Tạp chí âm nhạc

« Tình đến rồi đi » trong liên khúc Dalida và Ngọc Lan

Trong số những bản nhạc hay từng được Dalida ghi âm vào đoạn cuối cuộc đời, có giai điệu « Il pleut sur Bruxelles » (Mưa trên phố Bruxelles). Được phát hành vào năm 1981, nhân dịp 25 năm sự nghiệp ca hát, bài hát này tựa như lời tri ân mà Dalida đã muốn dành cho bậc đàn anh là thần tượng người Bỉ Jacques Brel. Ông đã qua đời vài năm trước đó, sau một thời gian dài chống chọi với bệnh ưng thư phổi.

Khi căn bệnh quái ác bùng phát dữ dội vào giữa những năm 1970, Jacques Brel lúc bấy giờ linh tính rằng mình sẽ khó mà tai qua nạn khỏi, nên ông quyết định thực hiện giấc mơ của một đời người. Ông mua một chiếc du thuyền rồi cùng với vợ Maddly Bamy xuôi buồm du ngoạn đến tận những phương trời xa xăm.

Sau hai tháng lênh đênh trên biển, Jacques Brel cập bến quần đảo Marquises (Polynesia thuộc Pháp) ở phía nam Thái Bình Dương. Hồi tưởng lại chuyến đi biển này, ông nói 60 ngày là một khoảng thời gian khá dài, đi thuyền buồm trong khi trời lại vắng gió, biển im sóng lặng khiến ông phải ráng sức chịu đựng, rèn tính kiên nhẫn.

Cuối tháng 11 năm 1975, Jacques Brel quyết định ở lại trên hòn đảo Hiva Oa, nơi mọi người đều biết nói tiếng Pháp nhưng vì rất xa xôi nên chẳng ai biết danh ca Jacques Brel là ai : quần đảo Marquises nằm cách thủ đô Paris gần 16.000 cây số, trong khi các phương tiện truyền thông thời bấy giờ chưa được phổ biến rộng rãi.

Tưởng đâu chỉ là một trạm dừng, nhưng rốt cuộc nam danh ca người Bỉ chọn sống phần đời còn lại tại ngôi làng Atuona, trên đảo Hiva Oa thuộc quần đảo Marquises. Những bài hát cuối cùng được Jacques Brel sáng tác để ca ngợi nơi ông gọi là « một góc thiên đường » trong chương cuối cuộc đời. Vào mùa thu năm 1978, sau ba năm trời chịu đựng căn bệnh ung thư phổi, Jacques Brel vĩnh biệt cõi trần dù chỉ mới 49 tuổi.

Ngày nam danh ca Jacques Brel vĩnh viễn ra đi, rất nhiều người hâm mộ bàng hoàng thương tiếc, trong đó có tác giả khá nổi tiếng thời ấy là Michel Jouveaux (ông vào nghề viết nhạc từ năm 1973). Theo lời kể của tác giả, ông ngẫu hứng sáng tác một bài hát mà trong đó mỗi lời có nhắc đến những địa danh có thật nơi danh ca người Bỉ từng ghé qua (Amsterdam, Ostende, Vesoul, Bruxelles) hoặc những nhân vật hư cấu do Jacques Brel tạo ra lúc sinh thời. Dù có mòn mỏi chờ đợi, nhưng những nhân vật này (Mathilde, Frida, Marieke, Fanette, Jojo, Fernard, Jacky .....) vẫn không thể hình dung nổi người có ơn khai sinh họ nay đã qua đời, biến họ thành những kẻ mồ côi.

Điểm khởi đầu của bài hát vẫn là do cảm xúc ngậm ngùi, nên tác giả Michel Jouveaux mới chấp bút thành lời. Khi ông đưa lời ca cho nhạc sĩ Jeff Barnel, thì lúc ấy hai người mới soạn ra một giai điệu theo kiểu đo ni đóng giày cho Dalida, với sự đồng ý của nhà sản xuất Orlando, em trai của nữ danh ca. Vào thời bấy giờ, sau hai thập niên hát nhạc nhẹ (các bản nhạc rất dễ nghe), Dalida chuyển qua hát những sáng tác được xem là có chiều sâu : Avec le temps của Léo Ferré (1971), Je suis malade của Serge Lama (1973), La Mama của Aznavour (1976) và trước khi có giai điệu tưởng nhớ "Mưa trên phố Bruxelles" (Il pleut sur Bruxelles), Dalida đã từng hát lại bản Quand on n'a que l'amour (Khi ta chỉ có tình yêu) của bậc đàn anh Jacques Brel. 

Trên album phòng thu đánh dấu 25 năm sự nghiệp, Dalida đã ghi âm khá nhiều bản nhạc ăn khách như « Fini, la comédie » hay « Marjoliane ». Một số bài từng được đặt thêm lời Việt như « Une femme à 40 ans » (Vào thu nửa đời) do Phạm Duy sáng tác và Julie trình bày. « À ma manière » (Sống đời riêng tư) lời của Lê Toàn, do Thanh Hà diễn dạt. Riêng nhạc phẩm « Il pleut sur Bruxelles » được chuyển sang lời Việt thành « Tình đến rồi đi » và từng được nhiều nghệ sĩ ghi âm lại như Thanh Trúc, Khánh Hà, Don Hồ và nhất là Ngọc Lan.

Để hiểu rõ ý nghĩa của « Mưa trên phố Bruxelles » (Tình đến rồi đi), phải nhìn vào thủ pháp của tác giả Michel Jouveaux, đối chiếu hai vế hư cấu và thực tế : nhân vật hư cấu quanh quẩn lạc lõng như thể bị kẹt trong không gian âm u, khi trên hàng phố khói sương giăng lối, gió mưa mịt mù. Trong khi danh ca Jacques Brel đã tìm được cho mình một hải đảo tươi xanh dưới bầu trời thiên thanh, mộng lành trong giấc ngủ, yên sóng biển nghìn thu.