេ​។ អ្នកជំនាញប៉ាន់ប្រមាណថា ប្រសិន​បើអ៊ីស្រាអែលកំណត់ផ្ទាំងស៊ីបលើកន្លែងផលិតប្រេងអ៊ីរ៉ង់ គឺតម្លៃប្រេងច្បាស់ជាហក់ឡើងខ្ពស់ជាង​នេះឆ្ងាយណាស់​ ឬ ក្នុងរយៈពេលខ្លីភ្លាមៗ ប្រេងអាចនឹង​ឡើងដល់ ៨០ដុល្លារ ​​ក្នុងធុងបារិល​ ក៏អាចថាបាន។ នេះបើតាមអ្នកជំនាញនៃមជ្ឈមណ្ឌស្រាវជ្រាវ​ហិរញ្ញវត្ថុ Capital Economics នៅទីក្រុង​ឡុងដ៍​។ សំណួរសួរថា តើប្រេងអាចបន្តឡើងថ្លៃដល់ពេលណា? ចម្លើយភ្លាមៗ គឺថា នេះវាអាស្រ័យនឹងការអូសបន្លាយជម្លោះ តើវាអាចនៅយូរកម្រិតណា? តែចូរកុំភ្លេចថា ការនាំចេញប្រេងពីតំបន់ដើមបូព៌ាកំពុងតែជួបឧបសគ្គរាំងស្ទះ និងបង្កក្តីបារម្ភ ជាខ្លាំង។ ឧបសគ្គនិងក្តីបារម្ភ ពីព្រោះថា អ៊ីរ៉ង់ ជាប្រទេសផលិតប្រេងដ៏សំខាន់មួយ ដែលអាចផលិតប្រេង ចំនួន ៣,៣ លានបារិល​ក្នុងមួយ​ថ្ងៃ ហើយអ៊ីរ៉ង់ក៏​ត្រូវអ្នកជំនាញចាត់ទុកថាជាប្រទេសនាំចេញប្រេងដ៏សំខាន់ក្នុងចំណោម ១០ ប្រទេសនៅលើពិភពលោក។ ម្យ៉ាងទៀត ប្រសិនបើអ៊ីរ៉ង់បិទខ្ទប់ច្រក​ដឹកប្រេងអន្តរជាតិដែល​ខ្លួន​​គ្រប់​គ្រង​ ជាពិសេស​  ច្រកសមុទ្រ ​ Ormuz (Hormuz) នោះគឺជាសុបិនអាក្រក់ធំណាស់​។ ដ្បិតថា ច្រកដឹកប្រេង Ormuz នេះ ជាប្រភពចរាចរណ៍ប្រេង ប្រមាណជា ២០% នៃទីផ្សារប្រេងលើពិភពលោក។ ពោលគឺនាវាអាចដឹកប្រេងចេញចូលច្រកនេះ ចំនួន ២០ លានធុងបារិល​ ក្នុងមួយថ្ងៃៗ។ ប្រសិនបើអ៊ីរ៉ងបិទច្រកនេះពិត​មែន នោះតម្លៃប្រេងអាចនឹងហក់កក់ពពក ដោយត្រូវ​បូក ២០ដុល្លារ បន្ថែមទៀត​ទៅលើ​តម្លៃ​ដ៏​ខ្ពស់​សព្វថ្ងៃ​។ នេះបើតាមអ្នកជំនាញវាយតម្លៃហានិភ័យក្នុងវិស័យប្រេង។ តើនរណាអាចនឹងដើរតួសម្របសម្រួលបាន? អ្នកជំនាញប្រមើលឃើញថា ស្ថានការណ៍ដ៏លំបាក​នេះ​អាចនឹងធូរស្រាលវិញ ប្រសិនបើ អ៊ីរ៉ង់និងសហរដ្ឋអាមេរិក អាចរកឃើញកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយគ្នា ក្នុងសំណុំរឿងនុយក្លេអ៊ែរ។ ប្រទេសទាំង២គ្រោ​ងនឹងត្រូវ​ជួបចរចាគ្នាជាថ្មី នៅប្រទេសអូរម៉ង់ នាថ្ងៃអាទិត្យ ទី១៥មិថុនា ខាងមុខនេះ។ ផ្ទុយទៅវិញ ប្រសិនបើគ្មានកិច្ចព្រមព្រៀងទេ វ៉ាស៊ីនតោននៅតែដាក់សម្ពាធសង្កត់ក​ តេហេរ៉ង់ កាន់តែខ្លាំង ហើយការនាំចេញប្រេងរបស់អ៊ីរ៉ង់អាចនឹងធ្លាក់ចុះ។ ទោះជា​ម្តេចក្តី​ ប្រទេសចិននៅតែបន្តជួយនាំចេញប្រេងអ៊ីរ៉ង់ គឺតាមរយៈការជួយទិញប្រេងពី​អ៊ីរ៉ង់ ក្នុងមួយថ្ងៃ ពី៥សែន ទៅ១លានបារិល។ នេះបើតាមអ្នកជំនាញ Bjarne Schieldrop នៃមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវ SEB ដោយបញ្ជាក់ទៀតថា ចិនជាអ្នកនាំចូលប្រេងលំដាប់ទី១ ពី​អ៊ីរ៉ង់ ហើយប៉េកាំង ក៏នឹងនៅតែបន្តទិញប្រេងអ៊ីរ៉ង់តទៀត។ តើប្រទេសណាអាចនឹងកេងចំណេញពីស្ថានភាពប្រេងឡើងថ្លៃ​នេះ? ក្នុងករណីផលិតកម្មប្រេងរបស់អ៊ីរ៉ង់ធ្លាក់ចុះ ប្រទេសដែលអាចឆ្លៀតកើបផលចំណេញ គឺ អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត និងសមាជិកក្រុមប្

    5 min
Zobrazit vše (27)

Informace

នៅរៀងរាល់ថ្ងៃ ចាប់ពីថ្ងៃ​ចន្ទ ដល់​ថ្ងៃ​សុក្រ យើង​នឹង​លើកយក​ព្រឹត្តិការណ៍​សំខាន់​​ៗ ដែល​កើតមាន​​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អាមេរិក ដើមបូព៌ា អាស៊ី អឺរ៉ុប​​ និង​​អាហ្វ្រិក ​មក​ធ្វើការ​​បកស្រាយ ​ពន្យល់​បំភ្លឺ ​និង​​វិភាគ ​ជូន​​លោក​​អ្នក​ស្តាប់។

Informace

Více od RFI ខេមរភាសា / RFI Khmer

Také by se vám mohlo líbit